Felaketin ekonomik ve siyasi etkileri

Felaketin ekonomik ve siyasi etkileri

Semih YILDIRIM • 68. Sayı / DOSYA YAZILARI

Dost ve kardeş ülke Pakistan geçtiğimiz ay tarihinin en kötü doğal felaketlerinden birini yaşadı. Temmuz ayı sonunda kuzeybatı bölgelerinde başlayan şiddetli muson yağmurları ülkeyi adeta bir göle çevirirken köyler ve kasabalar sel altında kaldı. Evler, okullar, köprüler, yollar yıkıldı, iletişim kesildi, ekinler ve hayvanlar telef oldu. Başta Birleşmiş Milletler (BM) olmak üzere felaket sonrası bölgeyi ziyarete gelen gözlemciler bu kadar geniş alanda bu kadar çok insanı etkileyen tahribatı kelimelerle ifade etmekte zorlandılar. BM verilerine göre afet nedeniyle 1700 kişi hayatını kaybetti; 1,9 milyon ev kullanılamaz hale geldi. Halen milyonlarca kişi sel mağduru durumunda. Bütün bunların üstüne şimdi de oldukça sağlıksız geçici barınma kamplarında yaşayan felaketzedeler bulaşıcı hastalıkların tehdidi altında bulunuyor.

BM yaklaşık 20 milyon kişinin sel felaketinden etkilendiği Pakistan’a acil yardım için ilk etapta 460 milyon dolara ihtiyaç duyulduğunu açıklarken durumun vahametini gördükten sonra bu rakamı 2 milyar dolara çıkardı. Bunun BM’nin bugüne kadar bir felaket için üye ülkelerden istediği en büyük yardım miktarı olduğu belirtiliyor. BM daha önce büyük bir deprem felaketinin yaşandığı Haiti için 1,5 milyar dolar yardım çağrısında bulunmuştu. Şu ana kadar uluslararası resmî ve özel kuruluşlardan 300 milyon dolara yakın hibe sözü alındı. 2 milyar doların bundan sonraki 12 ay içinde sel felaketinden zarar gören 20 milyon kişinin ihtiyaçlarını karşılamada, tarım, eğitim, sağlık ve sosyal alanlardaki öncelikli projelerde kullanılması planlanıyor.

Felaket ekonomiyi altüst etti
Sel felaketinin uzun vadede ekonomik etkilerini değerlendirmek için henüz erken olsa da, bölgeden gelen bilgi ve istatistikler hiç de iç açıcı gözükmüyor. Bir tahmine göre zararın maddi boyutu 30-40 milyar doları bulabilir. Zaten uzun zamandır Pakistan askerleri ile isyancı unsurlar arasında süren iç savaş ve özellikle Afganistan sınırına yakın bölgelerde Taliban üyelerine karşı ABD tarafından insansız hava araçlarıyla yapılan bombalamalar neticesinde ülkenin altyapısı oldukça zayıflamıştı. Ülkenin 5’te birini kaplayan sular, kara ve tren yolları, köprü, baraj ve sulama kanalları gibi altyapı sistemlerini tamamen çökertmekle kalmayıp tarım sektörünü de felç etti. 7 milyon dönüm tarım arazisi kullanılamaz hale geldi, milyarlarca dolar değerinde ürün ve canlı hayvan telef oldu. Büyük bir doğalgaz sahası ve 6 adet enerji santrali de telef olunca zaten yetersiz olan enerji üretimi daha da azaldı.

Milli gelirin beşte birinin ziraate dayandığı ve 180 milyonluk nüfusun üçte ikisinin tarım sektöründen geçindiği düşünülürse bu felaketin ekonomiye etkisinin aşırı düzeyde olacağını söylemek yanlış olmaz. Pakistan ekonomisi geçtiğimiz yıl yüzde 4,1’lik bir büyüme performansı göstermişti. IMF tarafından bu yıl için yüzde 4,5 olarak planlanan büyüme daha şimdiden yüzde 2,5’lara çekildi. Yani sel felaketi ülkenin bu yılki gayr-i safi milli hasılasının neredeyse yarısını silip götürdü. Yeniden inşa faaliyetlerinin finansmanı için yeterli dış yardımın şu ana kadar bulunamamış olması ve yerli kaynakların azlığı nedeniyle, bu yıl artacak harcamalar bütçe açığını büyütecek. Dolayısıyla IMF tarafından yüzde 5,1 olarak hedeflenen bütçe açığının milli gelire oranı tutturulması imkansız bir hedef haline gelmiş durumda. Bazı kaynaklar bütçe açığının bu yıl yüzde 8’lere çıkacağını tahmin ediyor. Mevcut 55 milyar dolarlık dış borcun artacak olması zaten iç savaş nedeniyle sarsılmış ekonomiyi daha da zorlayacak. Dağıtım ağlarındaki yıkım ve gıda fiyatlarında görülecek artış nedeniyle, yüzde 12 civarında seyreden enflasyon oranı yükselecek. İhracat rakamları önemli ölçüde azalıp gıda maddeleri ithalatında meydana gelecek artış dış ticaret açığını büyütecek. Hasar tespiti tamamlandığında makroekonomik çerçeve yeniden değerlendirilip bütçenin revize edilmesi gündemde. Ülkenin ekonomi kurmayları selin neden olduğu zararları karşılama hususunda yerli kaynak oluşturmak amacıyla yüzde 10 geçici ek gelir vergisi koyacaklarına dair şimdiden IMF’ye taahhütte bulundular.

Sel felaketinin ekonomik etkilerinin yanında siyasi sonuçlarının da olacağı muhakkak fakat mevcut siyasi iklimde çok önemli değişikliklerin olması pek muhtemel değil. Ordu güçleri batı sınırında Afganistan’daki durumdan, merkez bölgelerde ise aşırı militan gruplardan kaynaklanan isyan ve direnişle mücadele ederken, personelinin ve araçlarının önemli bir bölümünü afet yardımında görevlendirmek zorunda kaldı. Şu an için sınır bölgelerindeki operasyon gücünü çok fazla azaltmış olmasa da ülkenin çatışma alanları için ayırabileceği kaynakların da bir sınırı var. Pakistan’ın komşu Afganistan’daki Taliban güçleriyle mücadele eden Amerika’nın bölgedeki en önemli müttefiki olması nedeniyle IMF’nin bu yıl Pakistan’a borç verirken bazı şeyleri görmezden gelip gevşek davranabileceği siyasi çevrelerde konuşuluyor.

Başlarda dağınık bir görüntü arz eden hükümet yetkilileri afetle mücadele çabalarının koordinasyonu ve yürütülmesi için bağımsız bir komisyon kurulması konusunda ortak bir karar aldılar. Yükselen fiyatlar ve enerji açığı nedeniyle ortaya çıkabilecek sosyal çalkantı ihtimali korkuları körüklerken afet sonrası hükümetin ülkeyi yönetme kapasitesi ciddi bir biçimde sorgulanır hale geldi. Ülkenin değişik bölgelerinde siyasi, dini ve mezhebe dayalı motiflerle işlenen etnik cinayetler ve şiddet hareketlerinin artması nedeniyle ülkenin iç güvenlik durumu oldukça kırılgan bir hale geldi. Bu kırılgan yapı mevcut istikrarsızlığı artırmak isteyenler tarafından istismar edilmeye müsait bir ortam hazırlıyor.

Türkiye’den uzanan yardım eli
Bu boyutta bir felakete ve insanların acılarına hiç bir zaman seyirci kalamayan hayırsever Türk halkı genci-yaşlısı, zengini-fakiriyle, oda, dernek, ve sivil toplum kuruluşlarıyla bu zor günde Pakistanlı kardeşlerine yardım etmekte gecikmedi. Pakistan için “Gözyaşları sel olmasın” temasıyla başta Başbakanlık, Diyanet İşleri ve Türk Kızılayı’nın başlattığı yardım kampanyasında toplanan miktar 150 milyon liraya yaklaştı. Bu rakam BM’nin ilk etapta bütün dünyaya duyurduğu 460 milyon dolarlık acil yardım miktarının neredeyse üçte birine denk geliyor.
17 Ağustos Marmara Depremi’nde Türkiyeye ilk yardım elini uzatan ülke Pakistan olmuştu. Bu son felakette ise Pakistan’a ulaşan ilk yardım kuruluşları arasında Türk Kızılayı ve Türk sivil toplum kuruluşları yer aldı. Sağlık Bakanlığı’na bağlı tam donanımlı iki sahra hastanesi selin en fazla zarar verdiği iki ayrı bölgede hizmet vermeye başladı. Türkiye-Pakistan Gönül Köprüsü Platformu adı altında bir araya gelen sivil toplum kuruluşları da Pakistan’da içinde okul, sağlık ocağı ve cami gibi sosyal alanların da bulunduğu 4 bin konutluk yerleşim yeri inşa edeceğini açıkladı.

Pakistan’daki afet aslında yıllardır süregelen bir ihmalin ürünü. Muson yağmurlarının ve sel olaylarının her sene tekrarlanmasına rağmen yıllardır hükümetler işe yarar sel uyarı sistemleri ve kontrol mekanizmaları geliştirmekte başarılı olamadılar. Ülkenin altyapısı 2005’teki Keşmir depremi ve şimdiki sel felaketi gibi doğal afetlere karşı koyabilecek şekilde planlanmadı. Bunun neticesinde çiftçiler şimdi bu seneki ürünlerini, gelecek yılki tohumlarını ve bütün gelirlerini kaybetmiş durumdalar. Her ne kadar Pakistanlılar doğal afetlere alışkın ve dayanıklı bir millet olsa da bu son felaketin izlerinin silinmesi uzun yıllar ve milyarlarca dolar alacak. Yıkıcı etkileri bir ülkenin tek başına başa çıkamayacağı kadar devasa olan bu felaket için Pakistan’ı bu zor günlerinde yalnız bırakmamak gerekiyor.

İş Bankası Pakistan’dan gelen paralarla kurulmuştu
Türkiye ile Pakistan halkları arasında var olan çok özel dostluk ve kardeşliğin kökeni Osmanlı’nın son yıllarına dayanıyor. Pakistan halkı Kurtuluş Savaşı yıllarında büyük fedakarlıklarla topladıkları paraları milli mücadelede kullanılmak üzere Anadolu ya göndermişti. O zamanlar henüz devlet olarak var olmayan Pakistan, “Hind Müslümanları Hilafet Hareketi” adı altında kurulan bir dernekle bu yardım faaliyetlerini yürütmüştü. O yıllarda yapılan bu yardımların bir kısmı ile bugünkü İş Bankası’nın temelleri atılmıştı. Geçtiğimiz yıl 2,7 milyar TL kâr eden İş Bankası’nın sel felaketinin yaşandığı Pakistan’a 1 milyon liralık yardımda bulunacağını açıklaması kimi çevrelerce Pakistan halkının çaresizliğine duyarsız kalınması ve vefasızlık örneği olarak yorumlandı.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın