Kitaplara İman

12. 5- Kitaplara İman

Yahudiliğin saygı duyduğu kutsal kitaplar Tanah ve Talmud'tur:

Tanah kelimesi İbranca'da Tora (Tevrat), Nevüm (Peygamberler), Ketuvirn (Mukaddes Yazılar) adlı kitapların baş harflerinin birleşiminden meydana gelmiş özel bir isimdir. Bu kitaplar yaklaşık Kitab-ı Mukaddes'in Eski Ahid kısmını meydana getirirler. Tevrat, Kitab-ı Mukaddes'in birinci kısmına, Hz. Musa'ya indirildiğine inanılan bölümüne verilen isimdir. Neviim, Hz.Mûsâ sonrası peygamberlere indirildiğine inanılan kısımdır. İki bölüme ayrılırlar: Birinci kısmı, İlk Peygamberlerdir. Bu kısımda Hz. Musa'nın ölümünden sonra İsrail Oğullannın Allah tarafından vaad edilen topraklara yerleşmeleri, krallığın kuruluşu, kralların idare ve davranışları, aynı zamanda putperest kavimlerle yaptıkları savaşlar anlatılır. İlk Peygamberler, Yeşua, Şoftim (Hâkimler), Samuel ve Melahim (Krallar)dir. İkinci kısım Son Peygamberlerdir: Peygamberlerin putperestlerle mücadeleni ve öğütleri, dînî telkinleri anlatılır. Bunlar, Yezaya, Yeremiya, Hezekiyel, Oşea, Yoel, Amos, Ovedya, Yona, Miha, Nahum, Habakuk, Tsefanya, Hagay, Zaharya ve Malahi’dir. Ketuvim: Yazılar demektir. Bunlar, Mazmurlar ve Süleyman Meselleri'div. Hz. Dâvûd ve Süleyman'a dayandırılırlar. Ahlâkî ve güzel sözleri içerirler. Şir Aşirim (Neşideler Neşidesi), bu kitap da Hz. Süleyman'a atfedilir. Kohelet. felsefi bir eser sayılır ve Hz. Süleyman'a atfedilir. Ruf. Hâkimler zamanında cereyan eden bir olayı hikâye eder. Ester. Musevilerin Kraliçe Ester tarafından planlanmış bir katliamdan kurtarılışını anlatır. \yov: Hz. Eyüb'ün hazin ve ibret verici hikâyesini anlatır. Eha: Kudüs'ün yıkılışını ve Yeremiya'nın üzüntülerini dile getirir. Dantel: Bâbil sürgünü yaşayan Danyeli, Mabedin yıkılışını, gördüğü rüyetleri anlatır. Ezra ve Nehemya:Yahudilerin Bâbil esaretinden dönüşü, Kudüs'ün ve mabedin yeniden inşa edilişini anlatır. Divre Ayarnim: Musevî tarihini özetler. Bütün bu kitaplar toplu olarak Eski Ahid ismiyle de anılırlar. Bölümlere ayrılışı ve kitapların sayısı bakımından H iristi yanlardan ayrılırlar. Kilise 39 kitap sayarken, Yahudiler 24 kitap sayar ve tertibinde Kiliseden ayrılırlar.

Eski Ahid'in orijinal metin dili /branca, Batı Sami dillerindendir. Önemli diyalekleri Kenanca, Fenikece ve Ugaritçe'dir. Arapça'da olduğu gibi İbranca'da da sesli harfler yazılmaz. Zamanların ifâdesinde fakirlik göstermesine rağmen, aksiyon ve kavram zenginliği çok yüksektir. Yazı, kare şeklindedir ve sağdan sola doğru ilerler. Yanlış okunmasının önüne geçmek için, sesli harflerin eksikliği (Arapçadaki harekelerin yeri) noktalama işaretleriyle giderilir.

Eski Ahid yaklaşık 1000 sene içerisinde ortaya çıkmıştır. Ancak, kitabın sınırlandırma işlemi, m.s.90 yılında toplanan Yemnia konsilinde yapılmış, bugünkü yazılar seçilerek tesbît edilmiştir. Tam metin tesbiti ve tashihi ise, m.s. 100 yıllarında yapılmış olmalıdır. Yazıların sıhhati konusundaki tartışmalar yüzyıllardan beri devam etmektedir. [345] Cemaatın sahih saymadığı yazılar kitaba alınmamıştır. Fakat bunlar Eski Ahid'in Yunanca tercümesinde (Septuaginta) muhafaza edilmişlerdir. Bunlar: III. Ezra, Makkabîler, Tobit, Yudis, Maneses'in Duası, Danyal ve Ester, Barah, Yeremiyanın Mektubu, İsa Sirah ve Süleyman Meseleleri'dir.

Talmud: Eski Ahid yanında, hahamların nesilden nesile naklettikleri rivayetler de vardır. Bu rivayetler mecmuasına Talmud ismi verilmiştir. m.s.150 yıllarında Yudas isimli bir haham, kendilerine kadar rivayetle gelen haberlerin ve dînî esasların kaybolmasından korkmuş, onları “Mişna” isimli bir eserde toplamıştı. Mişna, “Tekrar edilen şeriat” mânâsına gelir. Çünkü Tevrat'ın tekrarı, şeriatın açıklaması ve yorumu sayılır. Daha sonraki senelerde, Filistin ve Bâbil hahamları Yudas'm tesbit ettiği esere bir çok ilâveler yaptılar. Miladi 216 yılında Yahuda isimli bir âlim bu ilâvelerin ve sözlü rivayetlerin tamalanmasını sağladı ve Mişna kelimesi, Yudas'm zamanından Yahuda'ya kadar gelen, bütün yazılan ifâde eder oldu.

Mişna'nın anlaşılması bazı okuyucular için zorlaşmca, Yahudi âlimleri O'na bir çok haşiyeler ve şerhler yazdılar. Bu şerh ve haşiyelere “Gemara” ismi verildi.

İşte Talmud, Mişna ve Gemara isimli eserlerin toplamından meydana gelir. Yahudi dînî ve terbiyesinin öğreticisi durumundadır. Kendisinde, Filistin, hahamlarının ilâve ve şerhleri bulunan Mişna'ya Kudüs Taîmudu, Bâbil hahamlarının şerhleri bulunan Mişna'ya Bâbil Talmudu denir. Yahudilerin ekseriyeti Talmud'u Allah tarafından indirilmiş bir vahiy kitabı olarak, kabul ederler ve O'nu Tevrat'la aynı değerde tutarlar. Talmud'u kabul etmeyenleri gerçek Yahudi saymazlar.

Talmud, muhteva bakımından modern millet meclislerinin hayatî ve önemli sorunlar hakkında aldıkları kararlara benzer. Ancak burada sözü edilen insanlar, Yahudilerdir. Kanun, Öğreti, Kitab-ı Mukaddes tefsiri, vaaz, tarih anlatımı ve kısa hikâyeler birbiri içinde mozayik görünümündedir. Günlük hayatın sorunları hakkındaki emir ve yasaklar, Kitab-ı Mukaddes ve sözlü şeriat rivayetlerine uygun olarak tesbit edilir. Aksi halde, ilâhi emir sayılmaz. Bu hususta Talmud şöyle der:

“Kim bir farzı yerine getirirse bir şefaatçi, kim bir farzı çiğnerse, bir davacı kazanır. Tövbe ve hayırlı işler ilâhi cezaya karşı birer şemsiyedir”. [346]

Şerİ hayat kaidelerinin süresi bitmez ve sona ermez. Talmud'un kapanışı yaklaşık 500 yıllarıdır. Bir çeşit Yahudi Protestanı sayılabilecek Karâiler 8. yüzyılda Kitab-ı Mukaddesi yegane dînî kaynak saymak istediler. Bu akım Orta Çağda İbn Meymun'un Mişna-Tevrat kodifikasyonunu ve Schulchan Aruch'un (1565) Yahudi İlmihali yazmasına yol açtı.

Talmud muhtevası Halaha ve Haggada olarak iki guruba ayrılır. Halaha'dan Talmud'taki haram, helal, farz vs. gibi kaideler anlaşılır. Hahamların hesabına göre 613 Tevrat hükmü vardır, bunun 248'i farzlar (emirler) ve 365'i haramlar (yasaklandır. Haggada ise, ahlâki ve hikmetli sözlerin, efsanelerin, vaazların ve sembollerin hikâyelerini anlatan kısımlardır. Halaha şeriat ve dînî hukukla insanı sıkıştırırken, Haggada öğütleri, hikmetli söz ve hikayeleriyle rahatlık ve ferahlık verir. Her ikisi de Tevrat ve geçmişi günümüze bağlamak ister.

Ahabya ben Mahalel der ki:

“Üç şeyi bilirsen, günah işlemezsin, nereden geldiğini, nereye gittiğini ve kimin huzurunda hesap vereceğini! Nereden geliyorsun? Kokan bir damladan! Nereye gidiyorsun? Toz, top rak, kurt ve böceklerin bulunduğu bir yere! Kimin önünde hesap vereceksin? İsmi saygıyla anılan, Sultanlar Sultanının!” [347]

Rabbi Hanina da der ki:

“İdarenin iyiliğine dua etki, onlardan korkmayasın, aksi halde, birbirlerini diri diri yutarlar.”

Rabbi Yakab der ki:

“Bu dünya gelecek dünyanın bekleme odasıdır, kendini bekleme odasında süsle ki, salona almasın! Yine dedi ki, tövbe ve hayırlı işlerle geçirdiğin bir saat, gelecek dünyanın tüm hayatından daha hayırlıdır, gelecek dünyanın bir saati, bu dünyanın tüm hayatından daha saadet vericidir.”

Sumuel de der ki:

“Düşmanın düşerse, sevinme ve sendelerse hoşnut olma ki, Rabbin de görüp öfkesini sana çevirmesini” [348]

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın