Yeme Ve İçme Üzerine Yemin Etme

Bu ve bundan sonraki konuda, önce belirtilmiş olan esaslar üzerine kurulu birtakım meseleleri ele alacağız. Bu meselelerin bir kısmı da diğerleri için esas teşkil edecektir. Bazıları da başka esaslar üzerine kurulacaktır. Bu meselelerle ilgili olarak mezheblerin detaylı görüşleri aşağıya alınmıştır.

(112) Mâlikîler dediler ki: "Bu ekmeği yemiyeceğim" diye yemin eden kişi, o ekmekten bir lokma yiyecek olursa, yeminini bozmuş olur. "Bu ekmeğin hepsini yemiyeceğim" diye yemin etmiş olsa bile, bir lokma yemekle yeminini bozmuş olur. Meşhur olan görüş budur. Tabiî ettiği bu yeminin bir sebebi yoksa ve kendisini bu şekilde yemin etmeye iten bir etken bulunmuyorsa ve bu yolda bir niyeti yoksa hüküm böyledir. Aksi takdirde niyetine göre hareket eder. Ama, "bu ekmeği yiyeceğim" diye yemin eden kişi, o ekmeğin tümünü yemezse, yeminini bozmuş olur. Hepsini yiyeceğim demiş olmasa bile, bir lokma yemekle, yeminini yerine getirmiş sayılmaz. Özetle diyeceğimiz şu ki: Bir kişi, birkaç parçası olan bir şeyi yapmamaya yemin ederse; o parçalardan her birini yaptıkça yeminini bozmuş olur. Yapmamaya yemin ederken; hepsini yapmayacağım veya bir kısmını yapmayacağım demiş olsa da, niyeti bu doğrultuda olmadıkça yeminini bozmuş olur. Bir kaç parçası olan bir şeyi yapmaya yemin eden kişi, o şeyin parçalarından birini terkettiği takdirde, eğer niyet etmemişse veya maksadım doğrulayan bir karine bulunmaz ise yeminini bozmuş olur. Meselâ akşam yemeğini yememeye yemin eden bir kişi, eğer gecenin tümünde yememeye yemin etmemişse, gecenin son diliminde sahur yemeği yemekle yeminini bozmuş olmaz. Et yememeye yemin eden bir kişi, eğer bütün et çeşitlerini yememeye niyet etmişse veya bu doğrultuda yemin etmesini gerekli kılan bir sebeb varsa, balık ve kuş eti yemekle yeminini bozmuş olur. Ama et yemiyeceğim diye yemin ettiğinde, balık ve kuş etini yemeye niyet etmişse, bunların etini yemekle yeminini bozmuş olmaz. Yumurta yememeye yemin eden kişi, balık yumurtası yerse, hatta timsah veya deniz kaplumbağasının yumurtasını yerse yeminini bozmuş olur. Bal yememeye yemin eden kişi, yaş hurma ve incir gibi taze meyvelerden elde edilen baİı (reçeli) yerse, yeminini bozmuş olur. Ama yumurta yememeye yemin eden kişi, bu yeminiyle tavuk yumurtası yemiyeceği kaydım koyarsa, balık veya timsah yumurtası yemekle yeminini bozmuş olmaz. Aynı şekilde bal yememeye yemin eden kişi; şeker kamışının balını yemiyeceği kaydını koyarsa, diğer taze meyvelerden elde edilen reçeli yemekle yeminini bozmuş olmaz. Veyahut da örfe göre, et derken davar etinden başka et, yumurta derken tavuk yumurtasından başka yumurta, bal derken şeker kamışı balından, şekerden veya arı balından başka bal anlaşılmıyorsa; et yememeye yemin eden kişi, balık etini yerse yemini bozulmaz. Yumurta yememeye yemin eden kişi, balık yumurtası yerse yemini bozulmaz. Bal yememeye yemin eden kişinin, taze meyvelerden elde edilen reçeli yemekle yemini bozulmaz. Ancak özellikle yememeye yemin ettiği şeyleri yemesi yeminini bozar. Meselâ ekmek yememeye yemin eden bir kişi, şehriye, makarna veya pasta yerse, şimdiki örfümüze göre yeminini bozmuş olmaz. Çünkü bunlar, örfümüze göre ekmek adını almazlar. Aynı şekilde şehriye, pasta veya bunlara benzer bazı özel hamur işlerini yememeye yemin eden kişi, ekmek yerse yemini bozulmaz. Davar eti yememeye yemin eden bir kişi, koyun ve keçi eti yemekle yeminini bozmuş olur. Tavuk eti yememeye yemin eden bir kişi, tavuk ve horoz eti yemekle yeminini bozmuş olur. Yağ yememeye yemin eden bir kişi, yağın tadını ağzında hissetsin etmesin, yağla yapılmış bir pasta veya yemeği yemekle, yeminini bozmuş olur. Meşhur olan görüş budur. Aynı şekilde safran bitkisi yememeye yemin eden bir kişi, İçinde eriyip yok olsa bile, bir yiyeceğin İçinde pişirilmiş olarak onu yediği takdirde yeminini bozmuş olur. Ama sirke, limon veya portakal yememeye yemin eden bir kişinin bir yemeğin içinde pişirilerek eriyip yok olan limon veya portakalı yediği takdirde yemini bozulmaz. Ama bu portakaldan yemiyeceğim veya bu sirkeden içmiyeceğim diye yemin eden bir kişi, bir yemeğin içinde eriyecek şekilde pişirilmiş olsalar da bunları yemekle yeminini bozar. Et yememeye yemin eden bir kişi, iç yağı yemekle yeminini bozmuş olur. Çünkü iç yağı, etin cüzüdür. Ama iç yağı yememeye yemin eden bir kişi, et yerse yeminini bozmuş olmaz. Çünkü et, iç yağının cüzü değildir. Şundan ki; Allah, İsrâiloğullarına iç yağını haram kılmıştı. İç yağı, eti kapsamadığı için, et yemeyi onlara yasaklamamıştı. Bu tal´dan (Tap, hurmanın ilk aşamasıdır) yemiyeceğim diye yemin eden bir kişi, taze veya kuru olarak beleh iken (beleh, hurmanın ikinci aşamasıdır), ya da acve iken (olgunlaştıktan sonra) yerse yeminini bozmuş olur. Nitekim bu hurmadan elde edilen şıra ve benzeri şeyleri yemekle de yeminini bozmuş olur.

"Bu buğdaydan yemiyeceğim diye yemin eden kişi, bu buğdayı veya bundan elde edilen un, şehriye, yağlı ekmek, pasta gibi şeyleri yemekle yeminini bozmuş olur. "Bu sütten yemiyeceğim" diye yemin eden bir kişi, bundan elde edilen kaymak, yağ ve peyniri yemekle yeminini bozmuş olur. "Bu ağacın hurmasından yemiyeceğim" diye yemin eden bir kişi, önceden var olan ve sonra meydana gelen hurmalarını yemekle yeminini bozmuş olur. "Bu mandanın sütünden içmiyeceğim" diye yemin eden kişinin durumu da aynıdır. Ama "dan" ekini anmayarak bu ağacın hurmasını yemiyeceğim diye yemin eden kişinin durumu hakkında görüş ayrılığı vukubulmuştur. Bazıları o ağacın hurmasından elde edilen şeyleri yemekle yeminin bozulmuş olmayacağını, bazılarıysa, bozulmuş olacağını söylemişlerdir. Bu görüşte olanlar, hurmadan elde edilen veya hurmadan yapılan yiyeceklerin gerçekten asılları olan hurmaya yakın yiyecekler olma durumunda, onları yiyenin yemininin bozulmuş olacağını söylemektedirler. Tabiî bu şekilde yemin eden kişi, eğer bu hurmadan yapılan yiyecekleri de yememeye niyet etmişse, bunları yemekle yeminini bozmuş olur. Eğer yemeye niyet etmişse veya kendisini bu yönde yemin etmeye sevkeden bir sebeb meydana gelmişse, o zaman bu niyetine göre veya bu sebeb doğrultusunda hareket ederek o hurmadan yapılan yiyecekleri yiyebilir. "Şu" demeksizin tal´ı (hurmanın çiçek durumundaki ilk aşaması) yememeye veya bir tal´ı yememeye yemin eden kişi, bu tal´dan meydana gelen taze hurmayı veya bu hurmadan elde edilen şıra ve benzen şeyleri yemekle, yeminini bozmuş olmaz. Aynı şekilde sütü veya bir sütü içmeyeceğim diye yemin eden bir kişi, sütten elde edilen şeyleri yemekle yeminini bozmuş olmaz. Ancak beş durumda yemini bozulur: Yenilmemesine yemin edilen şeyden elde edilen yiyecekler, yapıldıkları şeye yakın iseler o takdirde onları yemekle de yemin bozulmuş olur ki, az önce de belirtildiği gibi bunları beş grupta toplayabiliriz:

1- Kuru üzüm veya bir kuru üzümü yememeye yemin eden bir kişi, ondan yapılan şırayı içmekle yeminini bozmuş olur.

2- Et veya bir eti yememeye yemin eden bir kişi, iç yağı yemekle yeminini bozmuş olur.

3- Et veya bîr eti yememeye yemin eden bir kişi, etle yapılan çorbayı içmekle yeminini bozmuş olur.

4- Buğday veya bir buğdayı yememeye yemin eden bir kişi, ondan yapılan ekmeği yemekle yeminini bozmuş olur.

5- Üzüm veya bir üzümü yememeye yemin eden bir kişi, ondan yapılan şırayı içmekle yeminini bozmuş olur. Bu, kuru üzümde verilen örnek gibidir. Hatta aralarındaki mesafe çok daha yakındır.

Kişinin yememeye yemin ettiği şey için "şunu..." veya "şundan yemiyeceğim" demese bile, o şeylerden elde edilen şeyleri yerse, yemini bu anılan beş durumda bozulur. Buğday yememeye yemin eden kişi, "şunu" veya "şundan..." kaydını koymamış olsa bile, o buğdayın tohum olarak ekildikten sonra ondan üreyen buğdayı yemesi hâlinde yeminini bozmuş olur. Yemin ederken ister bu iki kelimeyi birarada kullansın, ister birini kullanıp diğerini kullanmasın, ister marife veya nekire şeklinde kullansın, hüküm aynı olur. Bu buğdayı yemeyip satsa ve o parayla başka tahıl alarak yese bile, yeminini bozmuş olur. Tabiî bu yemini ederken, başkasının kendisi üzerindeki minnetini kesmeye niyet ederse, yeminini bozmuş olur. Sözgelimi adamın biri kendisine, "safna buğday yedirmeseydim acından ölecektin der de o, bu minneti kesmek´için buğday yememeye yemin eder ve sonra da yerse yeminini bozmuş olur. Ama düşük kaliteli olduğu için yememeye yemin eder de ondan üretilen buğdayı yerse veya onu satıp parasıyla başka buğday satın alıp yerse, yeminini bozmuş olmaz. Aynı şekilde buğdaydan yapılan bir yiyeceği, iyi yapılmadığı gerekçesiyle yememeye yemin ederse, o buğdaydan yapılan iyi kaliteli bir ekmeği yediği takdirde yeminini bozmuş olmaz. Aç bırakarak nefsine baskı yapma kasdıyla bir şey yememeye yemin eden bir kimse, kendisiyle gıdalanılan süt ve benzeri şeyleri içmekle yeminini bozmuş olur. Ama sırf yememek için yememeye yemin eden kişi, bunu içerse yeminini bozmuş olmaz. Nitekim yememeye yemin eden kişi, zemzem suyunu içmekle de yeminini bozmuş olmaz. Ama nefsini aç bırakma kasdıyla yememeye yemin eden kişi, doymak amacıyla içerse yeminini bozmuş olur.

Şunu yemeyeceğim veya içmeyeceğim diye yemin eden kişi, o yiyeceği veya içeceği diliyle tadar da tattığı şey boğazından aşağı inmezse, yeminini bozmuş olmaz. Ama aşağıya inerse, bozmuş olur. Bir kişi Mehmed´in yemeğini yemem diye yemin eder de Mehmed´in ölümünden sonra onun malını yiyecek olursa yeminini bozmuş olmaz. Tabiî bu yeminini, Mehmed´in kendisine, "eğer ben olmasaydım seni yedirecek birini bulamazdın" diyerek başa kakması nedeniyle, bu minnetini kesmek için yapmışsa ölümünden sonra onun malından yemekle yeminini bozmuş olmaz. Fâsid muamelelerle mal topladığı gerekçesiyle birinin yemeğini yememeye yemin eden bir kişi, onun ölümünden sonra malını yerse yeminini boz...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın