İnanç Sistemleri

1. 4- İnanç Sistemleri

Hinduizm kurulmuş bir din değil, tarihî gelişmelerin ortaya koyduğu bir dindir. İslâmiyet gibi belirli inanç sistemi yahut Budizm gibi açıkça çizilen bir hidayet yolu yoktur. O'nda fetişizm (hayvan kültü, meselâ, inek Ganj Bölgesi'nde kutsal sayılır), politeizm, panteizm, henoteizm gibi çeşitli dinsel rîayatın tezahürleri yan yana görülür. Hinduizm, birbiri üzerine tarihlenmiş dinsel görünümlerin bir yumağı gibidir. O'nda tenakuzların, yüksek veya basit görüşlerin, çeşitli adaletlerin yan yana bulunması sebebiyle O, “Bütün dinlerin bir ansiklopedisi” olarak isimlendirilir.

Hinduizm'in belirli esaslarının, öğretilerinin veya tasavvurlarının tespit edilemeyişi, O'nun bir özelliğidir. Bu sebeple büyük bir dînî tolerans göze çarpar. Bu dinde kutsal varlıkların sayısı sınırsızdır. Kurtuluş yollan da pek çoktur. Et yiyen veya vejeteryan olan Hindular yanında, şehvet şenlikleri yapan, gayet sıkı asketik bir hayat süren Hindular da vardır. Hinduizm'de Pahların sayısı da çoktur. Eskiden dört başlı Brahma'nın, dünyanın meydana gelişinde büyük rol oynadığı tasavvur edilirken, sonradan bir çeşit dünya ruhu olarak kabul edilmiştir. Tanrı Şiva ve Vişnu'nun itibarları eski devirlere göre artarak büyük tanrılar sınıfına girmişlerdir. Eskiden Şiva, diğer adıyla Rudra (kırmızı) korkunç bir ilâh sayılıyordu. Zâlim ve şehvet perest olarak kabul ediliyordu. Verimlilik tanrısı olarak da sembolü phallus ve hayvanı boğa idi. Oğlu kabul edilen Ganeşa, yağmur ve bitkiler tanrısı sayılıyordu.

Hintlilerce hürmet edilen ve kendisine tabiat üstü kuvvetler veya belirli kutsiyetler atfedilen varlıkların başında, tabiatın çeşitli görüntüleri gelir. Yer-ana, bazı dağlar (Kaylasa, Himalaya), acayip şekillerdeki taşlar (mesela, Şiva'nın phallusunu yani erkeklik uzvunu hatırlatan) ve bazı nehirler (Gani, Yamuna vs.) kutsal sayılırlar. Aynı şekilde özel bitkiler (incir ağacı, tulsistaude vs.) ve hayvanlar (maymun, timsah, yılan vs.), bilhassa kimsenin öldürmeye mezun olmadığı inekler kutsaldırlar. Bazı mezhepler, cemaat başkanlarına uluhiyet atfederek tazimde bulunurlar. Ölmüş kahramanlara ve azizlere de yardım için dua edilir. Köylüler genellikle, kuvvetleri sadece çevresine tesir ettiğine inandıkları, mahallî köy ulûhiyetlerine (Gratna-Devatas) kurban sunarlar. Cinlerin (Rakshasa, Bhıtta vs.) varlığına da inanır ve onlardan korkarlar. Panteonun yüksek varlıklarına geçiş, yüksek tanrılara toplu halde refakat eden Gandharvalar (semavî müzisyenler), Apsaralar (güzel periler) ve Yakshalar (hazine ruhları) gibi yarı Tanrısal varlıklarla olur. Hastalıkları getiren ve götüren (mesela, aşı tanrıçası Shitala gibi) pek çok tanrıçaların da varlığına inanılır.

Vedalar Devri'nde önemli rol oynayan pek çok tanrılar, bugün önemlerini kaybetmişlerdir. Kendilerine nâdir olarak dua edilir. Tehlikede olanların yardımına koştuğuna inanılan Ashvin, dostluğun koruyucusu sayılan Mitra, yollar tanrısı Pushan ve sanat tanrısı Vishvakarman bunlara örnek olarak gösterilebilir.

Tanrıların belirli tabîi varlıkları idare ettiklerine inanılır. Surya güneşin; Soma ayın; Vayu rüzgârın; Varıma suyun; Indra yağmurun; Ağni ateşin; Yama ölüler âleminin; Kubera da emrindeki hazinelerin hâkimidir.

Vedalar'da İndra, harpçilerin semavî örneğidir. Agni ise, tanrıların kurban rahibidir. Bugün bir yay ve çiçekten bir okla, bir papağanın üzerine binmiş olarak tasvir edilen Kama, Vedalar'daki aşk tanrısıdır. En sevilen tanrılardan biri de Ganesha'dır; fil başlı, iri vücutlu bir erkek suretindedir. Binek hayvanı faredir. Kendisine, engelleri, müşkülleri ortadan kaldırması İçin dua edüir. Bundan dolayı Ganesha'ya atfedilen bir dua ve O'nun resimleri pek çok Hint kitaplarının başını süsler. Harp tanrısı Skanda'dır, kendisine Karttikeye yahut Subrahmanya da denir ve Dravidler Bölgesi'nde pek çok taraftarı bulunur.

Panteonun zirvesinde üç büyük tanrı vardır: Brahma, Vişnu ve Şiva. Brahma, dünyanın yaratılışını, Vişnu muhafazasını, Şiva da yıkılışını sembolize eder. Fakat bu tasavvur, tamamen felsefi bir düşüncedir; dinsel hayatta pek etkisi olmaz. Genelde zannedildiği gibi Brahma, Brahmanizm'in en yüksek tanrısı değildir. O ancak, Ulu Tanrı Işvara'nın emriyle dünyaya şekil veren usta (Demiurg) dur. Eski literatürde rastlanmaz. Yaratıkların efendisi Prayapati ve diğer yaratıklarla ilgili eski mitolojiler kendisine atfedilmiştir. Seyahatlarını bir kaz üzerine binerek yaptığına inanılır. Karısı Sarasvati ise bilgeliğin tanrıçasıdır. Kült yerlerinin çok az olması, Hinduların gönüllerinde O'nun pek yerinin olmadığını göstermektedir.

Hinduların en yüksek tanrıları Vişnu ve Şiva'dır. Pek çok semavî varlıklar ruh göçüne mahkum oldukları halde, taraftarları onların ebedî ve Karmanın dışında kaldıklarına inanırlar. Vişnu'dan, Vedalarda da bahsedilir. Yalnız O'nun disk, lotos, midye ve gürz taşıyan ve kartalı Gradu'ya binmiş vaziyette seyahatini gösteren suretlerine nadiren rastlanır. Ekseri resimleri, dünya ejderi üzerindeki istirahatını tasvir eder vaziyettedir. Güzellik ve tarih tanrıçası olan karısı Lakshmi (Shrİ) genellikle kocasının ayaklarına masaj yapar vaziyettedir. Vişnu'nun, insanlığı kurtarmak için, musibetleri yok etmek için, insan veya hayvan suretinde çeşitli defalar yeryüzüne indiğine inanılır. Balık suretine girerek insanlığın 2. atası Manu'yu tufandan kurtarması, âhir zamanda Kalki (Mehdi) olarak geleceği haberleri bu efsanelerdendir.

Şiva, Vedalarm fırtına tanrısı Rudra ve Aryalar öncesi pek çok tanrıyla birleştirilir. Üzerine beyaz küller serpilmiş bir yahut beş başlı münzevî (asket) olarak veya insan kafataslarından bir zincir olarak tasvir edilir. Sembol olarak dört elinde bir kanat, bir yay ve bir davul taşımaktadır. O, bir tarafta phallus (Hnga) semboliyle de büyük atadır. Nihayet O, Yogahk eden bir askettir. Karısı Parvati (Dağkızı)'dir. Şiva, merhamet ve kurtuluş getiren bir varlık olarak da tasvir edilir. Karısı Parvati, ekseriyetle Durga namıyla da adlandırılır. Hem yumuşak hem de vahşi bir tabiata sahiptir. Cinlere karşı koyabilen bu müthiş savaşçının merhametini kazanmak için eskiden kendisine kurban sunulurdu.

Diğer taraftan bütün canlı varlıklara yiyecek temin eden merhametli bir anne olarak da saygı görür.

Tanrılar hakkındaki görüşler çeşitli ekollere ve mezheplere göre değişir. Karmamimanza ve klasik Sankya Öğretilerine göre istisnasız bütün tanrılar ruh göçüne tabidir. Bu sebeple en yüksek kâinat prensibi, Karmanın mukabele kanunudur. Bütün iyi ve kötü fiiller otomatik olarak mükafatını da, cezasını da görür. Hindularm bir kısmı ise, monoteisttir. Çünkü, İshvara isimli kâinatın ebedî bir Rabbi'ne ve diğer yüksek varlıkların O'nun fani hizmetçileri ve memurları olduklarına inanırlar. Dünya ve Tanrı'nın ilişkileri ise çeşitli şekillerde düşünülür.

Hindularm inanç sistemleri kısaca Mahatma Gandhİ'nin Amentüsünde özetlenebilir:

“Ben kendimi bir Sanatani Hindu diye isimlendiriyorum. Çünkü ben Vedalara, Upanişadlara, Puranalara ve Hindu yazılarının hepsine ve avaîaralara (Vlûhiyetin çeşitli varlıklar içinde inkarnasyonu), tenasühe (reinkarnasyona) inanıyorum, Benyine Veda anlayışı içinde varnashrama'ya ( Hint sisteminin kast ve hayat kademelerine) inanıyorum. Geniş anlamda ineğin korunmasına inanıyorum. Putlara tazimi de reddetmiyorum”[209]

Gandhi'nin amentüsünü şöyle sistemleştirebiliriz:

1- Hinduizm dışındaki kutsal yazılar da dahil, tüm kutsal yazılara.

2- Çeşitli Tanrısal tezahürlere.

3- Tekrar doğum (reinkarnasyon) tasavvuruna.

4- Sosyal ve dinsel kast sistemlerine.

5- Hayat kademeleri tasavvurlarına.

6- İnsan dışı kutsal yaratıklara (ineğe saygı vs. gibi).

7- Putlara (tanrı suretlerine) tazim ve imandır. Bütün bunlar Hint kutsal yazılarının da içeriğini yansıtırlar.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın