Nebevî İletişim

Nebevî İletişim

Turgay Şirin

İletişim insanlar arasındaki muhabbeti ve anlaşıp kaynaşmayı sağlayan büyük bir araçtır. Nitekim eskiler insanı “Hayvân-ı Nâtık” (Konuşan Canlı) şeklinde tasvir etmişlerdir. Konuşmak, iletişim kurmak ve birlikte yaşamak insanın doğasında mevcut olan bir hususiyettir. Bunun dışına çıkanlar ve kendilerini yalnızlığa hapsedenler fıtrata aykırı davranmış olurlar ki bu, çoğu zaman psikolojik rahatsızlıkların da habercisidir.

İletişim kalitesi bizim hayat kalitemizi etkiler ve yönlendirir. Bir kimsenin kullandığı dil ve üslûb, onu hayatta başarılı kılabildiği gibi hüsrâna da uğratabilir. Bu nedenle bizler huzurlu bir hayat ve başarılı bir gelecek için iletişimin inceliklerini bilmek ve bunu uygulamak mecburiyetindeyiz. Bu konuda hemen her konuda olduğu gibi, biz Müslümanlara en güzel örnek, üsve-i hasene olan Hz. Muhammed (s.a.v) dir. Onun insanlarla iletişimi, ilâhî bir terbiye altında yetişmiş ulvî bir insanın şahsında tüm insanlara nasıl bir iletişim kurmaları gerektiğini mükemmel bir sadelik ve güzellikle sunmaktadır.

Peki Hz. Peygamberin iletişimi nasıldır? O nelere dikkat eder ve iletişim konusunda insanlara nelerden sakınmalarını emrederdi? Etkili bir iletişim nasıl olmalıdır ve bunların Hz. Peygamberde örnekleri var mıdır? Yani kısaca “Nebevî İletişim” nasıldır?

1. Açık ve anlaşılır bir şekilde muhâtabın seviyesine göre konuşulmalı, gerektiğinde önemli görülen ifâdeler tekrar edilmelidir. Nitekim ashâbın, Hz. Peygamber Efendimiz hakkındaki şu tespitleri bizlere ulaşmıştır.

“Resûlullâh -sallallâhu aleyhi ve sellem-’in konuşması her dinleyenin rahatlıkla anlayabileceği şekilde açıktı.” (Ebû Dâvûd, Edeb, 18)

“Konuştuğu zaman onun kelimelerini saymak isteyen sayabilirdi.” (Buhârî, Menâkıb, 23)

“İyice anlaşılmasını istediği kelime ve cümleleri, üç kere tekrar ederdi.” (Tirmizî, Menâkıb, 9)

Sözün, muhâtap tarafından iyice anlaşılabilmesi için bazen tekrar edilmesi gerekebilir. Bu sebeple Kur’ân-ı Kerîm’de ve hadislerde câlib-i dikkat vâkâlar, önemine binâen bir kaç kez tekrarlanmıştır. Meselâ şeytanın emr-i ilâhîye isyân edip secde etmemesi yedi yerde, Musâ Aleyhisselâm’a îmân eden sihirbazların durumu ise dört yerde tekrarlanmıştır. Yine Fahr-i Kâinât Efendimiz, namaz kıldırırken dikkat çekici âyetleri bazen iki, bazen üç defâ tekrarlardı. Sahâbeye nasihat ve îkazda bulunurken bir kısım ifâdeleri tekrarladığı olurdu.

2. İletişim esnasında bağırıp çağırmak sûretiyle yüksek sesle konuşulmamalıdır. Kişinin karşısındaki sağırmışçasına bağırarak ya da kavga ediyormuş gibi öfkeli bir ses tonuyla konuşması doğru değildir. Kibar ve nazik bir üslûbun benimsenmesi, her zaman için en doğrusudur.. Kur’an-ı Kerim’in beyânıyla Lokman -aleyhisselâm- oğluna söz konusu metodu şöyle tavsiye etmektedir; “(Yavrum!) Yürüyüşünde tabiî ol ve sesini alçalt. Unutma ki seslerin en çirkini merkeplerin sesidir.” (Lokman 31/19) Bir başka âyette de:

“Kullarıma söyle, en güzel sözü söylesinler!” (el-İsrâ 17/53) buyurmaktadır. Hatta Allâh Teâlâ, Hz. Musâ ile kardeşi Hârûn’u, Firavun’a gönderirken onu yumuşak bir sözle uyarmalarını istemiş (Tâhâ 20/43-44), muhâtab kafir de olsa âdâb gereği güzel bir üslûbun kullanılmasını emretmiştir. Bir hadis-i şerifte de, söylenecek güzel bir sözle bile cehennem azabından kurtulunabileceği ifâde edilir:

“Yarım hurma vermek sûretiyle de olsa cehennemden korunun. Bunu da bulamayan (hiç olmazsa) güzel bir sözle cehennemden korunsun!” (Müslim, Zekât, 68)

3. Bilgiçlik taslama ve kendini başkalarına üstün gösterme niyetiyle yapmacık konuşmalarda bulunmak veya insanların anlayamadıkları kelimelerle onlara hitap etmek iletişimi öldürmenin ve iletilmek istenen mesajı karşı tarafa iletememenin en güzel (güzel ifâdesi şık görünmüyor) yoludur. Sevgili Peygamberimiz:

“šüphesiz ki Allâh Teâlâ, sığırın otu yerken ağzında evirip çevirdiği gibi, sözü ağzında evirip çevirerek lügat parçalayan kimselere buğz eder.” buyurmuştur. (Ebû Dâvûd, Edeb, 94)

4. İletişimde az ve öz konuşmalı, lüzumsuz tafsilattan kaçınmalıdır. Böyle bir yaklaşım iletilmek istenen mesajın, alıcıya ulaşmasını geciktirecek ve alıcının dikkatinin yok olmasına neden olacaktır. Allâh Teâlâ mü’minlerin mümtaz hasletlerini sayarken:

“O kimseler ki boş söz ve işlerden yüz çevirirler.” (el-Mü’minûn 23/3) buyurmakta, lüzumsuz sözlerle meşgul olmayı fâsıklık ve dalâlet olarak nitelendirmektedir. (Lokmân 31/6)

Peygamberimiz ise bu konuya şu hadisleriyle dikkat çekmektedir:

“Allâh’ı zikretmeksizin çok konuşmayın! Allâh’ın zikri dışında çok söz söylemek kalbi katılaştırır. Katı kalpli olanların ise Allâh’tan en uzak kimseler olduğunda şüphe yoktur.” (Tirmizî, Zühd, 62)

“Kendisini (doğrudan) ilgilendirmeyen şeyi terk etmesi, kişinin iyi müslüman oluşundandır.” (Tirmizî, Zühd, 11)

5. İki kişinin, yanlarında bulunan üçüncü kişiyi dışlayarak aralarında fısıldaşmaları da iletişimde doğru bir yaklaşım değildir. Resûl-i Ekrem Efendimiz böyle bir tavrın, yalnız kalan kimsenin üzülmesine sebep olabileceğini belirtmektedir. (Buhârî, İsti’zân, 47) Olgun bir Müslüman da mü’min kardeşini üzecek ve kalbini incitecek davranışlarda bulunmamalıdır.

6. Maddî veya manevî hiçbir faydası olmayan, bilâkis zararı bulunan konuşmalardan şiddetle kaçınılmalıdır. Zîra: “İnsan hiçbir söz söylemez ki yanında onu gözetleyen, yazmaya hazır bir melek bulunmasın.” (Kaf 50/18) âyet-i kerîmesi, insanın kendisine bahşedilen hayatın kelime kelime hesabını vereceğini belirtmektedir. Peygamberimiz -sallallâhu aleyhi ve sellem- de şöyle buyurmuştur:

“Allâh’a ve âhiret gününe inanan, ya hayır söylesin ya da sussun!” (Buhârî, Edeb, 31, 85)

7. Konuşurken düşünerek konuşmak mesajın ve iletişimin kalitesini artıracaktır. Hadis-i şerifte:

“Kul, iyice düşünüp taşınmadan bir söz söyleyiverir de bu yüzden cehennemin doğu ile batı arasından daha uzak bir yerine düşer gider.” buyrulmaktadır. (Buhârî, Rikâk, 23) Atalarımız da, “Bin düşün bir söyle” diyerek bu kadim tecrübeyi bizlere miras bırakmışlardır.

Yine insan özür dilemek zorunda kalacağı bir söz söylememelidir. Bu özellikle yakın çevremizle olan alakamızın sıhhati için gereklidir. Fahr-i Kâinât Efendimiz bu konuda:

“Özür dilemek zorunda kalacağın bir sözü söyleme!” buyurmuştur. (İbn-i Mâce, Zühd, 15)

8. Gerek iş ilişkilerinde gerekse özel hayatımızda söylediğimiz şeylerin ve karşı tarafa ilettiğimiz mesajın doğru olması olmazsa olmaz bir şarttır. Bu, diğer insanlarla olan ilişkilerimizin de kaderini belirleyecektir. Allâh Resûlü şöyle buyurmuştur:

“İnsan sabahlayınca, bütün âzâları dile mürâcaat eder ve (âdeta ona) şöyle derler; «Bizim haklarımızı korumakta Allâh’tan kork! Biz ancak senin söyleyeceklerinle ceza görürüz. Biz, sana bağlıyız. Eğer sen doğru olursan biz de doğru oluruz. Eğer sen eğrilir, yoldan çıkarsan biz de sana uyar, senin gibi oluruz.»” (Tirmizî, Zühd, 61) Kur’an-ı Kerîm ise aynı çerçevede bizlere şu uyarıda bulunmaktadır:

“Ey îmân edenler! Allâh’tan korkun ve doğru söz söyleyin ki Allâh amellerinizi salih hâle getirsin ve günahlarınızı bağışlasın.” (el-Ahzâb 33/70-71)
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın