Ölülerin başında dirilere Kuran okumak

Ölülerin Başında Dirilere Kur’an Okumak

Babam, İmam Hatip Okulunda okuma isteğimi onaylarken: “Git, ölümüze bir Kur’an okursun.” demişti.

Gittim. Ne ki İmam Hatip Okulu bana, Kur’an’ı, ölülerden ziyade kendimiz için okuyup onu hayat rehberi edinmemiz gerektiğini öğretti.

Ölülere Kur’an okunmaz mı?

Okunur diyenler de, okunmaz diyenler de genelde “Kur’an, asıl diriler için okunmalı ve hükümleri hayata uygulanmalıdır.” görüşünde birleşiyor.

Fakat bu düşünce, yeterince hayata uygulanıyor mu? Realite bu mu? Hayır. Kur’an, ölülere okunduğu kadar dirilere okunmuyor. Ölülere Kur’an okuyup hatimler indirenler, “Kur’an bana ne söylüyor? Neleri öğütlüyor? Neleri helal, neleri haram kılıyor” diye Rabbin buyruklarını öğrenmek niyetiyle kaç defa kendileri için okudular ve hatmettiler?

"Resulullah (a.s.) bir hadislerinde: "Ölülerinize Yâ-sîn süresini okuyun"1 buyuruyor.

Bazı âlimler, “ölü”den kastın gerçekten ölmüş olanlar olduğunu söylerken ulemanın çoğu: “Hadiste geçen “ölüler”den maksat; ölmek üzere olanlardır.” diyor.

Nitekim bir başka hadislerinde de: “Ölülerinize Lâ ilahe illallah demeyi telkin edin."2 buyuruyorlar. Şüphesiz burada da ölmek üzere olan kimseler kastedilmektedir. Çünkü tevhid kelimesini söylemesi, ancak diri olan insana hatırlatılır.

Yine bir hadislerinde: "Ölülerinize (ölmek üzere olanlara) Lâ ilahe illallahu'l Halimu'l Kerim, Subhanallahi Rabbi'l Arşi'l Azim, Elhamdulillahi Rabbi'l Âlemin" demeyi telkin edin." buyuruyor. Yanındakiler: "Ey Allah'ın Resulu, bunun sağlara (sağlıklı olanlara) telkini nasıldır?" dediler. "Daha güzeldir, daha güzeldir!" buyurdular.

Kuşkusuz ölülere, hayatta yapılması istenen ayetleri okumak, maksadın dışına çıkmak olur. Onları öğrenmeye ve uygulamaya dirilerin ihtiyacı var. Yine biliyoruz ki asıl olan insanın, ölmezden önceki inancı düşünceleri ve yaptıklarıdır. İnsan, bunun karşılığını görecek. Ancak, ölülere uygun düşen dua ayetlerini okumayı da Rabbimiz yasaklamıyor. Hatta okumamızı istiyor. Mesela:

“Rabbimiz, Hesap Günü’nde beni, babamı, anamı ve bütün inananları bağışla.”3

“Rabbimiz, bize dünyada da iyilik ver, ahirette de… Bizi cehennem azabından koru!”4

"Ey kerim Rabbimiz, bizi ve bizden önceki mümin kardeşlerimizi affeyle. İçimizde müminlere karşı hiç bir kin bırakma. Duamızı kabul buyur ya Rabbena, çünkü Sen Raufsun, Rahimsin."5

“Onları esirgeyerek alçakgönüllülükle üzerlerine kanat ger ve: ‘Rabbim, küçüklüğümde onlar beni nasıl yetiştirmişlerse şimdi de sen de onlara (babama ve anama öyle) rahmet et.’ diyerek dua et.”6

Anlaşılıyor ki ölülere uygun düşen Kur’an’dan dua ayetleri okunur. Bunda şüphe yok. Ancak -ölüye yararı olur, sevap olur ümidiyle- ölüyü ilgilendirmeyen sure ve ayetler okunur mu? (Kur’an ayetleri, yaşanmak için okunursa sevap olur ve ancak o zaman insana yararı olur.)

"O (Allah), ölümü ve hayatı, hanginizin (vahye uyarak) daha güzel davranacağını sınamak için yaratmıştır."7 Dünya, vahyin hayatımızda hayat bulma yeridir. Ölüm sonrası ise bunun sonucunu bekleme ve karşılığını görme yeridir.

Hemen söyleyeyim: Ben, hem hastanın hem de ölünün başucunda Kur’an okunacağı kanaatindeyim. Hem de Kur’an okumanın en güzel yerinin, bir hastanın veya ölünün başucu olacağını düşünüyorum. Peygamberimizin yukarıdaki sözünü “Ölülerinizin başında Kur’an okuyun.” şeklinde anlamak gerekir diye düşünüyorum.

Niçin hastanın ve ölünün başucunda Kur’an okumalıyız?

Bir hastanın yanında veya ölünün yanında (mezarında, taziyesinde) bulunmak insanoğlunun en duygusal, öğüt dinlemeye en müsait zamanıdır. Daha önce seni dinlemeyen, gereksiz sorular soran birçok kimsenin, taziyelerde Kur’an okuyup anlamını açıklarken yapılan konuşmayı can kulağıyla dinlediklerine sizler de şahit olmuşsunuzdur. Ömür boyu alnı secde görmemiş olan bazı kimselerin böyle bir ortamda sohbet ettikten sonra namaza başladığını bilirim.

Ölüm ve hastalık, insanı duygusallaştırır, kalpleri yumuşatır. Bu nedenle Peygamberimiz: “Ağız tadını bozan ölümü çok sık anınız.”8 Buyuruyor; kalpler taşlaşmasın diye…

Kalplerin duyarsızlaşacak kadar katılaşmasından daha zararlı ne var insanoğlu için? Kalbi katılaşan insan, insan olmaktan çıkar; taş olur, demir olur.

Ahirete inanmayanlara Rabbimizin hitabı: “De ki: İster taş olun, ister demir…”9 Taş da, demir de duyarsızlığın sembolü.

Hatta taştan da daha katı oluyor bazı insanlar:

“Bunlardan sonra yine kalpleriniz katılaştı. Artık kalpleriniz taş gibi yahut daha da katıdır. Çünkü taşlardan öylesi var ki içinden ırmaklar kaynar. Öylesi de var ki çatlar da ondan su fışkırır. Taşlardan bir kısmı da Allah korkusuyla yukarıdan aşağı yuvarlanır. Allah yapmakta olduklarınızdan gafil değildir.”10

“Eğer biz bu Kur'an'ı bir dağa (taşa, toprağa) indirseydik muhakkak ki onu, Allah korkusundan baş eğerek parça parça olmuş görürdün. Bu misalleri insanlara düşünsünler diye veriyoruz.”11 buyuruyor.

Rabbimiz bunları insanlara, Kur’an buyruklarına karşı yumuşak kalpli ve duyarlı olmaları için anlatıyor. Hayat kılavuzumuzu, kalbi titreyerek yürekten okumamızı, dinlememizi ve itaat etmemizi istiyor. Zaten dünyaya gelişimizin (hayatın) anlamı da bundan başka ne ki!..

“Bil ki sen ölülere işittiremezsin, arkalarını dönüp giderlerken sağırlara da daveti duyuramazsın.”12 buyururken, -Allah bilir- bunu söylemek istiyor Rabbimiz. Ölüler duymaz! Hakikati görmeyen, duymayan, kör gözlü, sağır kulaklı, duyarsız kalpli insan, ölü insandır.

Duyuramazsınız onlara. Çünkü “Körle gören bir olmaz! / Karanlıkla aydınlık da bir olmaz! / Gölge ile hareket eden de bir olmaz! / Dirilerle ölüler de bir olmaz!”13

Kör, görmez. Karanlık göstermez. Gölgenin bir kimliği, kişiliği yoktur. Anlamaz, düşünmez, akletmez. Gölgeler, ancak bağlı oldukları şahsiyeti takip ederler. Ve ölüler, diriler gibi olmaz. Duyurmak için insanlara; önce onları diriltmek gerekir. Diri insanlar duyar. Duyarlı olmayan insanlara söylenen söz, havada kalır. Hakka gözlerini ve kulaklarını kapayan körlere, sağırlara, gölgeleşmiş kimselere ve ölü ruhlu insanlara söz dinletmeye çalışmak, boş yere yorulmaktır.

Ölüyü, dünyaya gözünü kapamış olan insan olarak düşünseniz de, hakikate gözlerini kapamış “hayat süren leşler” olarak düşünseniz de14 bu ayetle Kur’an’ın muhatabının diriler olduğuna vurgu yapılıyor. Ruhen diri, bedenen diri, aklını çalıştıran, anlayışlı, düşünceli, duyarlı insanlar ancak Kur’an’a muhatap olabilirler. Kur’an’ın buyrukları, ancak onların gönül saksılarında filizlenir.

Ölülere ayetlerle, hadislerle veya gönlümüzden geçtiği şekilde dua okumak ise ölülere duyurmak için değil; Yaratan’a duyurmak içindir. O, ise her yerde duyar. Kalplerden geçeni bile bilir. Bu yönüyle ölünün başında veya kabrinin üzerinde bulunmamız şart değil.

Söz sırası gelmişken söyleyelim: Diri bir kimsenin, ölüden bir şey istemesi; ne akla ne de İslam’a sığar. Zaten dirilerden de, insanlardan istenmesi gereken şeyler ancak istenir. Yaratıcı’dan istenmesi gerekenler, ölüden de istenmez, diriden de… Kabirleri ziyaret etmenin amacı; bir hadiste belirtildiği gibi “ölümü hatırlamak için”dir. Ölümü (yani ahireti ve hesap günü) hatırlayarak ona göre davranmak içindir.

Ölülere Yasin bile okusanız… Onlar da duysa okuduğunuz “Yasin”i. Yasin’de geçen ve dünyada dirilerin yapması gereken ayetlere ölülerin ne tepki vermesini bekliyorsunuz?

Ölülere dua ayetleri okuyun. “Eğer duanız olmasa Rabbim size ne diye değer versin.”15 buyruluyor. Önderimiz (s): "Dua, Müminin silahıdır."16 "Ey Allah'ın kulları, duaya mülazemet edin (devamlı ve aşırı bir şekilde bağlanın)."17 buyuruyor.

Kur’an, hayatta olanların yaşama rehberidir. Dünyayı aydınlatan, yol gösteren bir ışıktır. İnsan ölünce Kur’an’ın aydınlatma ve uyarıcılık görevi de biter. Hayattayken kıymetini bilin onun. Kur’an’ın öğütlerini, emir ve yasaklarını kendiniz için, yaşayanlar için okuyun.

Hele ölülerin başında, kalplerin en duyarlı olduğu bir anda, dirilere Kur’an okumayı bir fırsat bilin dostlar. Telkine, dirilerin daha çok muhtaç olduğunu unutmayın!..

Dipnot:

1 Ebu Dâvud, Cenâiz 24, (3121); İbnu Mâce, Cenâiz 4, (1448)

2 Müslim, Cenâiz 1,2, (916, 917); Tirmizî, Cenâiz 7, (976); Ebu Dâvud, Cenâiz 20, (3117); Nesâî, Cenâiz 4, (4, 5)

3 İbrahim: 14/41

4 Bakara: 2/201

5 Haşr: 59/10

6 İsra: 17/24

7 Mülk, 67/2

8 Tirmizi, Zühd 4, Kıyâme 26; Nesâi, Cenâiz 3; İbn Mâce, Zühd 31

9 İsra: 17/50

10 Bakara: 2/74

11 Haşir: 59/21

12 Neml: 27/80

13 Fatır: 35/19 - 22

14 Ki; “Onlar, diriler değil, ölülerdir. Ne zaman diriltileceklerini de bilmezler.” (Nahl: 16/21)

15 Furkan: 25/77

16 Ahmed Ziyauddin Gümüşhanevi - Ramuz el ehadis (ter. Abdulaziz Bekine): 1/207 - 13

17 Ahmed Ziyauddin Gümüşhanevi (a.g.e.): 1/207-14

Adil Akkoyunlu
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın