|
Konu Başlığı: Necisin Ve Necislenmiş Şeylerin Satışı Gönderen: Eflaki üzerinde 05 Şubat 2010, 20:06:21 Fâsid satışlardan biri de necis (murdar) ve necislenmiş şeylerin satışıdır. Mezheblerİn buna ilişkin detaylı görüşleri aşağıya alınmıştır.
(152) Mâlikîler dediler ki: Ölünün kemiği, sepilenmiş olsa bile derisi çünkü sepilemekle ölünün derisi temizlenmez, şarap, domuz ve eti yenmeyen hayvanların tersi gibi necis olan şeylerin satışı sahih değildir. Bu hay; vanlar at, katır ve eşek gibi, etinin yenmesi haram olanlardan da olsalar; yırtıcı canavar, sırtlan, tilki, kurt ve kedi gibi etinin yenmesi mekruh olanlardan da olsalar bunların dışkılarını ve buna benzer şeylerini satmak sahih olmaz. Meşhur görüşe göre içine pislik düşen zeytinyağı ve bal gibi necislenmiş olup temizlenmesi mümkün olmayan şeyleri satmak da sahih değildir. Çünkü bu durumdaki zeytinyağı, yıkamakla temizlenmez. Bazı fıkıhçilar necislenmiş zeytinyağını ve benzeri şeyleri satmanın sahih olduğunu söylemişlerdir. Çünkü necâsetli oluşu, zeytinyağını itlaf etmeyi gerektirmez. Bazı fıkıhçılar, necislenmiş zeytinyağını yıkama yoluyla temizlemenin mümkün olacağını söylemişlerdir. Elbise gibi temizlenmesi mümkün olan necislenmiş bir şeyi satmak caizdir. Yalnız satıcının, malda bulunan bu necaseti açıklaması gerekir. Aksi takdirde müşteri, o malı geri vermekte muhayyer olur. İster av, ister bekleyici köpek olsun, temiz olmasına rağmen köpek satmak sahih olmaz. Çünkü köpek satmak, şer´an yasaklanmıştır. Peygamber (s.a.v.) Efendimiz satılan köpeğin bedelini, zinâkâr kadının mehrini ve kâhinin ücretini almayı yasaklamıştır. Bazı Mâlikîler av köpeğinin ve bekleyici köpeğin satılmasının sahih olduğunu söylemişlerdir. Av ve bekleyip korumak İçin köpek bulundurmak da mubahtır. Hanbelîler dediler ki: Şarap, domuz, kan ve dışkı gibi necis şeyleri satmak sahih olmaz. Ama güvercinin ve diğer ehlî hayvanların dışkısı gibi temiz dışkıların satışı sahih olur. Zorunluluk içinde bulunan kimseye dahi ölü hayvanı ve bu hayvanın herhangi bir parçasını satmak sahih olmaz. Yalnız balık, çekirge ve benzeri hayvanların Ölüleri bundan müstesnadır. Bizzat kendisi necis olan şeylerin, meselâ ölü hayvanın yağını satmak sahih olmaz. Bu yağdan, herhangi bir şeyde yararlanmak da sahih değildir. İçine necaset düşmüş olan yağa gelince, onu satmak helâl olmaz. Ama mescid dışındaki yerlerin aydınlatılmasında kullanılmak üzere o yağdan yararlanılabilir. Elbise ve kap gibi temizlenmesi mümkün olan necâsetli şeyleri satmak sahihtir. Köpeği satmak sahih değildir. Köpeğin av köpeği ve benzeri bir köpek olmasıyla olmaması bu açıdan farketmez. Av için, ya da davar ve ekini beklemesi için köpek bulundurmak mubahtır. Bu maksatlar dışında bulundurmak ise haramdır. Bu maksatlar için bulundurulması mubah olan köpek de siyah olmamalıdır. Kedi satmanın sahih olup olmadığı hususunda görüş ayrılığı vardır. Muhtar olan görüşe göre caiz değildir. Fil ve yırtıcı hayvan gibi yırtıcı canavarları ve benzeri hayvanları satmak sahihtir. Çakır ve doğan gibi yırtıcı kuşları satmak da caizdir. İpek böceği ve kendisiyle avlanılan kurtçuk dışında yılan ve akrep gibi haşereleri satmak sahih değildir. Şâfiîler dediler ki: Şarap, domuz, dışkı ve —av köpeği de olsa— köpek gibi necis şeyleri satmak, sahih değildir. Necasetle karışmış temiz bir şeyi satan kişinin satışı, necis olanı temizden ayıklamak imkansız olursa sahihtir. Meselâ necis kiremitle yapılmış bir evi, dışkıyla gübrelenmiş bir tarlayı, necis kül ile karışık küp, testi ve çanak gibi kapları ve diğer şeyleri satmak sahihtir. Bu durumda satış akdinin yalnızca temiz kısmın üzerinde mi olduğu, yoksa necis kısım da ona tâbi olarak akid kapsamına girer mi? Yani satış akdi, tümden hepsinin üzerinde mi vukûbuluyor? Bu hususta ihtilâf vardır. Necis şeyle karışık olarak yapılmış kaplara konulan sıvılar muaf olurlar. Necisi temiz olandan ayıklamak imkânsız değilse, ok üzerindeki kuş kanadının teleği gibi ise bu durumda ayıklama yapmadan satmak sahih olmaz. Hanefîler dediler ki: Şarabın, kanın ve domuzun satışı sahih değildir. Bunlardan birini satma durumunda satış akdi bâtıl olur. Bedel olarak şarap veya domuz verip karşılığında temiz bir şey satın alma durumunda satış akdi fâsid olur. Müşteri, satın aldığı malı teslim alınca ona mâlik olur ve karşılığında (bu haram şeyleri değil de) meşru bir değeri, bedel olarak vermesi gerekir. Nitekim daha önce de bundan söz edilmişti. Aynı şekilde boğulmak, yardan düşmek veya boynuzlanmak gibi nedenlerle öldürülmüş olan hayvanları satmak sahih değildir. Bunların, sepilenmeden Önce derilerini satmak da helâl değildir. Sepilendikten sonra satmak sahihtir. Çünkü sepi ile bahsinde de anlatıldığı gibi, sepilenmesi mümkün olmadığı (ve dolayısıyla temizlenemediği) için yılan derisi satmak da helâl değildir. Ama bu, temiz bir mal satın alırken satıcıya bedel olarak verilirse, satış akdi fâsid olur. Nitekim bu hüküm, yukarıda, şarap ve benzeri şeylerin bedel olarak verilmesi misâlinde de anlatılmıştır. Necislenmiş şeyi satmak ve yeme deşinda ondan yararlanmak sahihtir. Sepileme işinde, makina parçalarının ya´ğlanmasında, mescid dışındaki yerlerin-aydınlatılmasında kullanmak üzere necislenmiş yağı satmak sahihtir. Ama ölmüş hayvanın yağı bundan müstesnadır. Ondan yararlanmak helâl olmaz. Çünkü bu yağ, o leşin bir parçası haline geldiğinden şerîat tarafından haram kılınmıştır. Şu halde bir mal olarak kabul edilmez. Taharet bahsinde de anlatıldığı gibi, zeytinyağı ve benzeri şeyleri temizlemek mümkündür. Dışkıyı satma durumunda satış akdi gerçekleşmez. Dışkıyı satan kişinin satışı bâtıldır. Meğer onu toprakla karıştırmış olsun. Bu durumda gübreleşip mâlî bir değer taşıması şartıyla satılması caiz olur. Hayvan tersini buna tezek de denir ve deve fışkısını satmak; bunlardan yararlanmak ve yakıt olarak kullanmak sahihtir. Av köpeğinin, bekleyicilik yapan köpeğin ve aslan, kurt, fil gibi yırtıcı hayvanların ve kendisinden, ya da derisinden yararlanılacaksa domuz dışındaki diğer hayvanların satılması sahihtir. Seçkin olan görüş budur. Kendilerinden yararlanılacaksa yılan, akrep gibi haşere ve böceklerin satılması da sahihtir. Bunda formül şudur: Şer´an kendisinde helâl bir menfaat bulunan her şeyi satmak caizdir. |