|
Konu Başlığı: Musarrat Hayvanın Satışı Gönderen: Eflaki üzerinde 05 Şubat 2010, 19:40:00 Ayıplı oluşu nedeniyle, satılan malın geri verilmesi bahsinin baş tarafında da işaret ettiğimiz gibi tasriye, satıcının müşteriyi aldatmak ve hayvanın memesinin büyüklüğü nedeniyle sütünün de çok olacağı zannını vermek amacıyla sütünü sağmayıp memesini şişkin göstermesidir. Bu durumdaki hayvana da "musarrat" denir. Buna, fiilî aldatma muhayyerliği adı verilir. Böyle yapmak, şer´an yasaklanmıştır. Ebû Hüreyre, Peygamber Efendimiz (s.a.v.) in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir:
"Devenin ve koyunun memesinde sütü hapsetmeyin. (Sütü sağılma-yıp da memesinde bırakılan bir hayvanı) satın alan kişi, onun sütünü sağdıktan sonra, iki görüşten en hayırlısıyla başbaşa olur. Dilerse yanında tutar. Dilerse bir ölçek hurmayla birlikte geri verir.[4] Hadîs-i Şerifin metninde geçen "tüserrû" fiili, "tüzekkû" kalıbında olup, sütü devenin veya davarın memesinde hapsetmeyin anlamına gelmektedir. Yine hadîs-i şerîfin metninde geçen "ibtâe" fiili, satın alma anlamına gelmektedir. "Bihayri´n-Nazereyn" kelimeleri ise müşterinin, o malı yanında tutmak veya geri verme serbestisine sâhib olduğu mânâsına gelmektedir. Musarrat hayvanı geri vermek veya vermemekle ilgili olarak mezheblerin detaylı görüşleri aşağıya alınmıştı. (l42) Şafiıler dediler ki: Musarrat hayvanı satın alan kişi, sütünü sağarsa, bir ölçek hurma ile beraber o hayvanı, sahibine geri verebilir. Sağ-nia dışında bir yolla sütünü tüketirse, meselâ, yavrusunu bırakıp da sütünü emerse, yine aynı hüküm uygulanır. Satın aldığı hayvanın musarrat olduğunu öğrendikten sonra ve sütünü telef etmeden önce geri verebilir ve beraberinde hiç bir şey vermesi de gerekmez. Nitekim satıcıyla müşteri, geri verilecek olursa hurma dışındaki başka birşeyin verilmesi hususunda anlaşırlarsa, geri verme durumunda müşterinin bir ölçek hurma vermesi gerekmez. Sağdığı sütün bedelini, anlaşma hâlinde para, buğday veya başka bir şeyle ödemesi sahih olur. Hayvanın geri verilmesi anında sağılmış sütünün bedelini vermek için, hayvanın da eti yenen bir hayvan olması gerekir. Eşek gibi, eti yenmeyen hayvanın, musarrat oluşu nedeniyle de olsa geri verilmesi durumunda,sağılmış sütüne karşılık olarak satıcısına bir ölçek hurma vermek gerekmez. Musarrathk, her ne kadar pnun geri verilmesini gerekli kılan bir ayıp ise de, hüküm budur. Eti yenen hayvan da olsa, musarrat hayvanın az miktardaki sağılmış sütünün bedelini ödemek gerekmez. Birden fazla süt sağımı durumunda sâdece bir ölçek hurma vermek yeterli olur. Satılan deve veya koyun bir kaç ortağın malı ise, sütü sağıldığından dolayı, geri verme esnasında her bir ortağa bir ölçek hurma vermek gerekir. Deve veya koyunu satın alanlar da birkaç ortak iseler, her birisinin birer ölçek hurma vermeleri gerekir. Mâlikîler dediler ki: Musarrat bir hayvanı satın alan kişi, sütünü sağdıktan sonra geri verirse, satıcıya, beldenin en çok tüketilen gıda maddelerinden birinden bir ölçek ödemesi de gerekir. Özellikle hurma vermesi gerekli değildir. Yalnızca sütü iade etmesi haram olur. Ancak bir ölçek gıda maddesiyle birlikte geri verebilir. Aynı şekilde bir ölçek gıda maddesine bedel olarak para veya başka bir şey vermesi de haram olur.Satm aldığı hayvanı, sütünü sağmayıp musarrat olduğunu öğrenirse, bir ölçek gıda maddesi vermeye yükümlü olmaksızın geri verebilir. Karşılığında bir ölçek gıda maddesi verilmesi gerekli olan süt, eti yenen hayvanların sütüdür. Eti yenmeyen hayvanların sütleri karşılığında bedel vermek gerekmez. Sütü sağılan hayvan, musarrathk nedeniyle geri verilse bile Çünkü musarrathk, hayvan için bir ayıptır. Birkaç defa süt sağmakla eğer bu, müşterinin hayvandan razı olduğuna delâlet etmez İse yine bir ölçek gıda maddesi vermek yeterli olur.Sütünden yararlanmak için sağması, ondan razı olduğuna delâlet eder. Ama denemek maksadıyla bir kez daha sağması, razı olduğuna delâlet etmez. Üçüncü kez sağması, razı olduğuna delâlet eder. Ancak bunu da denemek amacıyla yaptığını iddia ederse, razı olduğuna delâlet etmez. Ama bu iddiasını yeminle pekiştirmesi gerekir. Çünkü iki kez sağmakla deney tamamlanmış olmayabilir. Üç defadan fazla sağmaya gelince, artık o hayvandan razı olduğu kesinlikle sabit olur. Üç veya daha az sayıdaki sağımlar, hayvanın sağım vakitlerinde tekrarlanırsa hesaba katılır.Meselâ bir günde normal olarak iki defa sağılması âdet olan bir hayvan, bir gün içinde üç kez sağılır-sa, iki defa sağılmış olduğu kabul edilir. Aynı satıcıdan tek satış akdiyle bir kaç koyun satın alan kişi,1 koyunların hepsinin musarrat olduklarını görürse, bunları geri verirken sağmış olduğu her bir koyun İçin birer ölçek gıda maddesi vermelidir. Kuvvetli olan görüş budur. Hanefîler dediler ki: Musarrat bir hayvanı satın alan kişi, bu ayıbı nedeniyle hayvanı mutlak olarak geri veremez. Yalnız bu ayıp nedeniyle meydana gelen değer eksikliği farkını satıcıdan talep edebilir. Hanefîler derler ki; bu konuda nakledilen hadîs-i şerif, her ne kadar aslı itibariyle sahihse de bir başka hususla çatışmaktadır ki, o da Kitab, Sünnet ve İcmâ ile sabit olan kıyâstır. Bu kıyâs, akdi yapanlardan birinin diğerinin hukukuna tecâvüz etmesi durumunda zayi etmiş olduğu hakkını misli veya değeri ile tazmin etmesine delâlet eder. Musarrat hayvan meselesinde satıcı, müşteriyi aldatarak hukukuna tecâvüz etmiştir. Dolayısıyla bu ayıp nedeniyle hayvanda meydana gelen değer eksikliği farkını müşteriye ödemesi gerekir. Oysa müşteri, onun hukukuna tecavüz etmemiştir. Hayvanın sütünü sağarak satıcının hukukuna tecâvüz ettiğini farzedersek, sütün mislini veya kıymetini ödemekle yükümlü kılınmıştır. Oysa hurma, sütün ne misli ne de kıymetidir. Böyle olunca da anılan hadîs-i şerif, kıyasa muhalif olmaktadır. Bu nedenle de kendisiyle amel edilemez. İmam Ebû Yûsuf der ki: Musarrat hayvan geri verilir. Şayet sütü sağilmışsa, sütünün kıymeti satıcıya ödenir. Hanbelîler dediler ki: Musarrat hayvanı satın alan kişi, bu ayıbı nedeniyle onu geri verir. Mezkûr hadîse dayanarak da, onunla birlikte bir ölçek hurma verir. Hanbelîler buna, tedlis muhayyerliği derler. |