İmama Uyan Kişinin Durumları

Namazın tamamını imamla kılamayan kişi için iki durum söz konusudur:

1. İmama tâbi olarak namaza girdikten sonra, izdiham ve benzeri bir özürden dolayı namazın rek’atlerinden birini veya daha fazlasını kılamamasıdır.

2. Namaza girmeden önce namazın rek’atlerinden birini veya daha fazlasını kılamamasıdır. Bir kimsenin ancak ikinci, üçüncü veya dördüncü rek’atte imama kavuşması gibi. Mezheblerin buna ilişkin detaylı görüşleri aşağıda anlatılmıştır.

Hanefiler dediler ki: Birinci durumda bulunan kişiye “lâhik”, ikinci durumda bulunana ise “mesbûk” denir. Lâhik, imamla birlikte namaza girdiği halde, daha sonra izdiham ve benzeri bir sebepten dolayı rek’atlerin tümünü veya bir kısmını kaçıran kimsedir. Mesbûk, imama namazın başında değil, arasında veya sonunda; meselâ bir veya üç rek’at kılındıktan sonra veya son ka’dede uyarak namaza giren kimsedir.

Lâhik, kaçırıp da kılamadığı namaz kısmında, normal şekilde imama tâbi olan kimsenin hükmüne tâbidir. İmama bağlılığı kopmuş değildir. İmamla birlikte kılamadığı rek’atleri tamamlarken kıraatte bulunamaz. Tamamlama esnasında, sehiv secdesini gerektiren bir pozisyona girdiğinde de secde etmez. Zîrâ imamın arkasında namaz kılmakta olan kişi, bir hata yaptığı takdirde sehiv secdesi yapmaz. Eğer yolcu ise, ikâmete niyet etmekle farzı, dört rek’at olarak değişmez. Lâhikin, kaçırdığı kısmı kaza etmesine gelince, bu kişi imamla beraber kılamadığı kısımları, imam hâlâ namazdaysa kendi başına tamamlamalı, sonra da imama yetişebilirse geri kalan kısımda imama tâbi olmalıdır. Kavuşamazsa, namazını kendi başına sonuna kadar devam ettirir. Namazını tamamlarken kıyam hâlinde bir şey okumaz. Çünkü imamın arkasında imiş gibi sayılır. İmamın sehiv secdesi yapması gerekmişse, lâhik, bu secdeyi ancak, kendi eksik kalan namazını tamamladıktan sonra yerine getirir. Lâhik kişi bazan mesbûk da olabilir. Şöyle ki: İkinci rek’ate yetişip de imama tâbi olan kişi, bilâhare bir rek’ati veya daha fazlasını kaçırırsa, hem lâhik hem de mesbûk olur. Bu durumda, namaza girmeden önce imam tarafından kılınmış olan rek’ati, namaza girdikten sonra kaçırdığı rek’at veya rek’atleri ikmâl ettikten sonra kılabilir. Namaza girmeden önce imam tarafından kılınan namazını ikmâl ederken kıyam hâlinde kıraatte bulunur. Namaza girdikten sonra imamla birlikte kılamadığı kısmı ikmâl ederken kıyam hâlinde kıraatte bulunmaz. İkmâl ettikten sonra imama kavuşabilirse, imama tâbi olmalı, namaza girmeden önce imamın kılmış olduğu kısmı da imamın selâm vermesinden sonra ikmâl etmelidir. Bu durumda imam, sehiv secdesini yapmakla yükümlü olmuşsa, bu kişinin de sehiv secdesini, mesbûk olduğu kısmı ikmâl ettikten sonra yapması gerekir. Namaza girmeden önce imamın kılmış olduğu kısmı, namaza girdikten sonra imamla birlikte kılamayıp kaçırdığı kısımdan önce ikmâl etmesi sahîh olur. Ancak meşru sıraya uymadığından ötürü günahkâr olur.

Mesbûkla ilgili hükümler fazlaca olup şu şekilde sıralanabilir:

1. Sessiz kıraatli bir rek’atte imama kavuşursa, iftitah tekbirini aldıktan sonra “Sübhâneke”yi okur. Sesli kıraatli bir rek’atte imama kavuşursa, kuvvetli görüşe göre imamın kıraatinin yanısıra o da “Sübhâneke”yi okumaz. Ancak imamın selâmından sonra eksik kalan kısmı tamamlamaya başladığında okur. Sonra da tek başına namaz kılan kimse gibi, kıraat için eûzü besmele çeker. Rükû veya secde hâlinde imama kavuşan kişi bakar: Eğer “Sübhâneke”yi okuduğu takdirde rükûun veya secdenin bir kısmında İmama yetişebileceğine galip bir zanla kanaat ederse okur. Yoksa okumaz. Ka’de hâlinde imama yetişen kişi, “Sübhâneke”yi okumaz. Sadece iftitah tekbirim alınca hemen oturup imama uyar.

2. Mesbûk kişinin, son ka’dede tesehhüd miktarı oturduktan sonra, eksik kalan kısmı tamamlamak için imamın selâmından önce ayağa kalkması bazı durumlar dışında tahrîmen mekruh olur. Mekruhluktan istisna edilen yerleri şöylece sıralayabiliriz:

a. Mesbûk kişi, mest üzerine mesh etmiş olur da mesih müddetinin sona erip geçmesinden korkarsa, imamın selâmını beklemeksizin kalkıp namazını tamamlayabilir.

b. Özürlü kişi, vaktin çıkmasından korkarsa, eksik kalan namazını tamamlamak için imamın selâmını beklemeyebilir. Çünkü özürlü kişi bu durumda bekler de vakit çıkarsa, abdesti bozulur.

c. Cuma namazındayken, ikindi namazının vaktinin girmesinden korkutursa, imamın selâmını beklemeksizin namazın geri kalan kısmı tamamlanır.

d. Bayram namazlarından birindeyken ikindi vaktinin girmesinden veya sabah namazındayken güneşin doğmasından korkan kişi, imamın selâmını beklemeyip namazın eksik kalan kısmını tamamlar.

e. (Sıkışık olması nedeniyle) abdestinin bozulacağından korkan kişi, imamın selâmını beklemeksizin kalkıp eksik kalan kısmı tamamlar.

f. İmamın selâm vermesine kadar, insanların önünden geçmesinden korkan kişi de imamın selâmını beklemeksizin namazının eksik kalan kısmını tamamlar.

Bu sayılan durumlarda mesbûk kişi, imamının selâm vermesinden önce tesehhüd miktarı oturduktan sonra kalkıp namazının eksik kalan kısmını tamamlar. İmamın tesehhüd miktarı oturmasından önce ayağa kalkan mesbûkun namazı batıl olur. Ayrıca bu gibi özürlerin bulunması hâlinde, mesbûk kişinin selâm hususunda da imama tâbi olması vâcib olmaz. Bu gibi özürlerden biri söz konusu olduğunda, müdrik kişi de selâm hususunda imamına tâbi olmaz?. Bu özürlerden biri bulunmadığı takdirde imama tâbi olan kişi, teşehhüdü tamamlamışsa, selâm hususunda da imama uymak mecburiyetindedir. Henüz teşehhüdü tamamlamasından önce imam selâm verirse, kendisi imamla birlikte selâm vermez. Aksine, teşehhüdü tamamladıktan sonra selâm verir. İmama tâbi olan kişi, teşehhüdü imamdan önce tamamlamasından ötürü selâmını ondan önce verir ve bu özürlerden biri de bulunmazsa, namaz sahîh olmakla birlikte mekruh işlemiş olur. Selâm vermede imama uymanın en faziletlisi, ne önce ve ne de sonra, tam tamına imamla birlikte vermektir. İmamdan önce selâm verdiği takdirde, bunu mazeretsiz olarak yapmışsa namazı kerahetle birlikte sahîh olur. İmamdan sonra verdiği takdirdeyse, efdal olan davranışı terk etmiş olur. İftitah tekbirinde imama tâbi olmak da böyledir. En faziletli davranış, tekbiri imamla birlikte almaktır. İmamdan önce alma hâlinde namaz sahîh olmaz. İmamdan sonra alma halindeyse, iftitah tekbirinin fazilet vakti kaçırılmış olur.

3. Mesbûkla ilgili hükümlerin üçüncüsü, kıraate nisbetle namazın evvelini, teşehhüde nisbetle de namazın sonunu kaza etmesidir. Şu halde akşam namazının son rek’atine yetişen bir kimse, imamın selâmından sonra iki rek’at kılar. Ki bunların her ikisinde de Fatiha ve zamm-ı sûreyi okur. Zîrâ ikmâl etmekte olduğu bu iki rek’at, namazın ilk iki rek’atidir. Bu iki rek’atten birincisinin sonunda teşehhüdde de bulunur. Zîrâ bu birinci rek’at, onun için ikinci rek’at sayılır. Böyle olunca da akşam namazının farzını üç ka’de ile kılmış olur. İkindi namazının son rek’atine kavuşan kişi, imamın selâmından sonra ayağa kalkıp bir rek’at kılar. Bunda, Fatiha ve zamm-ı sûreyi okur. Bu rek’atin sonunda teşehhüdde bulunur. Sonra bir rek’at daha kılar. Bunda da Fatiha ve zamm-ı sûreyi okur, ama teşehhüdde bulunmaz. Sonra da en son rek’ati kılmak için ayağa kalkar. Bunda, kıraatte bulunup bulunmamakta serbesttir. Ne var ki kıraatte bulunması daha faziletlidir.

İkindinin son iki rek’atinde imama yetişen kimse (mesbûk), imamın selâmından sonra, yetişemediği iki rek’atin her birinde Fatiha ve zamm-ı sûreyi okur. Teşehhüdde bulunur. Bu iki rek’atten birinde kıraatte bulunmazsa namazı batıl olur.

4. Mesbûk kişi, İmamın selâmından sonra namazının eksik kalan kısmını tamamlarken dört durum dışında münferid kimsenin hükmüne tâbi olur. Şöyle ki:

a. Bu kişi, namazının eksik kalan kısmını ikmâl ederken, kendisi gibi mesbûk birine tâbi olamayacağı gibi, başkası da kendisine tâbi olamaz. Bir mesbûk başka bir mesbûka tâbi olursa, imam olanın değil de imama uyanın namazı batıl olur.

b. Mesbûk kişi, yeni bir namaza başlamak için tekbir alıp eski namazı keserse sahîh olur. Ama münferid böyle yapamaz.

c. Mesbûkun namaza girmesinden önce imam, sehiv secdesini gerekli kılan bir şey yapmış olur da, imamın sehiv secdesi yaptığını ancak imamın selâmından sonra eksiğini tamamlamak için ayağa kalktıktan sonra görürse; eğer kılmakta olduğu rek’atin secdesine henüz gitmemişse, dönüp imamla birlikte sehiv secdesi yapması gerekir. Dönmediği takdirde namazına devam eder ve namazını tamamladıktan sonra sehiv secdesi yapar. Münferid namaz kılan kimsenin durumuysa bunun aksinedir. O, başkasının yanılmasından (sehiv) dolayı secde yapmakla yükümlü olmaz.

d. İmam, tilâvet secdesi yapmasının gerektiğini hatırlar da secdeye dönerse ve bu esnada mesbûk da eksik kalan namazını tamamlamak için ayağa kalkmış olursa, bu durumda secdede imama uymak için derhal geri dönmelidir. Zîrâ bu durumda imama uymak farzdır. İmam tilâvet secdesine geri dönüp secdeyi yaptıktan sonra ka’deyi yenide...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın