Kadim mesele ve bir özeleştiri

Kadim Mesele Ve Bir Özeleştiri

“Başka varlıkları terk edip sadece O’na bağlanarak kulluk et! O’na kullukta samimi ol! Namazını da devamlı ve dikkatli bir şekilde kıl! Allah’ın yanında başka varlıkları da tanrı edinenlerden olma! Yani inançlarının bütünlüğünü bozarak gruplara bölünen ve her gurubun da yalnızca kendi sahip olduğu inanç ve düşünceleri kurtuluş ve mutluluk vesilesi olarak gördüğü böylesi kimselerden olma!” (Rum/31–32)

Yukarıda mealini verdiğimiz âyet-i kerime ve benzerleri1, insanları, kendi inanç ve düşüncelerini sorgulamaya davet ediyor. Hatta ikaz ediyor. Onun için bu âyetin içeriğinin iyi anlaşılması ve çoğu zaman yapıldığı gibi, sadece başkalarını ilgilendiriyormuş gibi davranılmamalıdır.

Benzer âyetlerin sonunun, “Allah kıyamet gününde tartıştığınız konularla ilgili hükmünü verecektir” şeklinde gelmesi, konunun önemini yeterince açıklıyor sanırım. Çünkü; eğer Allah aramızda hüküm vermeyi ahirete erteliyor ise, biz, o günün gelmesini beklemeden, kendi kendimizi hesaba çekip otokritiğe tabi tutmalıyız. Sadece inancımızı değil düşünce dünyamızı, zihin yapımızı, yaşam tarzımızı, kısaca yaptığımız işleri sık sık gözden geçirmeliyiz.

Bunu yaparken olabildiğince nesnel olmaya gayret etmeliyiz. Kendimize dışarıdan, bir başkasının gözüyle bakabilmeyi başarmalıyız. Farklı açılardan yaptığımız çalışmaları değerlendirmeye tabi tutmalıyız. Olumlu, olumsuz yönlerimizi açık yüreklilikle tespit etmeli ve kabul etmeliyiz. Çünkü genellikle insanlar yaptıkları işleri veya kendi düşünce ve inançlarının eksik ve hatalı yönlerini görmek istemezler. Görseler de kabullenmekte zorlanırlar. Değerlendirme toplantılarından veya istişare meclislerinden genellikle, ‘biz iyiyiz, bir taneyiz’ sonucu çıkar. Olumsuzlukların üzerine cesaretle gidilmez. Çünkü acı vericidir. Kimseyi incitmeden hastalıkları tedavi etmek imkânsız gibidir. İlaçlar genellikle acıdır. Kimi zaman ameliyat gerekir. Bu işler de cesaret ister.

Tek Doğru Bizim Anlayışı

Yapılan yanlışlardan bir tanesi de; ‘tek doğru vardır, o da bizimkidir’ anlayışıdır.

Kur’an’ı anlamak, İslâm’ı anlamak başlı başına bir iştir ve İslam dünyasının en önemli problemidir. Çünkü herkes farklı düzeyde ilim seviyesine sahiptir. Farklı kültürlerle etkileşim içindedir. Fikri alt yapısı, yaşam tarzı anladığının ne kadarının isabetli olduğunu da belirler aynı zamanda.

Kitabı anlamak da yetmez çoğu zaman. Çünkü içinde yaşadığı dünyayı da anlamlandırması, yorumlaması gerekir. Bulunduğu konumu, düzeyi tanımlaması ona göre metotlar bulabilmesi de gerekir. Kimi zaman inanç düzeyinde bir problem olmamasına rağmen, usul veya metot hatası yapılabilmekte, bazen de dışarıdan İslami öğeler taşıdığına bakılarak İslam zannedilen bir yapının içerisinde boş ve anlamsız inançların varlığı gözlemlenebilmektedir.

Önemli olan kişinin kendi anladığını veya doğru kabul ettiğini bir başkasına tek ve mutlak doğru olarak dayatmaya kalkmamasıdır.

İnsan kendi düşüncesinden ne kadar emin olursa olsun, kendine mutlaka bir yanılma payı bırakmalıdır. Bu duruş, başka düşünceleri dinleme olanağı sağlarken, aynı zamanda kendi düşüncelerini de başkalarına anlatma/duyurma olanağı sağlar.

Bir başka deyişle diyalogun kapılarını açar. İnsanlar eleştirel bakabilmeyi öğrenememişlerse farklı düşünceleri dinlemeye korkarlar. Kafa konforlarının bozulmasından ürkerler. Onun için düşünce kapılarını sıkı sıkıya kapatırlar. Böylece inançlarını koruma altına aldıklarını zannederler. Hâlbuki bir inancın güçlü olduğu, bir tezin sağlam temellere dayanıyor oluşu farklı fikirlerle çarpıştığında ortaya çıkar. Bu mütalaalardan sonra da hâlâ düşüncenizde bir değişiklik olmamışsa, ya sağlam dayanaklarınız vardır veya fikr-i sabitsiniz demektir. Fikr-i sabitleri düşüncelerinden vazgeçirmek oldukça zordur, hatta imkânsız gibidir.

Sunulanları Sorgulamalıyız

Bazıları da kendisi gibi düşünmeyenleri, kendileri gibi inanmayanları tekfir etmeye kalkışırlar. Bu çok tehlikeli bir durumdur. Geçmişte bu sebeple ortaya çıkan kardeş kavgalarının acısını bugünler de bile yaşamaktayız. Tarihin derinliklerinde kalması gereken çekişmeleri hâlâ canlı tutmaya çalışanlar var. Ve bunlar bu taktiklerle yeni ayrılık zeminleri oluşturarak insanları doğru düşünme ve muhakeme etme zemininden uzaklaştırdıklarının farkında değildirler.

Çoğulcu bir yapının neşvünema bulması; farklı kültürlerin ve renklerin bir arada barışçıl bir şekilde yaşamaları ne yazık ki ülkemizdeki en sorunlu alanların başında gelmektedir. Aynı düşünce ve inanç sistemini savunan kesimler arasında bile ‘ötekileştirme’ eğiliminin, dışlayıcı tavırların varlığına ve tabii birbirini yutmaya amade kliklerin oluşumuna şahitlik ediyoruz.

‘Özgürleştirici’ bir dine iman iddiasında bulunanların bu meseledeki tutum ve tavırları ayrı bir bahis konusu olduğundan, (ne yazık ki hâlâ bazı hastalıklarını yenemediklerinden) şimdilik buna değinmek istemiyorum.

Hayatı okumak, olayları okumak güçlü bir muhakeme gerektiriyor. Bunun için bazen kalıplaşmış/klişeleşmiş düşüncelerden uzaklaşmak, sıyrılmak gerekiyor. Bize sunulanları sorgulamak zorundayız.

Bunun için de iyi birer okuyucu olmamız gerekiyor.

Tek bir bakış açısıyla olayları, dünyayı doğru okuyamayız. Onun için okurken de hep bizi haklı çıkaranları değil de, bazen muhalif olabilecek okumalar da yapmalıyız.

Aksi halde bulunduğumuz yeri genişletmek, ilerletmek ihtiyacı duymayız. Geldiğimiz noktayı son nokta zannederiz. Kişilerin ve toplumların çöküşünü başlatan düşünce budur.

Parçalar Bütünün Kendisi Değildir

Bir meselenin bütünlüğünü bozmadan ona yaklaşmalıyız. Parçalar bütünü hatırlatır. Temsil de edebilir. Fakat asla bütünün kendisi değillerdir.

Bugünkü Müslümanların içinde bulunduğu durumu özetleyen bir hikâye vardır. Bilenler için sıkıcı olabilir, ancak anlatmadan geçemeyeceğim.

Körlerin yanına bir fil getirilir. Kimisi hortumunu, kimisi bacağını tutar. Herkes tuttuğu yere göre bir tanım getirir file. Ama hiçbirisi fili gerçek haliyle tanımlayamaz.

Resmin bütününü görebilmek, bütün boyutlarıyla değerlendirme yapabilmek için bakış açısını genişletmek gerekir.

Edinilen yeni bilgiler, zihinlerde güzel yerleştirilmezse, bir başka deyişle içselleştirilmezse sadece bilgi hamalı haline geliriz.

Bir meseleyi özümsemek/kavramak; soru nereden gelirse gelsin, cevabı bilebilmek, problemi çözebilmek demektir.

Tevhidi özümsemiş, İslam’ı kavramış insanların, yukarıda meâlini verdiğimiz âyet-i kerimedeki uyarıları dikkate alacaklarını ve kendilerini yeniden gözden geçireceklerini umuyorum.

Hata yapanlara karşı da şefkat ve merhametle yaklaşmaları gerektiğini düşünüyorum. Zira bir gün o merhamete hepimiz ihtiyaç duyacağız.

Ya hata yapan biz isek?

1. 3 Ali İmran 55, 5 Maide 78

Nihal İlimen
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın