İslâm'da Dinler Tarihi

1- İslâm'da Dinler Tarihi

İslâm âleminde, din felsefesi, tasavvuf ve dinler tarihi alanları birbiri içinde ele alınmıştır. Bununla beraber, dinler ilminin felsefî bölümü marifetullah, kelâm ve tasavvuf adları altında incelenirken, İslâmiyet dışındaki çeşitli dinlerle ilgili çalışmalar da başlamıştır. Abbasiler devrinde İbn Mukaffa (723-759), Eski İran dini ve mitolojisi hakkındaki eserleri Arapça'ya tercüme etmiştir. Bu sırada Hint dinleri efsanelerine ait bazı eserler de tercüme edilmiştir. Keldânî'lerle ilgili çalışmalar yapılmış, “Kitab-ı Mezâhib ul-Keldâniyyin fi'1-Asnam”, “Kitab-ı Esrar ul-Kevâkîb” ve “Kitab’ul-Karâbîn” isimli eserler Arapça'ya çevrilmişlerdir. Saîd Feyumî, hicri 330 yılında Tevrat'tan bazı kısımları Arapça'ya çevirdikten sonra bu konularda açıklamalar ve tefsirler yazmıştır. Yahudilerin Talmud isimli meşhur kitapları yanında bazı şer'î kitapları da tercüme edilmiştir.” [2]

Daha ilk zamanlarda başlayan Hıristiyan mezhepleri ve Sâbil'lik hakkındaki araştırmalar genişleyerek Çin, Hint ve Eski Mısır dinlerine kadar uzanmıştır. İslâmiyet dışındaki dinlerden bahseden İlk kitap Kur'an olmakla birlikte, bahsettiği konulara kısa ve işaretle değinerek ayrıntılara girmemiştir. Fakat bu haliyle Müslümanların diğer dinlerle ilgilenme ve araştırmalarına kapı açmıştır.

Gerçek anlamda ilk Dinler Tarihini Ebu Mansur Bağdâdî'nin (ö. 1037) “El-Fark beyne'1-Firak” ve Ebû Nasr Mutahhir ibn Tâhir el-Makdîsî'nin (ö.l.340) “Kitabu'l-Bed'i ve't-Tarih" adlı eserinde görmekteyiz. İkincisinde Çin, Hind, Tibet, İran, Türk, Yahudi, Hıristiyan ve Sâbiî dinleri hakkında Önemli bilgiler verilmektedir. Yine aynı yüzyılda Ebu Muzaffer Tahir b. Muhammed Esfarânî (ölm. 1078) ve Kâdî Ebu Bekr el-Bâkillâî (ölm. 1013) tarafından milel ve nihale dâir eserler yazılmıştır.

Hicrî 4. yüzyılda Kurtubalı Ebu Muhammed Ali b. Ahmed b. Hazm'ın (944-1064) “Kitabu'1-Fasl fi'1-Milel ve'1-Ahvâî ve'n-Nihal” adlı dört ciltlik eseri, bu konuda yazılanların en önemlisidir. Birinci ve ikinci ciltlerde sofistler ve çeşitli felsefî mezheplerden, Yahudilik ve Hıristiyanlıktan bahsetmiş, Tevrat ve İncil'deki tahribatları ispata çalışmıştır. Üçüncü ve dördüncü ciltlerde ise, İslâm Mezhepleri hakkında bilgi vermiştir. Ama bu eser, daha sonra Ebu'1-Feth Muhammed Şehristânînin (ölm.h.548) yazdığı “El-Müel ve'n-Nihal”e nazaran metot bakımından zayıftır. Şehristânî, Ebu Mansur Bağdâdî'nin eserinden faydalanmış, İslam Mezheplerinden, Yahudilik ve Hıristiyanlıktan başka, Sâbiîlik ve Hint dinleri hakkında değerli bilgiler vermiştir. [3] Yalnız, bu eserlerde modern ilmî metotları aramak haksızlık olur. Birer tarihî kaynak olmaları yönünden kıymetlidirler. Müslümanlarla temasta bulunan milletlerin dinleri hakkında kendilerine ulaşan bilgileri yansıtırlar.

Ne yazık ki İslam'ın ilk zamanlarındaki bu bilimsel çalışma ve gelişmeler, Orta Çağ skolastiğinin İslam dünyasını da etkisi altına almasıyla, yavaşlamış ve durmuştur. Kur'an'ın açtığı ilim ve araştırma kapısı diğer din ve tabiat bilimlerinde de görüldüğü üzere bir süre sonra kapanmıştır.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın