Teyemmümün Rükünleri

Teyemmümün rükünlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

1. Niyet: Teyemmümde niyetin kendine özgü bir keyfiyeti mevcûd olup mezheblerin bu husustaki detaylı görüşleri aşağıya alınmıştır.

Hanefiler dediler ki: Teyemmümde niyet şarttır. Rükün değildir. Abdestte ise niyet sünnettir.

Hanbeliler dediler ki: Teyemmümde olsun, abdestte olsun niyet, rükün olmayıp şarttır,

Malikiler dediler ki: Kişi teyemmüm ederken bu teyemmümle, namazı veya Mushaf´a dokunmayı mubah kılmayı veya ancak abdestle yapılabilecek herhangi bir ibâdeti yapmayı yahut hades hâlinin engel olduğu işlerden birini yapabilmeyi yahut da teyemmümün farzlığına niyet etmelidir. Bir kişi sadece hades hâlini ortadan kaldırmaya niyet ederse bu teyemmüm bâtıl olur. Çünkü bu mezhebe göre teyemmüm, hades hâlini ortadan kaldırmaz. Teyemmüm edecek olan kişi, hadesin engel olduğu bir hususu veya namaz kılmayı mubah kılmak için niyet ederken büyük hadesle küçük hades hâlini birbirinden ayırd etmelidir. Bu, şarttır. Diyelim ki kişi, cünüb olur da yapacağı teyemmümle cünüblük hâlini düşünmeksizin namaz kılmaya veya herhangi bir ibâdeti yapmaya niyet ederse ve bu teyemmümü yapıp da namaz kılarsa; almış olduğu bu teyemmüm geçerli olmadığından namazı da iade etmesi vâcib olur. Ama sadece teyemmümün farzlığına niyet ederek teyemmüm ederse bu teyemmüm sahîh olur. Bu durumdaki kişi cünüb olup büyük hades hâlini ortadan kaldırmayı kasdetmediği takdirde bile almış olduğu bu teyemmüm sahîh olur. Çünkü teyemmümün farzlığına niyet etmek, hem küçük, hem büyük hades hâlinin ortadan kalkmasına yeterli olur. Sonra kişi bir farz namaz için niyet ederek teyemmüm yaparsa bununla farz namazlardan sadece birini kılabilir. Bunun yanında dilediği kadar sünnet ve nafile namaz kılabilir, vâcib olmayan tavafları yapabilir, vacib olmayan iki rek´atlık tavaf namazını kılabilir, Mushaf´a dokunabilir ve Kur´an-ı Kerîm okuyabilir. Teyemmüm eden kişi sağlıklı ve mukîm ise ve bu teyemmümüyle bir farz namaz kılmışsa, bundan sonra kıldığı farz namaz (cem-i takdim veya cem-i te´hîr şeklinde olup) aynı vakitte kılınsa bile bâtıl olur. Farz namaz kılmak niyetiyle teyemmüm eden kişi, kıldığı farz namazın yamsıra nâfîle namaz da kılmak isterse önce farzı, sonra nafileyi kılmalıdır. Aksini yaparak önce nafileyi kılarsa bu namazı sahîh olur. Ancak bundan sonra farz namazı kılarsa bu farz namaz sahîh olmaz. Bunun için bir teyemmüm daha yapması gerekir. Ama farza tâbi olmayan bağımsız bir nafile veya sünnet namazını kılmak niyetiyle teyemmüm eden kişi, bu nafile namazları kılmanın yamsıra Mushaf´a dokunabilir, Kur´ân-ı Kerîm okuyabilir. Buna benzer abdestle yapılması mümkûn olan nafile ibâdetleri de yapabilir. Yalnız bununla farz namazları kılması sahîh olmaz. Bu saydığımız hükümler, sağlıklı ve mukîm olmayan kimseleri ilgilendirir. Sağlıklı ve mukim kimselere gelince; bunlar bir farza tâbi olmayan nafile namazlar için bile teyemmüm edemezler. Sözgelimi Kur´an-ı Kerîm okumak, sultanın huzuruna girmek ve buna benzer abdestle yapılabilen işler için teyemmüm edemez. Etse de sahîh olmaz.

Hanefiler dediler ki: Namazın kendisiyle sahîh olabileceği bir teyemmüm için üç şeyden birine niyet etmek gerekir:

1. Kendisinde bulunan hades hâlinden temizlenmesi. Bu durumdaki kişinin büyük veya küçük hades hallerinden hangisinden temizlenmeye kasd ettiğini belirlemesi gerekmez. Kişi, cünüb olsa da bu teyemmümle sadece küçük hades hâlini ortadan kaldırmaya niyet etse bile teyemmüm, yine geçerli olur.

2. Kişi, almakta olduğu bu teyemmümle namaz kılmayı mubah edinmeye veya hades hâlini ortadan kaldırmaya da niyet edebilir, Zîrâ Hanefî mezhebine göre teyemmüm, hades hâlini ortadan kaldırabilir.

3. Kişi, almakta olduğu bu teyemmümle temiz olmaksızın yapılamayacak olan ibâdetlerden birini yapmayı kasdetmelidir. Örneğin, namaz için teyemmüm ettiğine veya secde-i tilâvet için teyemmüm ettiğine niyet etmelidir. Ama yapmakta olduğu bu teyemmümle namaz kılmayı mubah edinmeyi veya kendisinde bulunan hades hâlini ortadan kaldırmaya niyet etmezse bu teyemmüm ile kılacağı namaz sahîh olmaz. Veya ibâdet olmayan bir şeyi, yahut da asıl ibâdet olmayıp da ibâdet aracı olan bir şeyi yapmaya niyet eder veyahut da tahâretsiz (abdestsiz) de olsa sahîh olacak bir ibâdeti kastederse, bu teyemmümle kılacağı namaz sahîh olmaz.

Şimdi bu hususları biraz daha izah etmeye çalışalım: Sözgelimi kişi, teyemmüm ederken Mushaf´a dokunmaya niyet etsin. Mushaf´a dokunmak aslında bir ibâdet değildir. Mushaf´a dokunmakla kişi, bir sevâb işleyip Allah´a yaklaşmış olmaz. Ancak Musharı okumak bir ibâdettir. İşte Mushaf´a dokunmak niyetiyle yapılan teyemmümle kılman namaz sahîh olmaz. Diyelim ki, teyemmüm eden kişi, ezan okumak veya kamet getirmek için teyemmüme niyet etmiş olsun. Bunlar, aslında istenen birer ibâdet değildirler. Sadece birer duyuru niteliğindedirler ve abdestsiz de yapılabilirler, işte kişi, bunları yapmak niyetiyle teyemmüm etmişse, bu teyemmümle kılacağı namaz sahîh olmaz. Yine kişinin, abdestsiz iken Kur´an okuma niyetiyle teyemmüm etmiş olduğunu düşünelim: Burada Kur´an-ı Kerîm okumak, zâtı itibariyle istenen bir ibâdettir. Yalnız abdestsiz iken de okunması caiz olur. Kur´an-ı Kerîm okumak niyetiyle teyemmüm eden kişinin durumu, tıpkı selâm vermek için teyemmüm eden bir kişinin durumuna benzemektedir. Buna göre bir kişinin almış olduğu bu teyemmüm ile namaz kılması sahîh olmaz.

Şafiîler dediler ki: Teyemmüm edecek kişinin namaz ve benzeri ibâdetleri edâ edebilmek için teyemmüme niyet etmesi gerekir. Yoksa hades hâlini ortadan kaldırmak için teyemmüme niyet etmesi sahîh olmaz. Zîrâ bu mezhebe göre teyemmüm, hades hâlini ortadan kaldırmaz. Ayrıca salt teyemmüme niyet etmek de sahîh olmaz. Çünkü zâtı itibariyle teyemmüm, istenen bir ibâdet olmayıp, zarurî bir temizlenmeden başka bir şey değildir. Namaz kılmayı mubah edinmek veya başka bir ibâdeti edâ etmek kasdıyle teyemmüme niyet eden kişi için üç durum söz konusudur.

1. Teyemmüm etmekte olan kişi, farz bir namazı kılmaya veya farz bir tavafı yapmaya veya cuma hutbesini irâd etmeye niyet edebilir.

2. Teyemmüm etmekte olan kişi, bu teyemmümü ile nafile bir namazı kılmaya, farz olmayan bir tavafı yapmaya veya cenaze namazını kılmaya niyet edebilir.

3. Teyemmüm etmekte olan kişi bu teyemmümü ile, tilâvet secdesini veya şükür secdesini yapmaya veya Mushaf´a dokunmaya veya Kur´an okumaya niyet edebilir.

Birinci şıkka göre teyemmüme niyet eden kişi bu teyemmümü ile birinci derecede farz bir namazı kılabilir. Önceden kasdettiği farz bir namazı kılmayıp da başka bir farz namazı kılabilir. Buna ek olarak da dilediği kadar nafile namaz kılabilir. Ayrıca ikinci ve üçüncü şıkta sayılan, yapılması taharete dayalı olan ibâdetleri de yapabilir.

İkinci şıkka göre teyemmüme niyet eden kişi, yine ikinci ve üçüncü şıklarda sayılan ibadetleri bu teyemmümle yapabilir. Bu teyemmümle dilediği kadar nafile namaz da kılabilir. Mushaf-ı Şerîf e dokunabilir. Ancak farz namazı kılamaz. Farz olan tavafı ifâ edemez.. Cuma hutbesini irâd edemez.

Üçüncü şıkka göre teyemmüm eden kişiye gelince; bu, almış olduğu teyemmümle sadece üçüncü şıkta sayılan ibâdetleri yapabilir. Bunlardan herhangi birine önceden niyet etmiş olsa bile, yine de dilediğini yapabilir. Şafiî mezhebine göre teyemmüm etmekte olan kişinin, kendisindeki hades hallerinden herhangi birini belirlemesi gerekmez. Meselâ cünüb bir kişi, teyemmüm ederken, “küçük hades hâlinin mâni olduğu namazı mubah edinmeye niyet ettim” derse ve bu sözü söylerken de gerçekten küçük hades hâlinde bulunduğunu zannederse, bu zannının yanlış olduğu anlaşılsa bile, bu teyemmümü, namaz kılması için yeterli olur. Ama bu niyeti yaparken kasıtlı olarak böyle söylemiş olursa niyeti oyuncak hâline getirdiği gerekçesiyle bu teyemmümle kıldığı namaz sahîh olmaz.

Hanbeliler dediler ki: Teyemmümün sahîh olması için niyet şarttır. Niyeti yaparken de kişi, neyi mubah edineceğini belirtmelidir. Sözgelimi bu teyemmümle namaz mı kılacağını, tavaf mı edeceğini, farz mı, yoksa, nafile mi edâ edeceğini küçük hades hâlinden mi, yoksa büyük hades halinden ötürü mü ibâdetleri; mubah edineceğini, veyahut da bedenindeki bir necaseti mi temizleyeceğini belirtmelidir. Bu mezhebe göre beden üzerindeki bir necasetten ötürü de teyemmüm edilebilir. Ama beden üzerindeki bir necaset için teyemmüm etmeden önce bu necaseti elden geldiğince hafifletmeye çalışmak gerekir. Elbise üzerindeki necasetle bir yer üzerindeki bir necasete gelince, bunları temizlemek niyetiyle teyemmüm etmek sahîh olmaz. Ayrıca hades hâlini ortadan kaldırma niyetiyle teyemmüm etmek de sahîh olmaz. Zîrâ bu mezhebe göre teyemmüm, hades hâlini ortadan kaldırmaz. Ancak bu halde iken teyemmüm, ibâdetlerin yapılabilmesi için bir ruhsat sağlar.

Bir kişide hem küçük, hem de büyük hades hâli bir arada bulunur ve ayrıca bedeninde bir necaset de bulunursa ve kişi teyemmüm ederken sadece bunlardan birinden ötürü ibâdeti mubah edinmeye niyet ederse bu niyetiyle almış olduğu teyemmüm yeterli olmaz. Örneğin teyemmüm ederken, cünüblükten ötürü öğle namazını mubah edinmeye niyet ettim der de küçük hadesten ötürü de mubah edinmeyi niyetinde tutmazsa, bu teyemmüm ile namaz kılması sahîh olmaz. Çünkü yapmış olduğu bu niyetle sadece cünüblük engelini ortadan kaldırmış olduğundan dolayı, ancak cünüblüğün engel olduğu işleri yapabilir. Örneğin Kur’an-...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın