> Forum > ๑۩۞۩๑ İlim Dünyası Online Dergi Dünyası ๑۩۞۩๑ > Mostar Aylık Kültür ve Aktüalite Dergisi > Dosya Yazıları > Eski Dünyanın kadîm yolu
Sayfa: [1]   Aşağı git
  Yazdır  
Gönderen Konu: Eski Dünyanın kadîm yolu  (Okunma Sayısı 1270 defa)
24 Mayıs 2012, 16:15:08
Safiye Gül

Çevrimdışı Çevrimdışı

Mesaj Sayısı: 15.436


« : 24 Mayıs 2012, 16:15:08 »



ESKİ DÜNYA’NIN KADÎM YOLU "BÜYÜK İPEK YOLU"
Erdal AKPINAR • 44. Sayı / DOSYA YAZILARI


Yollar; insanlar ve mallarla birlikte bilgilerin, fikirlerin, inançların ve değerlerin de  hareketine sahne olan önemli mekânsal varlıklardır. Sosyal bilimciler bu özelliğinden dolayı yola farklı bir nazarla bakarlar. Nitekim yol; ekonomist için devasa bir sektör olan ulaşımın temel altyapısı, sosyolog için yakın ve uzak her türlü toplumsal ilişki ve iletişimin önemli bir yapı taşı, tarihçi için geçmişin anlaşılmasında ve aydınlatılmasında yararlanılan çok değerli bir enstrüman, jeopolitikçi için üstünlük ve güç kaynağı, coğrafyacı için ise büyük ölçüde doğal çevre faktörlerinin kontrolü ve etkisi dahilinde insanoğlunun mekâna vurduğu güçlü bir damgadır. Kuşkusuz Büyük İpek Yolu bu güçlü damgaların en başında gelir.

İsim, XIX. Yüzyıl ünlü Alman coğrafyacısı Ferdinand Freiherr von Richthofen’e ait. Richthofen, Eski Dünya’nın iki büyük medeniyet havzasını (Doğu’da Çin, Batı’da Akdeniz) birbirine bağlayan ve pek çok güzergâhtan oluşan bu geniş yol ağını Büyük İpek Yolu olarak nitelendirmiştir. Üzerinde ticarete konu olan temel ürünün ipek oluşu, yaklaşık onbeş yüzyıl boyunca önemini koruyuşu ve üç kıtaya yayılışı dikkate alındığında bu nitelendirmenin isabeti daha iyi anlaşılır.

Ana vatanı Çin olan ipek ile yine Egzotik Doğu’nun temel ürünleri arasında sayılan çay ve baharatın Batı’daki ülkelere nakli, Doğu’yla Batı’nın ilk temas noktasını oluşturur. Bu bağlamda Asya ile Avrupa arasında ilişkiyi sağlayan ilk etmen de yüzyıllar boyu en temel ticarî emtia olma vasfını koruyan ipektir. Başta ipek olmak üzere pek çok malın ticaretine sahne olan Büyük İpek Yolu tek bir güzergâhtan ibaret olmayıp, Doğu-Batı, Kuzey-Güney yönlerinde birbirine düğümlenen bir tür yollar ağı niteliği arz eder.

Araştırmacılar yolu genellikle üç ana güzergâh şeklinde ele almaktadır. Bunlardan birincisi, Çin’in başkentinden başlayarak Orta Asya ve İran platosu üzerinden Doğu Akdeniz’e (Suriye ve Mısır) ve Anadolu’ya uzanır, oradan da deniz yolu ile veya Balkanlar üzerinden karayoluyla Avrupa’ya ulaşırdı. Esasen Büyük İpek Yolu budur. Bu güzergâh hemen her devirde önemini korumuş, yolun gidiş-dönüşünün 8-9 yıl kadar sürdüğü ve dünyanın çevresinin yaklaşık 1/5’ine denk geldiği saptanmıştır. Yolun Orta Asya kesiminde güneye ayrı bir kol ayrılmaktadır ki, bu kol, Afganistan’ın orta kesiminde bir duvar gibi yükselen Hindikuş Dağları’nı geçerek Hindistan’a ve Ganj Vadisi’ne doğru devam etmektedir. Ayrıca Doğu Türkistan’dan doğruca Hindistan’a uzanan yollar da vardır. Diğer yandan aynı kesimden Kuzey’e yönelen yollar Hazar Denizi’ne, Kafkasya’ya ve Karadeniz kıyılarına kadar ulaşmaktadır.

İkinci ana yol bazı araştırmacılar tarafından Kürk Yolu veya İskit Yolu olarak da adlandırılan Kuzey Yolu’dur. Akdeniz’den kuzeye yönelen yol, Karadeniz’in kuzey kıyılarından yaklaşık 50 derece Kuzey Enlemi boyunca Doğu istikametinde ilerler. Azak, Kırım ve Kuzey Karadeniz kıyılarındaki antik kentler boyunca Doğu’ya doğru devam eden yol, Güney Rusya, Urallar, Güney Sibirya ve Altay Stepleri’nden Tyan-Şan Dağları’na, buradan da Çungar Geçidi yoluyla Çin’in içlerine doğru uzanır. Ortaçağ’da Sasani Devleti’nin Doğu-Batı arasında uzanan ana güzergâh üzerinde zorluk çıkarmasından dolayı Kuzey Yolu ön plâna çıkmış, bunun sonucunda Doğu Roma ile Orta Asya ve Çin arasında Türkler aracılığıyla ilişki kurulmuştur. Başta ipek olmak üzere Çin malları Batı’ya taşınırken, batıdan da bu bölgeye pek çok ürün nakledilmiştir. Böylece Doğu’yla Batı arasında ticarî-siyasî alışveriş gelişme göstermiştir. Doğal olarak binlerce kilometre uzunluğundaki bir yolu aşmak kolay değildir. İbn-i Batuta, güzergâh boyunca geçilen yerlere uyum sağlamak için bazı tedbirler alınması gerektiğini kaydeder. Örneğin bozkıra geldiğinde seyyahların veya tüccarların Adıge-Alan kabilelerinden steplere dayanıklı atlar satın almaları icap etmektedir.

Üçüncü güzergâh Güney Yolu olarak da bilinen Deniz İpek Yolu’dur. İskenderiyeli denizci Hippalos’un Hint Okyanusu’nda etkili olan mevsimlik devirli muson rüzgârlarının yıl içerisindeki esiş yönlerini keşfetmesinin ardından, Hint Kıyıları ile Akdeniz Kıyıları arasında deniz ulaşımı kolaylaşmıştır. Bu durum kara ipek yollarındaki yoğunluğun, belirli ölçüde denizlere kaymasına yol açmıştır. Akdeniz limanlarından başlayarak Kızıldeniz ve Hint Okyanusu boyunca uzanan bu yolun devamı, iki farklı kola ayrılmaktadır. Birinci kol, Güney Hint Yarımadası’nın kuzeybatısındaki limanlara kadar uzanır ve oradan karayoluyla Kuzey’e doğru ilerleyerek Hindikuş Dağları üzerinden Büyük İpek Yolu’yla birleşirdi. İkinci kol ise Güneydoğu Asya kıyılarını takip ederek Doğu’ya doğru devam ederdi. Bunların dışında tâli bir kol da Basra körfezine ayrılmaktaydı. Deniz İpek Yolu,  875’te Çin’de meydana gelen halk ayaklanmasından zarar gören tüccarların deniz yolunu tercih etmesiyle canlanmış, XV. Yüzyıl sonlarında Ümit Burnu’nun aşılmasıyla birlikte önemini artırmıştır.

Eşyanın ve paranın yer değiştirmesi gelişmenin ve yenileşmenin habercisidir. İpek Yolu, öncelikli olarak kendi coğrafyasını ve kendi şehirlerini bayındırlaştırmıştır. Orta Asya’nın siyasî otoriteleri zamanla ticaret yolunun sistemli faaliyetler dizisi içerisinde yerlerini almışlar ve gereğini yerine getirmişledir. Türkler, İpek Yolu üzerindeki etkinlikleri sayesinde bir yandan yerleşik hayata geçip kentlileşirken, diğer yandan han, hamam, kervansaray, çarşı gibi zamanla bütün insanlığa mâl olacak bir kısım medeniyet enstrümanları geliştirmişler, özellikle Selçuklular döneminde sigorta sistemini başlatan bir yetkinliğe erişmişlerdir. Yine Türklerin Batı’ya, özellikle Anadolu’ya olan ilgi ve yönelişinde bu yolun payı büyüktür. Dolayısıyla denilebilir ki İpek Yolu, başta Türkler ve Çinliler olmak üzere Eski Dünya kavimlerinin siyasetini belirleyen ve tarihin akışına yön veren başat araçlardan biri olmuştur.

Türkler, Çin-Avrupa güzergâhında ticaretin yürümesinde Sasaniler’in aksine kolaylaştırıcı rol üstlenmişlerdir. Nitekim Sasanilerin İpek Yolu’nu tek başına kontrol etme siyaseti izlediği dönemlerde başını ipeğin çektiği pek çok malın üretimi, tüketimi ve fiyatlandırılmasında çeşitli krizler yaşanmıştır. Örneğin, ihracatta meydana gelen sıkıntılar Çin’de fiyatların aşırı düşmesine yol açıyor ve üreticiyi zor durumda bırakabiliyordu. Türklerin ipek ve baharat yollarını kontrol altına almasıyla birlikte, ilk defa bir çeşit sigorta sistemi de geliştirilmiş oldu. Karahanlı, Selçuklu ve Osmanlı pratiğinde tüccar ve seyyahların barınabileceği hanlar, kervansaraylar kurulmuş, bu kervansarayların etrafında düzenli olarak panayırlar ve pazarlar oluşturulmuş, böylece ticarete süreklilik ve canlılık kazandırılmaya çalışılmıştır. Ayrıca yer yer yeni yerleşim merkezleri de kurulmuş veya mevcut yerleşmeler imar edilmiştir. Bütün bu gelişmelerin dönemin kalem erbabı tarafından kayda geçirildiği görülmektedir. Örneğin İslam coğrafyacılarından İbn Hurdazbih ve Makdisî İslam sınırlarından itibaren tüm konaklama merkezleri, yerleşmelerin konumları ve birbirlerine olan uzaklıkları hakkında kıymetli bilgiler vermektedirler. Yine Mesudi, Muruc’uz Zeheb’inde İpek Yolu’nun Karadeniz’e açılan en önemli kapısı konumundaki Trabzon’u Müslüman, Rum ve Ermeni tüccarların sıklıkla ziyaret ettiği çok sayıda pazarı bulunan bir şehir olarak tarif etmektedir. Cahiz ise ticaretle ilgili risalesinde İpek Yolu üzerinden Çin, Hindistan, İran ve Orta Asya şehirlerinden Batı’ya nakledilen malları sıralar: İpek, kılıç, kâğıt, mürekkep, eyer, altın-gümüş mamuller ve diğerleri.

Başta ticaret olmak üzere barışçıl etkinlikler çerçevesinde kurulan toplumlar arası ilişkiler özgüvene sahip açık toplumların filizlenmesinde büyük rol oynar. İpek ve Baharat Yolu üzerinde yer alan toplumların içine kapanması bu yüzden zordur. Nitekim Tarım Havzası’nda Budist rahiplerin dağlardaki kayalıkları oyarak yaptığı tapınaklar bir süre sonra ticarî-kültürel alışverişin can bulduğu merkezler hâline gelmiştir. Yine İpek Yolu üzerinde Kansu’ya giden yollardan birkaçının birleştiği Çin’in Linxia şehri, yirmi kadar camisi ve Han Zeling (Hamuzeli) Türbesi’yle yüzyıllarca Küçük Mekke olarak ün salmıştır. Turfan, Urumçi, Baş Kurgan, Yarkent, Kaşgar, Semerkand, Taşkent, Belh, Buhara, Merv, Tebriz, Antakya, İskenderiye, Erzurum, Trabzon ve daha niceleri. Kuruluşları, gelişmeleri ve şekillenmelerinde Büyük İpek Yolu’na bağlı ticaret ve kültürler arası etkileşimin pay sahibi olduğu kadîm dünya kentleri. Özünü koruyarak ilerlemenin ve küreselleşmenin en güzel örnekleri. Şunu da eklemek gerekir ki daha miladın ilk yıllaıda Hint, Arap, Habeş, Pers, İskit, Likyalı ve Kilikyalı tacirleri Mısır’ın liman kenti İskenderiye’de bir araya getiren muhteşem gücün arka plânında da yine bu yol vardır. 

Doğu ile Batı arasındaki bu alışveriş bazen bir yakınlığı, bazen de bir kader ortaklığını beraberinde getirmiştir. Örneğin tarihî süreç içerisinde her dilden ve dinden insanlar Çin’de İpek Yolu’nun başlangıcı sayılan Çhangan’a yerleşmiş, toplumsal yaşamı birlikte şekillendirmişlerdir. Çhangan’da bulunan Ulu Cami (Qing Zhen Si) 742 tarihinde inşâ edilmiştir ki, bu tarih 751 yılında Çinliler ile Müslüman Araplar arasında yapılan Talas Savaşı’nın öncesine rastlar. Çin gibi kitabî olmayan dinlerin coğrafyasına cami inşâ etmek, Müslümanlar için dikkate değer bir ideal olsa gerektir. Ancak Müslümanların Çin’in bir şehrine mabet yapmış olmalarının başka bir anlamı daha vardır. O da bu olayın Çin tarihine bir değer, bir erdem katmış olmasıdır. Tıpkı Selçuklular ve Osmanlılar tarafından fethedilmiş topraklarda yüzyıllarca kiliselerin ve havraların korunmuş olmasının Türk tarihine kattığı değer gibi. Kültürler arası diyalog konusu...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın
Bu Sayfayi Paylas
Facebook'a Ekle
Kayıtlı

Müslüman
Anahtar Kelime
*****
Offline Pasif

Mesajlar: 132.042


View Profile
Re: Eski Dünyanın kadîm yolu
« Posted on: 28 Mart 2024, 16:40:36 »

 
      uyari
Allah-ın (c.c) Selamı Rahmeti ve Ruhu Revani Nuru Muhammed (a.s.v) Efendimizin şefaati Siz Din Kardeşlerimizin Üzerine Olsun.İlimdünyamıza hoşgeldiniz. Ben din kardeşiniz olarak ilim & bilim sitemizden sınırsız bir şekilde yararlanebilmeniz için sitemize üye olmanızı ve bu 3 günlük dünyada ilimdaş kardeşlerinize sitemize üye olarak destek olmanızı tavsiye ederim. Neden sizde bu ilim feyzinden nasibinizi almayasınız ki ? Haydi din kardeşim sende üye ol !.

giris  kayit
Anahtar Kelimeler: Eski Dünyanın kadîm yolu rüya tabiri,Eski Dünyanın kadîm yolu mekke canlı, Eski Dünyanın kadîm yolu kabe canlı yayın, Eski Dünyanın kadîm yolu Üç boyutlu kuran oku Eski Dünyanın kadîm yolu kuran ı kerim, Eski Dünyanın kadîm yolu peygamber kıssaları,Eski Dünyanın kadîm yolu ilitam ders soruları, Eski Dünyanın kadîm yoluönlisans arapça,
Logged
Sayfa: [1]   Yukarı git
  Yazdır  
 
Gitmek istediğiniz yer:  

TinyPortal v1.0 beta 4 © Bloc
|harita|Site Map|Sitemap|Arşiv|Wap|Wap2|Wap Forum|urllist.txt|XML|urllist.php|Rss|GoogleTagged|
|Sitemap1|Sitema2|Sitemap3|Sitema4|Sitema5|urllist|
Powered by SMF 1.1.21 | SMF © 2006-2009, Simple Machines
islami Theme By Tema Alıntı değildir Renkli Theme tabanı kullanılmıştır burak kardeşime teşekkürler... &
Enes