Nikâh Kıyarken Bir Şart Koşmak Veya Nikâhı Gelecek Zamana Bağlamak

Evlenme akdini yaparken karı-kocadan biri herhangi bir şart ileri sürer veya ikisinden birisi nikâhı gelecek zamana bağlarsa, yapılan akdin ve ileri sürülen şartın sahih ya da fâsid olduğu hususunda mezhebler muhtelif görüş beyânında bulunmuşlardır.

(37) Hanefîler dediler ki: Eşlerden biri, evlilik akdini yaparken bir şart ileri sürerse, bu şart ya akde bitişik olur veya akid gelecek zamana bağlanır ki, bu bağlama da "eğer" anlamını taşıyan "in" ve benzeri edatlardan biriyle yapılır. Akde bitişik şartın örneği şudur: "Senin yanında gecelememek üzere seninle evlendim." Akdin gelecek zamana bağlanmasının örneğiyse "Mehmed gelirse seninle evlendim" demektir. Birinci örnekteki gibi bir şart ileri sürülürse, kural gereği bu şart mutlak surette akdi etkilemez. Sonra bu şart, akdin gereğindense, doğal olarak geçerli olur, aksi takdirde geçersiz olur, akidse sahih olur. Kadında evlenmeye şer´an engel olan bir durumun bulunmamasını şart koşmak, akdin gereği olan şartlardandır. Örneğin, "başkasının karısı olmaman şartıyla seninle evlendim" veya "başka bir erkeğin iddetinde bulunmaman şartıyla seninle evlendim" veyahut "muhayyerlik hakkın olmaması şartıyla seninle evlendim" demek gibi. Nikâh akdinin sahih olması için kendisine dayanılan bu gibi şartlar, tabiatıyla sahih ve geçerlidirler. Kadının, erkeğin kendisine küfüv olmasını şart koşması da böyledir.

Akdin gereği olmayan şartlara gelince, bunları şöyle örneklendirebili-riz: "Seni üç talâkla boşamış olan kocana helâl kılmak şartıyla seninle evlendim" veya "akıbetini tâyin etme yetkisi senin elinde olması şartıyla seninle evlendim" veyahut "dilediğin zaman kendini boşaman şartıyla seninle evlendim" demek gibi. Bu tür şartlarla amel olunmaz. Ama yapılan nikâh akdi sahihtir.

Bize şöyle bir soru yöneltilebilİr: Sizler, erkeğin "kendini boşama yetkisi sende olmak şartıyla seninle evlendim" diyerek boşama yetkisinin kadında olmasını şart koştuğu takdirde bu şartın fâsid olduğunu söylüyorsunuz. Ama bu şartı kadının kendisi ileri sürerse, şart sahih olur ve uyulması gerekir. Peki, bu ikisi arasındaki fark nedir? Bu soruya verilecek cevap şudur: Aslında talâk (boşama) sadece kocaya özgü bir haktır. Bu hakkı kullanma yetkisi kadında değil, erkekte olmalıdır. Dolayısıyla bir erkeğin, hakkı olmayan bir yetkinin kadına verilmesini şart koşması veya kadın tarafından ileri sürülen böyle bir şartı kabul etmesi doğru olmaz. Çünkü bunda az da olsa doğal düzeni ters çevirme durumu sözkonusudur. Ne var ki, bu gibi bir şartı kabul etmek bazan karı-kocanın yararına olabilir; onların iyi geçinmelerini, aralarındaki sevgi bağlarının artmasını sağlayabilir. İşte şeriat koyucu bu mülâhazalarla bu gibi şartları sahih ve makbul saymıştır, özellikle böylesine bir garanti unsuru bulunmadığından dolayı, çoğu kez kadın, hayatını bir erkeğinkiyle birleştirmekten korktuğu için, böyle bir şartı ileri sürmek, sahih olduğu kadar, iki eş için yararlı da olur. îsâm hukuku, bir araya getirilmeleri sadece bu şartın gerçekleşmesine bağlı kalan bazı eşlerin bir araya getirilmelerini bu hükümle kolaylaştırmıştır, denebilir. Ama diğer taraftan, erkeğin kendiliğinden böyle bir şart ileri sürerek, kendi yetkisinde bulunan talâkı kadına devretmekle doğal düzeni bozma gayretine girmesini yasaklamıştır. Erkeğin kendiliğinden bu şartı ileri sürmesi sahih olmaz. Ama kadın böyle bir şart ileri sürdüğü takdirde erkeğin bunu kabul etmesi sahihtir. Nikâh akdine bitişik şartlardan bîri de eşlerden birinin kendi şahsı veya başkası için üç gün, daha fazla veya daha az bir süre için muhayyer olmayı şart koşmasıdır. Erkek, "ben, ya da babamın üç gün muhayyer olması şartıyla seninle evlendim" der, kadın da "kabul ettim" cevabını verirse, nikâh akdedilmiş sayılır, ama şart geçersiz olur ve gereği yerine getirilmez. Nikâhta şart muhayyerliği olmadığı gibi görme ve ayıp muhayyerliği de yoktur. Görmeden bir kadınla nikahlanan bir adamın kadını gördükten sonra akdi feshetme muhayyerliği yoktur. Aynı şekilde, ayıplı olduğu halde bu ayıbından habersiz olduğu bir kadınla evlenen kişi, kadındaki bu aybın farkına vardıktan sonra akdi feshetme muhayyerliğine sahip olamaz. Ancak erkeğin hadımlık, kesiklik ve iktidarsızlık gibi ayıpları bu hükümden istisna edilmiştir. Kadının biri bir erkekle evlenir de sonra onun iktidarsız olduğunun farkına varırsa, nikâh akdini feshedip etmemekte serbest olur. Kadın, erkeğin penisi veya teslisleri kopuk olduğunda da aynı hakka sahip olur. Ama bu saydıklarımızın dışında kalan durumlarda ne kadın, ne de erkek muhayyerlik hakkına sahip değildir.

Bununla da anlıyoruz ki erkek, nikâh akdini yaparken kadının ayıplardan veya hastahklardan salim bulunmasını, ya da güzel veya bakire olmasını şart koşar da akidten sonra kadının kör, kötürüm, alaca, dul veya çirkin olduğunu görürse; öne sürmüş olduğu şart geçersiz, fakat akid sahih olur. Akid yaparken kadının şehirli olmasını şart koşar da, akidten sonra köylü ve çiftçi olduğunu görürse, yine aynı hüküm sözkonusu olur. Şartı geçersizdir. Meğer ki bu kadın, bu kocanın küfvü (dengi) olmasın. Akde bitişik şartın anlamı, işte budur. Nikâh akdinin şarta bağlanmasına gelince; bu şart, geçmiş zamanla ilgilidir veya değildir. Geçmiş zamanla ilgiliyse, ihtilafsız olarak sahihtir. Çünkü bu şart geçmişte kalmıştır. Yalansa bile tahakkuk etmiştir. Örneğin adamın biri, diğerine "kızını oğlumla evlendir" diye teklifte bulunur, kızın babası da "kızımı başkası ile evlendirdim" cevabını verir, fakat oğlanın babası bu söze inanmayıp onu yalanladığı için kızın babası, "ben kızımı eğer başkasıyla evlendirmemişsem, senin oğlunla evlendirdim" der ve oğlan babası da bu evliliği iki şahidin huzurunda kabul eder ve bilâhare kızın, başkasıyla evlendirilmemiş olduğu açığa çıkarsa, yapılan bu nikâh akdi sahih olur. Çünkü her ne kadar kızın babası yalan söylemişse bile, bu şartı geçmiş zamana bağlamıştır. Bu gibi şarta bağlayışların nikâh akdine zararı dokunmaz.

Nikâh akdini gelecek zamanla ilgili bir şarta bağlamaya gelince; bu şartın vukuu muhakkaksa, yapılan nikâh akdi gerçekleşir ve bu şartın akde bir zararı da olmaz. Örneğin "güneş doğarsa seninle evlendim" veya "gece olursa seninle evlendim" demek gibi. Nikâh akdi, vukuu muhakkak olmayan bir şarta bağlanırsa, meselâ "kardeşim seferden gelirse seninle evlendim" denilirse, nikâh akdi geçersiz olur. Çünkü kardeşinin seferden geleceği muhakkak değildir. Koca, "eğer babam razı olursa seninle evlendim" der, babası da nikâh akdi yapılan mecliste hazır bulunup "razı oldum" derse, akid sahih olur. Akdi, babasının vukuu muhakkak olmayan rızâsına bağlaması, nikâha zarar vermez. Mecliste hazır bulunan yabancı biri için de "falan şahıs razı olursa seninle evlendim" dese, yine aynı hüküm sözkonusu olur. Mecliste hazır bulunmayanbabasının rızâsını şart koşarsa, akid sahih olmaz. Mecliste hazır bulunmayan yabancı bir kimsenin rızâsını şart koşarsa nikâh akdi, haydi haydi sahih olmaz.

Yarın veya perşembe günü veya bir ay sonra seninle evlendim diyerek nikâh akdini gelecek zamana bağlamak da, akdi vukuu muhakkak olmayan bir şarta bağlamak gibi olur ki, bu bağlayış sahih olmaz ve bu tarzda yapılan nikâh akdi gerçekleşmez.

Hanbelîler: Nikâhta ileri sürülen şartlar üç kısımdır:

1- Sahih şartlar: Bu, kadının kendi üzerine kuma getirilmemesini veya evinden, ya da beldesinden çıkarılmamasını veya çocuklarından ya da ebeveyninden ayrılmamasını veya kendi küçük çocuğunu emzirmeyeceğini şart koşması veya mehir olarak belli bir miktar nakit almayı, ya da mehrinden fazla miktarda nakit almayı şart koşmasıdır ki, bu şartların hepsi de sahihtir. Uyulması gerekir. Koca, bu şartları yerine getirmemezlik edemez. Şayet muhalefet ederse; kadın dilediği zaman akdi feshetme muhayyerliğine sahip olur. Belli bir sürenin geçmesiyle de bu muhayyerliği düşmez.

Koca da kadının bakire, güzel, endamlı, soylu veya iyi duyup iyi gören biri olmasını şart koşar; ama nikâhtan sonra kadının dul veya çirkin, soysuz veya kör, ya da sağır olduğunu görürse, nikâh akdini feshetme muhayyerliğine sahip olur. Zîra Hz. Ömer buyurmuştur ki:

Hakların kesintiye uğradığı yer, şartların bulunduğu yerdedir." Evet, bu gibi şartların bağlayıcı olduğu hükme bağlanmıştır.

2- Akdi fâsid kılan fâsid şartlar: Bu şartların bazısı şunlardır:

Kocanın, evleneceği kadım, kendisini üç talâkla boşamış olan ilk kocasına helâl kılmayı şart koşması veya kan ile kocanın önceki evliliklerinden doğmuş olan kızlarını birbirlerinin oğullarına mehirsiz olarak değiştirme usulüyle- nikâhlamayı şart koşmaları.

Nikâh akdini gelecek zamandaki bir şarta bağlamak. Örneğin, erkeğin "Perşembe günü gelirse..." veya "aybaşı gelirse..." veya "annen razı olursa seninle evlendim" demesi veya kadının "eğer babam razı olursa seninle evlendim" demesi gibi. Bu şartların hepsi fâsid olup akdi de ifsâd ederler. Nikâh akdini Allah´ın dilemesi şartına bağlamak, yani "Allah dilerse seninle evlendim" demek,bu hükümdeiv istisna edilmiştir. Meselâ kadın "Allah dilerse, bu evlenmeyi kabul ettim" derse nikâh akdi fâsid olmaz. Nikâh akdi, geçmiş zamandaki bir şeye (şarta) bağlanırsa da akid fâsîd olmaz. "Eğer o benim kızımsa, onu sana nikahladım" veya "o, iddetini doldurmuşsa, sana nikahladım" deme durumunda hem isteyen ve hem de kızın babası, onun, kendisinin kızı olduğunu veya iddetini tamamlamış olduğunu biliyorlarsa, akid geçerli olur. Akdi gelecek zamana bağlamak, meselâ, "yarın olursa onu seninle evlendirdim" diyerek ileri sürülen bu şart fâsiddir ve akdi de ifsâd eder.

Nikâhı bir zamanla sınırlandırmak da böyledir. Buna mut´a nikâhı denir ki, ileride bu nikâh açıklanacaktır.

3- Akdi ifsad etmeyen fâsid şartlar: Bu gruptaki şartlardan biri nikâh akdinde ileri sürülürs...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın