Yeni Anayasa süreci kimsenin tekeline verilmemeli

Yeni Anayasa süreci kimsenin tekeline verilmemeli

Mustafa Macit KENANOĞLU • 81. Sayı / DOSYA YAZILARI

Türkiye'nin bugüne kadar demokratikleşme açısından yaşadığı sıkıntıların önemli bir kısmını atlattığı ve demokratikleşme sürecinde önemli mesafeler kat ettiği açık. Türkiye, hem mevzuatını hem zihniyetini değiştirdi. Bunun en önemli unsurlarından biri tabii ki Anayasa. Çünkü mevcut Anayasa o eski zihniyeti yansıtan temel metinlerden bir tanesi. Bu metnin de zaman içerisinde büyük ölçüde maddeleri değişti, demokratikleşti ama üzerine sinmiş olan o hava bir türlü ortadan kalkmadı. Bu nedenle yeni bir Anayasa bu anlamda elzem görünüyor. Dolayısıyla yeni Anayasa çalışmalarını desteklemek gerektiği kanaatindeyim. Önemli olan bu Anayasa’nın içerik olarak ya da ihtiva edeceği unsurları itibariyle nasıl bir zihniyete sahip olacağı. Geçmişteki tecrübeleri değerlendirmek lazım. Türkiye’nin bu konuda yeterli birikimi var. Demokratik bir Anayasa yapacak teknik donanımı da var, hukuki altyapısı da var, yeterli miktarda hukukçusu da var. Önemli olan demokratik bir zihniyetle yeni bir Anayasa inşa etmek. Anayasa’ya her şeyi yazıp Meclis’in elini kolunu çok da bağlamamak gerekiyor. Meclis’e güvenmeliyiz. Çünkü kanun koyma faaliyeti Meclis’in inisiyatifinde. Anayasa hukukun genel prensiplerini, hukuk devletinin temel ilkelerini, devletin temel organlarını ve vazifelerini düzenlemeli. Sonra yeni Anayasa’nın ideolojik unsurlardan büyük ölçüde arındırılması gerektiği kanaatindeyim. Bunlar gerçekleşirse şayet, Türkiye bu alanda da önemli mesafeler kat edebilir. En önemlisi iyi niyetli bir yaklaşım tabii ki. Toplumun tüm kesimleri buna açık olmalı.

1982 Anayasası yüzde 92 ekseriyetle kabul edilmiş bir Anayasa ama ilk müdahale, kabul edildikten çok kısa bir süre sonra gerçekleşti. Merhum Özal’ın “Anayasa’yı bir kere delmekle bir şey olmaz” sözünü hatırlarsınız. Türkiye’nin yeni Anayasa ihtiyacı bence 1982 Anayasası’nın yapıldığı tarihte başladı. 82 Anayasası uygulamaya konulduğu günden itibaren problem üretiyordu. 82 Anayasası’nın yeni olmadığını, 30 yıllık bir süreç olduğunu düşünürsek, bu 30 yıllık süreçte toplum olarak karşılaştığımız Anayasal sorunları da göz önünde bulundurursak mevcut Anayasa’nın ne kadar problemli olduğunu bir kez daha gözlemlemiş oluruz. Ancak ortam müsait olmadı, iktidardaki zihniyet buna yanaşmadı, devletin içerisindeki bir takım yapıların buna fırsat vermemesi nedeniyle yeni Anayasa bir türlü hazırlanamadı. Şu an ortam oluşmuş durumda. Hükümetin önünde bu konuda herhangi bir engel, dolayısıyla fazla bir mazereti de yok. Mevcut hükümetin bunu yapabilmesi lazım artık.

1982 Anayasası’nın birçok hükmü bugüne kadar değişti. Değişiklik ihtiyacı da aslına bakarsanız yeni bir Anayasa’ya ihtiyaç duyduğumuzun sinyallerini veriyor. Bu değişikliklerin içerisinde çok olumlu olanlar var. Fakat bütünüyle değiştirilmediği için bir takım hükümleri Anayasa’ya ne kadar eklerseniz ekleyin, ilgili hükümlerde bazı aksamalar yine karşımıza çıkıyor. Onun için Anayasa’nın sistematik olarak tümden değişmesinin, yeni bir zihniyetle yeni bir Anayasa yapılmasının pratik uygulama açısından da çok daha işlevsel olacağını düşünüyorum.

Yeni Meclis'in yeni Anayasa yapamayacağı hususunda çeşitli iddialar var. Muhalefet partileri kendileri açısından böyle bir mülahaza güdebilirler. Meclis’in Anayasa yapması Anayasa hukuku açısından sorunlu değil. Bugünkü Meclis aynen aslî kurucu iktidar gibi yeni Anayasa’yı yapabilir. Yeni bir Meclis seçerek görevi ona tevdi etmekle seçilmiş Meclis’in bunu yapması arasında teknik anlamda büyük bir fark yok. Önemli olan Meclis’in bu görevi üstlenmiş olması ve bu amaçla işe girişmesi. “Bugünkü TBMM Anayasa yapamaz” demek teknik anlamda ciddiye alınacak bir görüş değil. Bu iddia büyük ihtimalle muhalefet partilerinin, iktidar partisinin Meclis’teki sandalye sayısını göz önüne alarak ortaya attıkları bir iddia. Burada bir noktaya daha temas etmek gerekiyor. Muhalefet partilerinin destekleriyle, bir mutabakat çerçevesinde Yeni Anayasa’yı inşa etmek, yalnızca iktidar partisinin oluşturacağı Anayasa’dan çok daha iyi. Dolayısıyla muhalefetin daha baştan bu konuda bir tavır takınmaları doğru değil. Çalışmalara katılıp süreci görmeleri lazım bence. Düşüncelerini de kamuoyuyla paylaşarak, ikna etmeleri gerekiyor. “Biz bu sürece dâhil olmuyoruz” demek muhalefet partilerinin halkın gözündeki durumuna ilişkin kendilerine iyi puan kazandırmaz bence. Cemiyeti, toplumu ikna edici argümanları varsa bunu kamuoyuyla paylaşabilirler, kamuoyunu bu şekilde ikna edebilirler. Ama önce bunları ortaya koyabilmeleri gerekiyor. Henüz oluşacak metni görmeden baştan muhalefet etmek en azından iyi niyetli bir yaklaşım değil. Şunu iyi bilmeliyiz: Anayasa mutabakat sonucunda ortaya çıkacak bir metin. Neticede TBMM’deki uzlaşma kuruluşları, komisyonlar da çalışmalara başladı. Herhalde herkesin belirli noktalarda tavizler vererek belirli esasları oluşturmaları lazım. Muhalefet buna destek vermezse artık yeni bir şey talep edecekleri bir zemin de kalmayacak. Kendilerinin talepleri nedir, karşı tarafın argümanlarında karşı çıktığı noktalar nelerdir, bunlar hususunda kamuoyunu ikna etmeleri gerekiyor. Sonuç olarak yeni Anayasa süreci kimsenin tekeline verilmemeli.

* Prof. Dr. Mustafa Macit Kenanoğlu, İstanbul Şehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın