Şehîd Bahsi

Şehîdin tanımı, kısımları ve hükmüyle ilgili olarak mezheblerin ileri sürmüş oldukları detaylı görüşler aşağıda anlatılmıştır.

Hanefîler’e göre şehîd; ister savaşta, ister bir azgın, dar-ı harbe mensup bir harbî, isterse bir hırsız veya yol kesici tarafından, direkt olmayan bir sebeple de olsa, haksız yere zulmen öldürülen kimsedir. Şehîdler üç kısma ayrılırlar:

1. Kâmil Şehîd: Bu, hem dünya, hem de âhiret şehididir. Kâmil şehîd olmak için altı şartın gerçekleşmesi icâb eder:

a) Akıl,

b) Bulûğ,

c) İslâm,

d) Büyük hadesten, hayız ve nifastan temiz olma,

e) Yaralandıktan hemen sonra ölme. Öyle ki, yaralandıktan sonra birşey yememiş, içmemiş, uyumamış, tedavi görmemiş, yaralandığı yerden sağ olarak evine veya çadırına nakledilmemiş olmalı ve üzerinden bir namaz vakti geçmemiş bulunmalıdır.

f) Öldürülmesi nedeniyle katile kısas vâcib olmalıdır. Sulh ve benzeri arızî bir sebeple kısas hükmü kalkarsa da, bu şarta halel gelmiş olmaz.

Hatâen öldürülme gibi, öldürülmesi nedeniyle mâlî bir cezalandırma vukûbulan kişi, kâmil şehîd olmaz.

Canını, malını, müslümanlan ve müslümanların kefaleti altında bulunan zımmîleri müdafaa uğruna ölen kişiler de, kesici bir âletle öldürülmüş olma şartıyla kâmil şehîd statüsüne tâbi olurlar. Bu gruptaki şehidler, üzerlerine kendi kanları dışında bir necaset bulaşmadıkça yıkanmazlar. Kefen olmaya elverişli olmayan kürk, şilte, talike, mest, silâh ve zırh gibi eşyaları üzerlerinden çıkarıldıktan sonra geri kalan elbiseleriyle birlikte defnedilirler. Şalvar veya pantalonları çıkarılmaz. Başka giyecekleri olmadığı takdirde kürk ve şiltesi de üzerinden çıkarılmaz. Eğer sünnet miktarından az ise, kefenine ilâve yapılır. Eğer fazla olursa eksiltilir. Üzerlerine cenaze namazı fçhnır. Kanh elbiseleriyle defnedilirler.

2. Sadece âhiret şehidi: Zulmen öldürülmekle beraber yukarıda sayılan altı şarttan birini taşımayan şehîd, sadece âhiret şehididir. Meselâ zulmen de olsa, şehid olan kimse hayızlı veya nifaslı ise, ya da yaralandıktan hemen sonra ölmemişse, ya da vurulan çocuk veya deli ise, ya da öldürülmesi bir hata nedeniyle olup mâlî cezayı gerekli kılan kimse ise, sadece âhiret şehîdidir. Bunlar kıyamet gününde Şehitlere verileceği vaad edilen mükâfata nail olacaklardır. Yıkanıp kefenlenmeleri ve diğer ölüler gibi üzerlerine namaz kılınması vâcib olur.

Boğularak, yanarak, duvar altında kalarak; vebaya, karında su birikmesine, ishale, zatülcenbe, vereme, sar’aya, hummaya yakalanarak ölenler; nifas halindeyken, gurbetteyken, ilim taleb ederken ölenler; akrep sokması nedeniyle ölenler ve Cuma gecesi ölenler âhiret şehididirler. Bunlar her he kadar âhirette şehîd sevabına nail olacaklarsa da yıkanır, kefenlenir ve üzerlerine namaz kılınır.

3. Sadece dünya şehidi: Müslümanlar safında savaşırken öldürülen münafıklar gibi. Bunlar yıkanmaz ve kendi elbiseleriyle birlikte defnedilirler. Zahire göre hareket ederek üzerlerine namaz kılınır.

Hanbelîler’e göre şehîd, kadın olsun erkek olsun, ganimet malını gizlemiş olsa da, mükellef olmasa da kâfirlerle savaşılırken ölen kimsedir. Böyle birini yıkamak ve üzerine namaz kılmak haramdır. Şehîd düşerken üzerinde bulunan elbisesiyle birlikte defnedilir. Ancak şehîd düşmeden önce tslâm olma guslü dışında kendisine başka bir gusül vâcib olmuşsa, yıkanıp kefene sarılması ve üzerine namaz kılınması vâcib olur. Yine aynı şekilde üzerine kendi kanı dışında başka bir necaset bulaşmışsa, yine yıkanıp kefenlenmesi ve üzerine namaz kılınması vâcib olur. Bu durumda üzerindeki silâh ve deri giysiler çıkarılır. Öldürüldüğü esnada giyinik olduğu elbiselerden ne bir eksiltme yapılmalı, ne de bunlara bir giysi eklenmelidir. Eğer bunlar üzerinden çıkarılacak olursa, başka şeylerle kefenlenmesi vâcîb olur.

Irzını ve malını koruma yolunda ve benzeri sebeplerle zulmen öldürülen kimseler de bu şehîdier gibidirler; yıkanmaz, kefenlenmez ve üzerlerine namaz kılınmaz. Elbiseleriyle birlikte defnedilirler. Savaştayken, düşmanın etkisi olmaksızın binmiş olduğu binekten veya yüksekçe bir dağın tepesinden düşen, bu sebeple de ölen; veya attığı okun tekrar geri dönüp kendisine isabet etmesiyle ölen, savaştan sonra ölü olarak bulunan, yaralandıktan sonra bulunduğu yerden taşınan, bİrşeyler yeyip içen, yaralanmasıyla ölmesi arasında örfe göre uzun bir fasıla geçen kişilerin diğer şehîdier gibi yıkanıp kefenlenmelerı ve üzerlerine namaz kılınması vâcib olur. Bunlar her ne kadar kıyamette şehîd sevabına nail olacaklarsa da, sadece âhiret şehîdidirler. Anılan sıfatları taşımadıkları için hem dünya, hem âhiret şehidi değildirler. Sahih haberler, bunların kıyamet gününde şehîd muamelesi göreceklerine delâlet etmektedir. Veba, karın ağrısı, boğulma, şiddetli öksürük dolayısıyla nefes alamamak, yangında yanma, bina yıkıntıları altında kalma, zatülcenb, verem, avurtları boyun gerisine götürecek kadar yüz şişkinliği hastalığı, dağ tepesinden düşme, Allah yolunda, hac ibadeti esnasında, ilim tahsil ederken ölenler de bu gruptaki şehîdlerdendîrler. Dürüst bir niyetle Allah yolunda savaşmak üzere evinden çıkıp da kâfirlerin fiiliyle olmaksızın ölen kimselerle, sınırda nöbet tutanlar, yeryüzünde Allah’ın emirlerini -ki bunlar âlimlerdir- dînini, namusunu, malını veya canını savunma uğrunda ölen, canavarlar tarafından parçalanan insanlar da bu tür şehîdlerden sayılmaktadırlar.

Mâlikîler’e göre şehîd; dar-ı harbten olan bir kâfirin öldürdüğü müslümanlarla, kâfirler arasında meydana gelen savaşta ölen kimsedir. Bu savaş dar-ı harbte de olsa, dar-ı İslâm’da da olsa hüküm aynıdır. Anılan bu şehidi yıkamak ve üzerine namaz kılmak haramdır. Bu kişi kâfirler tarafından, dalgın veya uykuda olma gibi bir sebepten ötürü savaşmaksızın dahi öldürülecek olursa, yine şehîd sayılır. Müslüman biri tarafından kâfir sanılarak öldürülmüş olan veya atların ayakları altında ezilerek, attığı okun geri dönüp kendisine isabet etmesiyle, kuyuya düşerek, yüksekçe bir dağın tepesinden düşerek ölen kimse yine şehîd sayılır. Cünüb olsunlar olmasınlar, böylelerini yıkamak ve üzerlerine namaz kılmak haramdır. Tabiî savaş alanından sağ olarak kaldırılmamış olurlarsa... Sağ olarak kaldırıldıkları takdirde, yıkanıp üzerlerine namaz kılınır. Yine bunlar savaş alanından sağ ve fakat koma hâlinde kaldırılırlarsa, yıkanmaz ve üzerlerine namaz kılınmaz. Çünkü komadakiler de ölüler gibidirler. Şehidin giyinik iken öldürüldüğü elbisesiyle -eğer bu mubah bir elbise ise- defnedilmesi vâcibtir. Bu elbise, bedenin tümünü kapatıyorsa üzerine bir şey ilâve edilmemesi gerekir. Bedeninin tümünü kaplamadığı takdirde, bedenini kapatacak kadar ilâve yapılır. Mestleri, takkesi ve değeri çok fazla değilse bel kuşağı, kaşının değeri çok yüksek değilse gümüş yüzüğü çıkarılmaz. Kılıç ve zırh gibi savaş âletleri üzerinden alınır. Bahse konu bu şehid hem dünya, hem âhiret şehididir ki bu, “ilây-ı kelimetullah” uğruna savaşan ve bu yolda ölen kimsedir. Sadece dünya şehidine gelince bu; ganimet elde etmek amacıyla savaşan ve bu yolda ölen kimsedir.

Sadece âhiret şehidi ise, karın ağrısı illetinden, boğulmaktan ve benzeri sebeplerden dolayı ölen kimsedir. Harbîlerle yapılan savaş dışında ve harbîlerden başkaları tarafından zulmen öldürülen kimseler; yıkama ve diğer işlemlerde diğer ölüler statüsüne tâbi olurlar. Dolayısıyla yıkanıp kefenlenmeleri ve üzerlerine namaz kılınması vâcib olur. Öldürülürken üzerlerinde bulunan elbiseleriyle beraber gömülmeleri gerekmez.

Anılan âhiret şenidleri, şer’an bildirilen sevâb ve mükâfatları inşâallah, âhirette elde edeceklerdir. Dünya şehîdine gelince, bu dünyada her ne kadar şehîd muamelesi görmüşse de âhirette hiçbir mükâfata nail olamayacaktır.

Şâfiîler şehîdleri üç kısma ayırmışlardır:

1. Dünya ve âhiret şehidi: Bu, ganimetten mal gizlemeyerek, riyakârlık yapmayarak Allah’ın dînini yüceltmek maksadıyla kâfirlerle savaşan ve şehîd düşen kimsedir.

2. Sadece dünya şehidi: Bu, Allah’ın dînini yüceltmek amacıyla beraber, ganîmet için savaşan veya riyakârlık yaparak, ya da paylaşmadan önce ganimetten mal saklayarak savaşan ve bu yolda ölen kimsedir.

3. Sadece âhiret şehidi: Bu, enkaz altında kalarak, boğularak ve zulmen öldürülme gibi buna benzer sebeplerden ötürü şehîd olan kimsedir.

İlk iki gruptaki şehîdlerin kendilerinde küçük ya da büyük hades hâli olsa bile yıkanmaları ve üzerlerine namaz kılınması haramdır. Bunlar bir kâfirin veya hata sonucu başka bir müslümanın silahıyla, ya da attığı silâhın geri dönüp kendisine isabet etmesiyle de ölse, bineğinden düşmekle, hayvanların ayakları altında ezilmekle de ölse, aynı hükme tâbidir. Yine bu kişinin derhal ölmesiyle yaralandıktan sonra sağ kalıp ölmesi arasında bir fark yoktur. Yalnız bunun savaş bitiminden önce ölmüş olması gerekir. Ya da savaş bitiminden sonra ölmesine rağmen, kendisinde kesilmiş bir hayvanın çırpınışlarını andıran hareketlerden başka hareketlerin görülmemesi ve hayat hâlinde bir istikrar bulunmaması şarttır. Böylelerinin kefenlenmeleri sünnettir. Elbisesi vücûdunu kapatmıyorsa, kapatacak kadarı ilâve edilir. Zırh ve silâh gibi savaş âletlerinin, mest ve kürkünün üzerinden çıkarılması mendubtur.[149]
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın