İstincâ Ve İsticmarın Sıhhat Şartları

Kendisiyle istincâ sahîh olan suda iki şart aranır:

1. Bu, temizleyici bir su olmalıdır. Sadece temiz bir suyla istincâ yapılması sahîh olmaz. Nitekim bu suyla necasetin giderilmesi de sahîh olmaz.

Hanefiler dediler ki: Temizleyici suyla istincâ yapmak vâcib değildir. Sadece temiz suyla istincâ yapmak yeterli olur. Evet, temizleyici suyla yapmak daha faziletlidir. Çünkü bu suyun, necaseti giderdiği husûsunda mezhebler arasında görüş birliği mevcudtur. Üzerinde görüş birliğine varılan hükümlere uymak, Hanefîlere göre erdemli bir davranıştır.

2. Su, necaseti giderecek miktarda olmalıdır. Necasetin çıkış yerini tekrar eski temiz hâline getirmeye yetecek kadar olmadığı takdirde bu su kullanılmamalıdır.

İstincâ yapan bir kimse önce ön tarafını mı yoksa arka tarafını mı yıkayacaktır? Bu hususta mezheblerin detaylı görüşleri aşağıya alınmıştır.

Malikiler dediler ki: Necaseti giderme ve temizlemede ön tarafa öncelik vermek mendubtur. Ancak elini ıslatıp da oturağı (mak´adı) na değdirdiğinde sidiğinin damlaması âdet hâline gelmişse bu durumda mak´adını öncelikle yıkaması mendub olur.

Hanefîler: Bu mevzuda iki görüşleri vardır: Ama müftâbih olanı İmam Âzam´ın görüşüdür. Ki buna göre öncelikle mak´adı yıkamak gerekir. Çünkü arka tarafın pisliği, ön tarafınkine oranla daha tiksindiricidir. Ayrıca otraktaki çıkış deliğini ve etrafını ovarken sidik damlayabilir. Bu durumda ön tarafı önce yıkamanın bir faydası olmaz.

Şafiiler dediler ki: Suyla istincâ yapıldığında ilkin ön tarafı yıkamak, taşla isticmar yapıldığında ise ilkin arka tarafı yıkamak mendup olur.

Hanbeliler dediler ki: İstincâ veya isticmar yapmak isteyen bir kişi, erkek veya bakire bir kızsa ilkin ön tarafı yıkaması sünnettir. Eğer bakire olmayan bir kadınsa temizliğe dilediği taraftan başlayabilir.

Taş ve benzeri maddelere gelince bunlar, su bulunsa bile yine de su yerine geçerler. Ancak istincâda su kullanmak daha faziletlidir. Daha da iyisi, su ile taşlan bir arada kullanmaktır. Sadece taşla isticmar yapılması hususunda mezheblerin tafsilâtlı görüşleri aşağıda anlatılmıştır.

Hanefiler dediler ki: İsticmarı toprak, eski bez, taş, kuru çamur parçaları gibi temiz şeylerle yapmak sünnettir. Kemik, hayvan dışkısı ve benzeri gibi, kendileriyle isticmar yapılması yasaklanan şeylerle isticmar yapmak, tahrîmen mekruhtur. Bunlarla isticmar edilmesini Rasûlullah (s.a.s.) yasaklamıştır. İnsan ve hayvan yiyecekleri de böyledir. Şer´an saygın sayılan şeylerle de isticmar etmek tahrîmen mekruhtur. Buhârî ve Müslim´in Sahihlerinde sabit olduğu gibi malı zayi etmek, yasaklanmış bir husustur. Kâfir veya ölü de olsa insan vücudunun bir parçası, üzerine huruf-u mukataa ile yazılmış olsa bile yazılı kağıtlar, yazı yazmaya elverişli boş kâğıtlar şer´an saygın olan şeylerin kapsamına gir.erler. îsticmar etmekle telef olan veya değeri eksilen, mâlî değeri olan şeylerle isticmar etmek mekruhtur. Ama bu vasıftaki bir şeyle isticmar edildikten sonra, bunlar yıkanıp kurulandığı takdîrde eski hâllerine dönerlerse mekruhluk durumu ortadan kalkar. Tuğla, balçık, cam, kömür ve üstü düz kaygan taş ile isticmar etmek mekruhtur. Bu maddelerin kullanılmaları zarar veriyorsa tahrîmen mekruhtur. Çünkü zararlı şeyleri kullanmak caiz değildir. Ama zararlı değilse, necaset yerini tam olarak arındırmadıkları gerekçesiyle kullanılmaları tenzîhen mekruhtur. Başkasının duvarına mak´adını sürerek isticmar etmek tahrîmen mekruhtur. Zira başkasının malına tecâvüz etmek caiz değildir. Ama kendi mülkü olan bir duvarla isticmar etmesinde kerahet yoktur. Kira ile tuttuğu binanın duvarı da kişinin kendi mülkünün duvarı gibidir. Yukarıda sayılan şeylerden biriyle isticmar etmek, serdedilen tafsilâta göre tenzîhen mekruh olmakla birlikte yine de yeterli olur. Ayrıca bu bahsin baş tarafında, sadece suyla istincâ yapılması gereken durumlarla taş ve benzeri şeylerle isticmarın yeterli olduğu durumlar anlatılmıştır.

Şâfiîler: Kendisiyle isticmar edilecek nesnenin katı ve temiz olmasını şart koşmuşlardır. Necis bir şeyle isticmar etmek sahîh olmaz. İsticmar edilecek şey, necaseti söküp atacak bir şey olmalıdır. Yassı ve gevşek bir şeyle isticmar yapmak sahîh olmaz. İsticmarda kullanılacak nesne, ıslak bir şey olmalıdır. Meselâ terle ıslanmış bir şeyle isticmar etmek sahîh olmaz. Şer´an saygın bir şey olmamalıdır... Ekmek, kemik, fıkıh ve hadîs gibi içinde şer´ı ilimler yazılı olan kitaplar veya sarf-nahiv, hesab, tıp ve aruz gibi bunlara vesile sayılan ilimlerin yazılı bulunduğu kitaplar şer´an saygın şeylerden olup bunlarla isticmar etmek caiz olmaz. Bu ilimlerden başka şeylerin yazılı olduğu kitaplarsa şer´an saygın sayılmazlar. Üstün kişiliği olan birisinin ismi kastedilerek üzerinde Ebû Bekir, Ömer gibi isimlerin yazılı bulunduğu şeyler, mescide ait şeyler (bunlar mescidden ayrı olsalar bile ait oldukları sürece) şer´an saygıya lâyıktırlar. Kanı heder edilen biri bile olsa sırf şekline nazaran insan olduğundan ötürü vücûdunun parçalan da şer´an saygındır. Bu sayılan şeylerden herhangi biriyle isticmar etmek caiz olmaz.

Ön veya arkadan çıkan necasetlerle de ilgili bazı şartlar vardır. Şöyle ki:

a. Vücûddan çıkan bu necaset kuru olmamalıdır. Zîrâ kurumuş olan pisliği taşla gidermeye çalışmanın bir faydası olmaz.

b. Vücûddan çıkmış olan bu necasetin üzerine başka bir necasetin veya ter gibi başka bir temiz şeyin katılmaması.

c. Dışkı kaba etlere kadar, idrar da sünnet yerine kadar yayılmamalı-dır. Bu kayıt erkeklerle ilgilidir. Kadınlara gelince isticmarı yapan bakire bir kızsa, necaset, oturduğu zaman görünen yere kadar yayılmamış olmalıdır. Bakire olmayan bir kadınsa, dâhilde bundan sonrasına kadar yayılmamış olmalıdır. Belirtilen sınırı aşan necasetin sadece suyla yıkanması gerekir. Tıpkı sünnetsiz erkeğin idrarının, sünnet kılıfına bulaşması hâlinde sadece suyla yıkanması gerektiği gibi.

d. Taşla isticmar edildiğinde üç defadan az silmemeli. Her defasında da necaset mahallinin tamamı silinmelidir. Her silişte taşın bir başka tarafını da kullanmak mümkündür. Silmeyi üç defadan eksik yapmak yeterli olmaz. Necasetin çıkış yeri üç silişle temizlenmemişse, temizleninceye kadar silmeye devam edilmelidir. Ancak necasetten geriye suyun giderebileceği bir eser veya kiremit kırıntıları kalırsa bunun pek zararı olmaz.

Malikiler dediler ki: Beş şartı hâiz olan şeylerle isticmar etmek caiz olur:

1. Taş, pamuk, yün gibi kuru bir şey olmalıdır. Yünün de davara bitişik olmaması gerekir. Aksi takdirde mekruh olur. Çamur gibi kuru olmayan bir şeyle de isticmar etmek caiz olmaz. Çünkü bu, necaseti etrafa daha da yayar. Çamurla isticmar edilmesi durumunda necaset yerini suyla yıkamak artık zorunlu olur. Eğer yıkamadan abdest alıp namaz kılınacak olursa, necasetle birlikte namaz kılınmış olur. Ki bunun hükmü, necasetin giderilmesi bahsinde anlatılmıştı.

2. Kendisiyle isticmar yapılacak şey temiz olmalıdır. Ölü kemiği, eti yenmeyen hayvanların tersleri gibi necis şeylerden biriyle isticmar etmek caiz olmaz. Eğer bu şeylerden katı biri ile isticmar edilecek olursa, isticmarda bundan bir parça kopmamışsa ve necaset yerini de temizlemişse günahkâr olmakla birlikte bu isticmar yeterli görülür.

3. Kendisiyle isticmar yapılacak şey, necaseti temizleyici bir nesne olmalıdır. Meselâ cam ve fârisî kamışı gibi düz ve pürüzsüz nesnelerle isticmar yapmak caiz olmaz.

4. Kendisiyle isticmar edilen şey, eziyet verici olmamalıdır. Meselâ bıçak gibi keskin ağızlı nesnelerle kenarlı taşlar ve kırık cam parçalarıyla isticmar etmek caiz olmaz.

5. Kendisiyle isticmar edilen şey, şer´an saygın olmamalıdır. Meselâ insan yiyeceği bunlardandır. Tuz, ilaç ve kâğıt da insan yiyeceklerinden sayılmaktadır. Çünkü kâğıtta az da olsa nişasta vardır. Mektub da şer´an saygın olan şeylerdendir. Çünkü mektubun içindeki harflerin saygınlığı vardır. Başkalarının hukukunu ilgilendiren şeyler de ister vakfa, ister özel mülkiyete ait olsun şer´an saygındırlar. Meselâ vakıf veya başkasının özel mülkü olan bir duvarla isticmar etmek haramdır. Ama kişinin kendi mülkü olan duvarla isticmar etmesi mekruhtur. Temiz olan kemik ve hayvan dışkılarıyla isticmar etmek de mekruhtur. Ama bunlarla veya diğer mekruh veya haram olan şeylerle isticmar etmek günâh olmakla birlikte yeterli olur. Temizlenmek içiri illâ da suyun kullanılması gerekli olan durumların izahı, istincâ bahsinde yapıldı.

Hanbeliler dediler ki: Kendisiyle isticmar edilecek şeyde aranan bazı şartlar vardır. Şöyle ki:

1. Kendisiyle isticmar edilecek şey, temiz ve mubah olmalıdır. O hâlde gasbedilmiş bir şeyle isticmar etmek caiz olmaz.

2. Pisliği temizleyen bir şey olmalıdır. Yani pisliği temizledikten sonra geriye kalan eserin sadece suyla temizlenebilecek bir kalıntı olması gerekir. Cam ve benzeri düz, pürüzsüz nesnelerle isticmar etmek sahîh olmaz.

3. İsticmarda kullanılacak şey katı olmalıdır. Meselâ çamur, hayvan tersi, kemik, insan veya hayvan yiyecekleriyle ...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın