Yunan Tanrılar Dünyası

1. 1- Yunan Tanrılar Dünyası

Eski Yunanlılar, tanrılarım insan varlığının en üstün suretleri olarak görüyorlardı. Tanrılar göğün uzaklarında bir yerde oturuyor, dünyaya hükmediyorlardı. Özellikle, Tesalya'daki 3000 metre yüksekliğinde ekseriya bulutlarla kaplı olan Olimpos dağının tepesinde oturdukları tasavvur edilirdi. Tanrıların ve insanların babası, gök tanrısı Zeus burada hüküm sürerdi. O, hak ve adaletin, dünya nizamının ve kaderin koruyucusu idi. Homer'e göre O, insanlarla doğrudan doğruya ilişki kurmayan, elçileri vasıtasıyla görüşen tek tanrıydı. Zeus'un bu şekilde yüceltilmesi politeist dinlerin pek çoğunda olduğu gibi, Yunanlılarda da henoteizm'e karşı bir meylin varlığını göstermektedir. Bu yüceltmede, tanrıların bir kısmı Zeus'un bünyesinde kaybolmuş ve bazıları da Zeus'un çeşitli isimlerinde yaşamaya devam etmiştir.

Gök Tanrısı olarak tabiatın nizamım Zeus elinde tutmaktadır. O içinde bulunulan zamanı ve geleceği bilir. Yeminin kutsiyetini, misafirin ve mültecinin hakkını korur. O yine, evin, ailenin ve devletin koruyucusudur. Onun en meşhur bayramı, dört senede bir defa yapılan, bütün Yunan şehir ve kabilelerinin katıldıkları Olimpiyat şenlikleri idi. Şenlikler esnasında kan dökmek, kesinlikle yasaktı. Arapların “Haram aylar” benzerinde görüldüğü gibi, bu zamanda bütün Yunanistan'da sulh hüküm sürerdi. Homer'e göre, ilk Olimpiyat oyunları m.ö. 776 yılında Yunanistan'da başlamıştı. Ancak, bin yıldan fazla bir zaman kesintisiz devam eden bu oyunlar, Hıristiyanlığın hakimiyeti ile, m.s. 393 yılında kral Theodosius'un saltanat zamanında durdurulmuştu. m.ö. 460 yılında Olimpiya'da tamamlanan, 22 metre yüksekliğindeki Zeus mabedi çok meşhurdu ve içinde tanrının altın ve fıldişinden yapılmış putu bulunuyordu. Zeus'un zevcesi Hera idi. Şerefine, genç kızların katıldığı, özel oyun ve yarışlar düzenlenirdi. Olimpiya'nın en eski mabetlerinde, Heranın putu da bulunurdu.

Zeus'un, tabiat ve kehânet tanrısı olarak Kuzey Yunanistan'da bir meşe koruluğunda tâzİm edilen Dodenanın kült yeriyle de İlişkisi bulunmaktaydı. Bazen, verimlilik tanrısı olarak bir boğa suretinde temsil edilirdi. Mitolojiye göre, boğa suretine girerek, Fenike Kralının kızı Avrupa'yı deniz üzerinden Girit adasına; bir kral oğlu olan genç ve güzel Gânymed'i de Olimp dağına aynı şekilde kaçırmıştı. Ganymed Olİmp dağında Zeus'un emriyle tanrılar sakisi olmuştu. Zeus hakkındaki tasavvurlar, onun ölen ve tekrar dirilen bitki tanrılarıyla da yakından alâkalı olduğunu göstermektedir.

Önemi bakımından Zeus'la mukayese edilebilecek diğer bir tanrı ise, ahmet tanrısı ApoIIon'dur. Önce Anadolu'da dehşet saçan zâlim bir tanrı olarak ortaya çıkmış, daha sonra da tamamen Yunan ruhuna uymuştu. Onun ana kült yeri, daha önce bir yılan tanrısı kültünün bulunduğu Delphi idi. îkiyüzün üzerindeki kült isimlerinden anlaşıldığına göre, Apollon da, pek çok tanrıyı bünyesine almıştı. Güzellik, müzik ve ahengi kendisinde vücutlaştırmış ve kültü, bütün Yunanistan ve Anadolu'ya yayılmıştı. Yay, org ve defne onun ululuk işareti idi. Her dört senede bir defa Apollon adına Delphi'de oyunlar düzenlenirdi. Mabedinin içinde, dünyanın ortası sayılan göbek taşı bulunurdu. Bunun üzerindeki üç ayaklı bir kürsüye kadın bir kâhin oturarak, gelecekten haber verirdi. Bu sebeple devlet işleri, koloni kurmalar ve günlük işlerle ilgili konularda tavsiye için Apollon mabedine gidilirdi. Harp, salgın hastalıklar veya kötü mahsul durumlarında tanrının öfkesini bertaraf için gerekli kefaretler orada tespit edilirdi.

Olimpos dağının tanrılar meclisi kadın üyelerinden yer tanrıçası ve Zeus'un zevcesi Gaya da önemli ilâhlardan sayılırdı. Zeus'un diğer zevcesi Hera, aynı zamanda kadınların ve evliliğin koruyucu tanrıçasıydı. Atina şehrinin koruyucu tanrıçası Athena ise başlangıçta bir fetişe bağlı olarak Akropolis'e girmişti. Bir şehir tanrıçası olmasına rağmen, Yunanistan'ın pek çok yerlerinde kutsal sayılmıştı. Zeus'un kızı Pallas Athena, bir harp tanrıçası idi. Aynı zamanda harp arabasının, kavalın, pulluğun ve dokuma tezgâhının bulucusu sayılırdı. Her sene şerefine şenlikler tertip edilir, müzik ve jimnastik yarışmaları yapılırdı.

Posaydon, Zeus'un kardeşi ve deniz tanrısıdır. Yunan öncesi bir tanrıdır. Yer Tanrıçasının kocası da sayılır. Sarayı denizin derinliklerinde bulunur. Onun en büyük kült yeri Korint'teki İsthmos'da idi. Her sene Şerefine araba koşuları yapılırdı. Ekseriya kısrak suretinde tasvir ve tanzim alırdı. Kanatlı gök kısrağı Pegasos, Posaydon'un zürriyetinden sayılırdı.

Zeus'un diğer kardeşi, yeraltı dünyasının tanrısı sayılan Hades'tir. üzerinde hükümranlığını sürdürdüğüne inanılır. Bu merhametsiz ve yenilmez tanrıya kurban olarak kara koyun sunulur ve bu esnada eller yere vurulurdu. Kültü bütün Yunanistan'a yayılan önemli tanrılardan biri de, Hermes idi. Zeus'un oğlu ve tanrılar elçisi olarak tasavvur edilirdi. Süratin temsilcisi ve ruhların yöneticisi sayılırdı. İnsanların ruhlarını Hades'e götüren o idi. Yine rüyaları gösteren, insanların gözlerine sopasıyla dokunarak uyutan ve uyandıran da o idi. Çoban kavalının ve rebabın kâşifi de yine Hermes sayılırdı. Perilerin ve güzellik tanrıçalarının musiki korolarını, o idare ederdi. Sırlı bir varlığı bulunmakta idi. Orta Doğu'da Hızır tasavvurunda da görüldüğü gibi, ümit edilmedik bir şekilde, ümit edilmedik bir zamanda birdenbire İnsanların karşısına çıkıverir, yardım ederdi. O, yolların, seyyahların ve tüccarların, fakat aynı zamanda hırsız ve hilekârların da koruyucu patronu idi. Bu çeşitli özelliklere sahip olan Hermes bereket ve çobanlar tanrısı olarak da saygı görürdü. Yol kavşaklarında şerefine dikilen phallus sütunları kutsal sayılırdı. Bunun için bütün Yunanistan'da yollara ve meydanlara dikilmiş "hermen" İsimli bu taş sütunlar erkeklik ve hayat gücünün de sembolü idiler. Güreş okullarının ve halk hizmetine açık binaların girişlerinde Hermes sembolleri bulunurdu.

Yukarıda zikrettiğimiz ilâhlardan başka, Eski Yunan dininde önemli rol oynayan diğer ilâhlar da vardı. Bunlardan Ares, kaba kuvvetin tanrısıydı. Savaştaki vahşet ve çılgınlığın temsilcisiydi. Artemis, av tanrıçasıydı. Kendisine periler refakat ederlerdi. Afrodit, güzellik ve aşk tanrıçasıydı. Mitolojiye göre, Kıbrıs'da deniz köpüğünden oluşmuştu. Korint'de onun kültü, Babil'inlştar kültünün etkisinde kaldığı hatıra gelen kutsal fahişelikle birleşmişti. Kocası Hefaistos ve oğlu aşk tanrısı Eros'tu. Kurban ateşi ve ocak tanrısı Hestiya'dır. Çoban tanrısı Pan, rüzgâr tanrısı Aydos, karısı ve sabah kızıllığı tanrıçası Eos ve ay tanrısı Helana önemli tanrılardandı.

Homer'in anlattığı eski Yunan tanrıları, Aristo'nun da ifâde ettiği gibi ölümsüz insanlardı. Ahlâkî bakımdan, insanlardan pek üstün değillerdi. Sadece insanlardan kuvvetçe üstünlerdi. Tanrılar da insanlar gibi sevişirler, öfkelenirler, sevinirler, acı çekerler, kin tutarlardı. Her işlerinde gizli bir maksatları bulunurdu. Bu sebeple kendilerine güven duyulmazdı. Dünyada otururlardı. İstedikleri zaman, İstedikleri kuvvetleri de yoktu.

Kralların Zeus'un soyundan geldiğine, onları Zeus'un kral seçtiğine inanılırdı. Krallar, Zeus'un yeryüzündeki temsilcileri olarak âyinleri idare etmekle yükümlü idiler. Aynı zamanda, baş rahip sayılırlardı. Ancak Firavunlar da görüldüğü gibi, açık bir ulûhiyet iddiasında bulunmazlardı. Zeus adına, hak ve adaleti tesis etmeye çalışırlardı.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın