İmametin Şartları

1. İslâmiyet: İmamlığın sahîh olması için gerekli şartların birincisi, imamın müslüman olmasıdır. Gayr-ı müslim birinin imamlık etmesi ittifakla sahîh olmaz. Müslüman olduğunu iddia eden birinin ardında namaz kılan kişinin namazı, sonradan imamın kâfir olduğunun anlaşılması halinde batıl olur ve iade edilmesi vâcib hâle gelir. Bazı kimseler, bunun pek ender rastlanacak bir durum olduğunu söylemektedirler. Ama gerçek bu değildir. Birçok gayr-ı müslimler, maddî çıkarlar uğruna müslüman kılığına bürünmekte; istediklerini elde edebilmek için ve-râ ve takva sahibi olduklarını göstermektedirler. Oysa bunlar gerçekten müslüman değildirler.

2. Baliğ olmak: İmamlığın sıhhat şartlarından biri de, imamın baliğ olmasıdır. Farz bir namazda, baliğ birisinin mümeyyiz bir çocuğa tâbi olması, Şâfiîler dışındaki üç mezhebe göre sahîh olmaz.

Şafiiler dediler ki: Baliğ kişinin, Cuma namazı dışındaki farzlarda mümeyyiz çocuğa tâbi olması caizdir. İmam, Cuma namazının şartlarını taşıyan cemaati kırka tamamlamaktaysa baliğ olması şarttır. Kendisinden başka kırk kişi sağlanıyorsa, mümeyyiz bir çocuk da olsa, imamlığı sahîh olur.

Nafile namazlardaysa baliğ kişinin mümeyyiz çocuğa tâbi olması, Hanefîler dışındaki üç mezhebe göre sahîh olur.

Hanefiler dediler ki: Mutlak olarak ne farz, ne de nafile namazlarda baliğ kişinin çocuğa tâbi olması sahîh olmaz.

Ama mümeyyiz çocuğun, kendisi gibi mümeyyiz bir çocuğa imamlık etmesi, ittifakla sahîh olur.

3. Erkeklik: İmamlığın sıhhat şartlarından biri de, tahakkuk etmiş erkekliktir. Buna göre cemaat erkeklerden teşekkül etmişse, kadın ve erseliğin imamlık etmesi sahîh olmaz. Cemaat, kadınlardan teşekkül etmişse, onlara imamlık etmek için erkeklik şartı aranmaz. Aksine kadının, kendi gibi kadınlara ve erseliklere imamlık etmesi sahîh olur. Mâlikîler dışındaki üç mezheb bu görüşte ittifak etmişlerdir.

Malikiler dediler ki: Kadının ve erseliğin ne farzlarda, ne de nafilelerde erkek veya kadın cemaate imamlık etmesi sahîh olmaz. Cemaat, kimlerden oluşursa oluşsun, İmamın erkek olması şarttır.

4. Akıllılık: İmamlığın sıhhat şartlarından biri de akıllı olmaktır. Deliliğinden ayılmaması halinde, delinin imamlık etmesi sahîh değildir. Ama bazen ayılıp bazen deliren kişinin ayık iken imamlık etmesi sahîh olur. Delirmesi hâlinde ise imamlığı ittifakla batıl olur.

5. Okumuşluk: İmamlığın sıhhat şartlarından biri de, imamın okumuş biri olmasıdır. Cemaattekiler okumuş olur da imam ümmî olursa, imamlığı sahîh olmaz. Bu babta aranan şart, imamın, namazın sıhhatini temin edecek derecede güzel bir kıraatte bulunmasıdır. Kur’an öğrenmekte olan kişinin ardında namaz kılınabilir. Kendilerine namaz kıldıracak Kur’an okuyan biri bulunsun bulunmasın, ümmînin kendisi gibi ümmî birine imamlık etmesi sahîh olur. Mâlikîler dışındaki üç mezheb bu hususta görüş birliği etmişlerdir.

Malikiler dediler ki: Kur’an okuyabilen biri bulunduğu takdirde, Fatiha okuyamayan ümmî birinin, kendisi gibi birine tâbi olması sahîh olmaz. Her ikisinin de Kur’an okuyabilen kimseye tâbi olmaları vâcib olur. Aksi takdirde namazları batıl olur. Fatihayı güzel okuyamayan kişinin, güzel okuyabilen birinin bulunması hâlinde, kendisi gibi olana tâbi olması menedilir. Ama kendisi gibi olan birine tâbi olursa da namazı sahîh olur. Kur’an okuyan birinin mevcûd olmaması hâlinde, ümmînin kendi gibi birine uyması, doğru olan görüşe göre sahîh olur.

6. Sağlık: İmamın cemaate namaz kıldırmasının sahîh olabilmesi için kendisinin; sidik akıntısı, sürekli ishal, yellenme, burun kanaması gibi özürlerden uzak olması şarttır. Kendisinde bu tür özürlerden biri bulunan kimsenin, sağlam kimselere imamlık etmesi sahîh olmaz. Ama kendisinde bulunan özrün aynısının bulunduğu kimseye imamlık etmesi sahîh olur. Eğer imamın ve imama uyan kişinin özürleri birbirlerinden ayrı olursa, meselâ birinde burun kanaması, diğerinde sidik akıntısı bulunursa, bunlardan birinin diğerine imamlık etmesi sahîh olmaz. Hanefîlerle Hanbelîler, mevzuun bu kadarında görüş birliği etmişlerdir. Mâlikîlerle Şâfiîlerin buna ilişkin görüşleri ise aşağıya alınmıştır.

Malikiler dediler ki: İmamın kendisi hakkında muaf sayılan özürlerden salim olması şart değildir. Zamanın yarısı boyunca da olsa kendisinde devam eden sidik akıntısı, şahsı için muaf sayıldığından dolayı imamlığı sahîh olur. Aynı şekilde kendisinde yellenme veya abdest ve namazı batıl kılmayan diğer sürekli özürler bulunan kimselerin de imamlık etmeleri sahîh olur. Fakat böylelerinin, özürsüz kimselere imamlık etmeleri mekruhtur.

Şafiiler dediler ki: İmamdaki özür, namazın yeniden kılınmasını gerekli kılan bir özür olmadıkça, kendisine uyan kişi sağlam olsa bile imamlığı sahîh olur.

7. Hadesten ve necasetten temiz olmak: İmamlığın, üzerinde ittifak edilen sıhhat şartlarından biri de, imamın hadesten ve necasetten temiz olmasıdır. Bir kişi, cünüb veya abdestsiz, ya da üzerinde pislik bulunan bir imama tâbi olarak namaz kılarsa, imam da bunu bilerek namaz kıldırırsa her ikisinin namazı da batıl olur. Unutarak olursa batıl olmaz. Mezheblerin bu husustaki görüşleri aşağıya alınmıştır.

Malikiler dediler ki: Hadesli kimsenin, cünüb veya abdestsiz olduğunu bilerek imamlık etmesi sahîh olmadığı gibi, kendisine uyanların namazları da batıl olur. Ama hadesli olduğunu unutarak namaza giren veya namazdayken abdesti sıkışıp bozulan imam, aslen abdestsiz olduğunu hatırladıktan veya namazdayken abdesti bozulduktan sonra, cemaatle namaz amellerinden birini edâ etmişse namazları batıl olur. İmam bilmese bile, abdestsiz olduğunu bildikleri halde imama tâbi olan cemaatin namazları yine batıl olur. Ama ne cemaat ve ne de imam, kendisinin abdestsiz olduğunu bilmeden namazı kılsalar ve daha sonra bunun farkına varsalar, cemaatin namazı sahîh olur, imamınkiyse, sayılan bütün durumlarda batıl olur. Zîrâ taharet, namazın sıhhati için şarttır. İmamın üzerinde bir necaset bulunması hâlinde kendisinin ve cemaatin namazı, imamın hades haliyle kıldırdığı namazların hükmüne tâbi olur. Yalnız imam üzerinde necaset bulunduğunu namazı kıldırdıktan sonra fark ederse kendisinin de namazı sahîh olur. Zîrâ necasetten taharet, kişinin necasetin kendi üzerinde bulunduğunu bilmesi hâlinde, namaz için. bir sıhhat şartı olur.

Şafiiler dediler ki: Bir kimsenin başlangıçta, abdestsiz olduğunu bildiği imama tâbi olması sahîh olmaz. Ama namazdayken imamın abdestsiz olduğunu anlarsa, namazını imamdan ayrılmaya niyet ederek tek başına tamamlaması vâcib olur. Bu durumda namazı sahîh ve yeterli olur. İmama uyan kişi, namazı imamla birlikte kılıp tamamladıktan sonra imamın abdestsiz olduğunu anlarsa, kılmış olduğu namaz sahîh olduğu gibi, cemaat sevabını da kazanır. İmamın namazına gelince, bu sayılan durumların tümünde batıldır. Çünkü taharet, namazın şartıdır ve üzerinde taharet şartını taşımaksızın kıldığı namazı iade etmesi vâcibtir. Kurumuş sidik gibi gizli bir necaset taşıdığı cemaat tarafından bilinen imamın imamlığı da sahîh olmaz. Ama böyle bir necaseti taşıdığı bilinmezse, kendisine uyulması Cuma namazı dışındaki namazlarda sahîh olur. Cuma namazındaki cemaat, kendisinden ayrı olarak kırk kişiyi bulursa, Cuma namazında da kendisine uyulması sahîh olur. Cuma namazında cemaat sayısı, ancak üzerinde böyle gizli bir necaset taşıyan imamla birlikte kırk kişiyi bulursa, kendisine uyanların namazları da batıl olur. Ama üzerinde, iyice bakıldığında görülebilecek alenî bir necaset bulunan imama uyulması, bu necaset cemaat tarafından bilinmese bile, mutlak surette sahîh olmaz.

Hanbeliler dediler ki: Küçük veya büyük hades hâlinde bulunan, ya da üzerinde kendisince bilinen bir necaseti taşıyan kimsenin imamlık etmesi sahih olmaz. Ama üzerinde taşıdığı necaset ne kendisi, ne de kendisine tâbi olanlar tarafından bilinmeden namaz kılınıp da tamamlanırsa, cemaatin namazı sahih olur. Bu namaz ister Cuma namazı, isterse başka bir namaz olsun, aynı hükme tâbidir. Ancak Cuma namazında cemaatin, imam dışında kırk kişi olması şarttır. Aksi takdirde tümünün namazı batıl olur. Cemaat sadece kırk kişiden ibaret olur da, bunlardan birinde necaset bulunursa, tümünün namazı yine batıl olur.

Hanefiler dediler ki: Hadesli veya üzerinde necaset bulunan kişinin imamlığı, bu şekilde kılınan namazın batıl olması nedeniyle, sahih olmaz, imamın namazının bu nedenlerden ötürü fâsid olduğunu bilmeyen cemaatin namazı sahih olur. Ama âdil kimselerin şâhidliği veya bizzat âdil imamın kendi şahsı hakkında haber vermesiyle bunu öğrenirlerse namazları batıl olur ve iade etmeleri gerekir. Namazının fâsid olduğunu haber veren imam âdil değilse sözü kabul edilmez. Yalnız cemaatin, ihtiyat gereği olarak namazlarını iade etmeleri müstehab olur.

8. İmam peltek olmamalıdır: İmamlığın sıhhat şartlarından biri de, imamın dilinin düzgün olması ve bir harfi telâffuz ederken diğer bir harfe kaymamasıdır. Meselâ ‘ra’ harfini ‘ğayn’ harfine, ‘sin’ harfini ‘sad’ harfine, ‘zal’ harfini ‘zef harfine çevirmemelidir. Telâffuzu bu şekilde bozuk olanlara “peltek” denir. Çünkü lügatte pelteklik, dilin bir harften başka bir harfe kayması demektir. Bu gibi kimselerin dillerini düzeltmeleri ve harfleri mümkün mertebe düzgün olarak çıkarmaları gerekir. Dillerini düzeltemedikleri takdirde, s...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın