|
Konu Başlığı: Makam Mevki Hırsı Gönderen: Zehibe üzerinde 20 Ağustos 2011, 15:06:10 Makam Mevki Hırsı Nisan 2009 124.SAYI Ali YURTGEZEN kaleme aldı, AYIN KONUSU bölümünde yayınlandı. Dünyanın geçici makamlarını elde etmek için mi koşturup duruyoruz, yoksa Kur’an’da (Sâffât, 60) “fevz’ül-azîm” denilen “en büyük kazanç” için mi? Bu dünyadaki kurtuluşu mu istiyoruz, ahiretteki kurtuluşu mu? Eğer ahireti, Allah’ın mükafatını, ebedî mutluluğu talep ediyorsak, ki öyle olması gerekir, o zaman ancak “nefsinin hırs ve tamahkârlığından korunabilmiş kimselerin felaha erecekleri” (Haşr, 9) gerçeğini unutmamak gerekiyor. Büyüklerimiz der ki; “Hac farizasını yerine getirirken Mina’da zahiren cemeratta atılan taşların asıl hedefi, içimizdeki şeytan olmalıdır.” Çünkü “şeytan, kanın damarlarda dolaştığı gibi dolaşır durur insanın içinde”. Onun böyle rahatça cirit atmasına izin verilirse eğer, nefsin bütün kötülüklerini, bütün zaaflarını toplar, kalbe doldurur. Artık kalp, kalp olmaktan çıkmış; vücut ikliminin başkenti şeytanın eline geçmiştir. Şeytanın istilasına uğrayan bir kalpte kibir vardır, haset vardır, öfke vardır, riya vardır, ucb (gurur) vardır, hubb-ı câh (makam sevgisi) vardır, hubb-ı dünya (mal ve dünyalık sevgisi) vardır. Bu yedi kötü huyla yedi başlı korkunç bir ejderha gibi kalpte hüküm sürer şeytan. Mina’da şeytan taşlanırken her seferinde yedi tane taş atılması bundandır. Hubb-ı câh nedir? Hubb-ı câh, şeytanın kalbe bulaştırdığı bu yedi hastalığın en masum görüneni, en sinsi ve hızlı büyüyeni, bu nedenle de galiba en tehlikelisi. Kabaca “makam sevgisi” diye çevrilen hubb-ı câh’taki “câh”, aslında “dünyevî menfaat, üstünlük ve itibar, insanların teveccühüne mahzar olmayı sağlayan şey” demektir. Böyle bir itibar genellikle idari, siyasi, ilmi bakımdan yüksek bir mevkide bulunmakla kazanıldığından, câh, zamanla “mevki, makam, rütbe” anlamına kullanılır olmuştur. Nitekim bazı kaynaklarda hubb-ı câh yerine, “yönetme, baş olma, liderlik tutkusu” anlamına gelen “hubb-ı riyâset” tabiri tercih edilir. Bu tabirlerdeki “hubb” kelimesiyle de “bir şeye ölçüyü kaçıracak tarzda ihtirasla yönelme”nin kastedildiğini söyleyip hubb-ı câh’ı şöyle tanımlayalım: Sırf insanlar nazarında itibar kazanmak, uhrevî olmayan menfaatler elde etmek için bir mevki ya da makama gelmeyi istemek, bunun için her yolu mübah görmek. Hubb-ı câh, “zühd” dediğimiz, “insanı Allah Tealâ ile meşgul olmaktan alıkoyan her şeyi terk etme hal ve kararlılığı”nın tam tersi bir tutum kısaca. Hem fert hem toplum için büyük tehlike. Fakat insanları hayatın bir mücadele olduğuna inandırıp “dünyadan ne koparırsam o kârdır” düşüncesiyle birbirine rakip kabul ettiren modern anlayış, bu hastalığı bırakın bir tehlike saymayı, meziyet gibi gösteriyor. Bir kalp illeti Hz. Peygamber s.a.v., iki kişi bile olsak, birimizin yönetme sorumluluğunu üstlenmesini tavsiye etmiştir. Küçük büyük bütün toplumlar bir yönetilen-yöneten, ast-üst hiyerarşisine dayanmak durumundadır. Toplumsal yapılanmada görev, yetki ve sorumlulukların zorunlu kıldığı farklı mevkiler vardır. Kaçınılmaz olarak birileri bu mevki ve makamlarda görev yapacaktır. “Bu birileri niçin ben olmayayım..” diye düşünebilir insan. Kendini bir makama daha layık görebilir, diğer insanlardan daha iyi hizmet vereceğini zannedebilir. Fakat makam taleplerinin arkasında kendini başkalarından üstün görme, bencillik, takdir edilme duygularının yahut çıkar sağlama, şöhret ve daha rahat yaşama niyetinin olması da mümkündür. Hatta kişi bu süflî duygu ve hesapların farkında bile değildir çoğu zaman. İşte bu yüzdendir ki hubb-ı câh denilen kalp illeti ince bir meseledir. Fıtrî bir duyguyu, mükemmelleşme arzusunu istismar eder. Masum görünür ama çok tehlikelidir. Diğer manevi kalp hastalıklarının artmasına sebep olacak bir potansiyeli vardır çünkü. “Edhemliğe” Talip Olmak Kasas suresinin 79 ile 80. ayetlerinde, serveti, mevki ve imkânları dolayısıyla kendisine imrenilen Karun, ihtişam içinde kavminin karşısına çıktığında, onu gören insanların iki farklı tutumu aktarılır. Bir kısmı “Keşke Karun’a verilenlerin benzeri bizim de olsaydı” diye iç geçirir. Bunlar “dünya hayatını arzulayanlar”dır. “Kendilerine ilim verilenler” ise “Allah’ın mükafatını daha üstün” tutanlardır. Bu mükafatı dünyalığa yani Karun’un konumunda olmaya tercih ettiklerini “imanlarını koruyup salih ameller işlemek” suretiyle ortaya koyanlardır. Esas mesele budur. Dünyanın geçici makamlarını elde etmek için mi koşturup duruyoruz, yoksa Kur’an’da (Sâffât, 60) “fevz’ül-azîm” denilen “en büyük kazanç” için mi? Bu dünyadaki kurtuluşu mu istiyoruz, ahiretteki kurtuluşu mu? Eğer ahireti, Allah’ın mükafatını, ebedî mutluluğu talep ediyorsak, ki öyle olması gerekir, o zaman ancak “nefsinin şuhhundan (hırs ve tamahkârlığından) korunabilmiş kimselerin felaha erecekleri” (Haşr, 9) gerçeğini unutmamak gerekiyor. Kaldı ki Allah’tan ve O’nun rızasından gayrısına rağbet, rağbet edilen şey ne kadar büyük ve yüksek görünürse görünsün insan için tenezzüldür. Mümin, “maksudum Allah, talebim O’nun rızasıdır” diye diye ulaşılan takvanın en üstün makam olduğunun farkındadır. Allah indinde firavunların, karunların, kisraların değil, İbrahim Edhemlerin makamının yüksek olduğunu bilir; taca tahta meyletmez. Peşin olanı sevmek Olması gereken budur ama olan genellikle Kıyamet suresinin 20 ve 21. ayetlerinde ifade buyurulduğu gibidir maalesef. “(Ey insanlar!) Gerçek şu ki siz peşin olanı (hazırda bulunanı, çarçabuk geçecek dünya hayatını ve nimetlerini) seviyorsunuz da ahireti bırakıyorsunuz”. Dünya sevgisi, hırs, riyaset tutkusu, insanı dünyevî makamlara yükseltirken, çoğu zaman sahip olduğu en yüksek makamdan, “yaradılmışların en şereflisi” mevkiinden indiriyor oysa. Allah’ın yeryüzündeki halifeliğinden alıyor, nefsinin ve şeytanın oyuncağı haline getiriyor onu. Meşhur hikâyede anlatıldığı gibi mevki, makam, rütbe sahibi oluyor belki ama “adam” olamıyor ya da âdemiyetini kaybediyor. Çünkü insan bir makama sahip olmak için, sahip olduğu mevkiini korumak için yahut daha yukarılara çıkmak için türlü ayak oyunları yapabiliyor, yalan söyleyebiliyor, olduğundan farklı görünmeye çalışabiliyor. Artan meşguliyeti, kulluk vazifelerini ihmale hatta büsbütün terk etmeye sebep olabiliyor. Yakalandığı şöhret afeti benliğini kabartıyor. Övülmekten hoşlandıkça feraset ve basiretini kaybediyor; hak ve bâtılı seçemez, günahlarını göremez hale geliyor. Hele bir de bulunduğu makamın gerektirdiği niteliklerden yoksunsa, böylece zulmettiği insanların âhını almakla kalmıyor, sonunda mutlaka rezil rüsva olup ayrılıyor. Yetmiyor, o makamı bıraktıktan sonra da iyi hatırlanmıyor, hakaretlerle anılıyor. Sürüye salınan kurt Bulunulan veya arzulanan bir makam, bütün bunlara yol açabilecekse, zannedildiği gibi her zaman bir güç ve mutluluk vasıtası olmayabiliyor demek ki. Öte yandan makam sevgisi ve bu uğurda girişilen mücadele sadece kişinin kalbini öldürmüyor, toplumu da bozulmaya doğru yönlendiriyor. Kamplaşmalar, suçlamalar, dedikodular, yalanlar, iftiralar.. kardeşliği, karşılıklı sevgi ve saygıyı yok ediyor. Onun için Efendimiz s.a.v., kişinin mal, mülk, makam, şeref, itibar hırsıyla dine ve ümmete verdiği zararın “bir sürüye salınan iki aç kurdun, sürüye verdiği zarardan daha büyük” olduğunu söylemiştir. Başka bir hadislerinde de yukarda zikrettiğimiz Haşr suresi 9. ayetinde geçen ve aşırı hırs, tamahkârlık, başkalarının elinde olana göz dikmek, kıskançlık anlamlarını içeren “şuhh” kavramına dikkat çekerek; “Şuhh’tan sakının, çünkü şuhh sizden evvelkileri helâk etmiştir. Onlar (bu yüzden) birbirlerinin kanlarını döktüler ve haramları helâl saydılar.” buyurmuştur. Nisa suresinin 32. ayetinde kadın erkek farkı ve miras paylaşımı sadedinde ifade buyurulan “Allah’ın bazılarınıza diğerinden fazla verdiği şeyleri (hırs ve hasetle) temenni etmeyin.” ikazına uymayınca aile içinde çatışma kaçınılmaz olur. Tıpkı bunun gibi, Allah Tealâ’nın takdir ettiği fıtrî farklılıklara rıza göstermeyen, ehliyet ve liyakati olsun olmasın her makama talip olan kişi ve grupların bulunduğu toplumlarda da çatışma çıkar. Zor sorular Özetle mümin, insanlar nezdinde değil Allah katında itibarlı olmaya meyleder. Dünyalık makam peşinde koşmaz. Peygamberimiz s.a.v.’in “Bir topluluğun efendisi, onlara hizmet edendir.” hadisi mucibince efendiliği, izzet ve şerefi makamda değil hizmette arar. İnsana hizmetin Rabbimizin muradı ve belirlediği sınırlar dahilinde yapılması gerektiğini de, bunun için mevki ve makamın şart olmadığını da bilir. Peki bu tavır, her halükârda dünyalık mevki ve makamlardan kaçınmayı mı gerektirir? Her makam isteği hubb-ı câh mıdır? Hakkını vereceğimize inansak bile bir makama talip olamaz mıyız? Toplumsal yapıda hemen her alanda zorunlu olarak makamlar silsilesi bulunduğuna, bu makamların mutlaka birileriyle doldurulması gerektiğine göre, bizim sakınmamız ehil olmayanlara fırsat vermez mi? Maksat hizmetse yüksek bir mevkiye gelerek, iktidar olarak bu hizmeti daha iyi göremez miyiz? Bu soruların cevabı sanıldığı kadar kolay değil. Birtakım kayıt ve şartları var. Elbette bir makamın hakkını verebileceğimizi düşünmek hubb-ı câh olmaz. Elbette iktidar daha çok hizmete vesiledir. Makamı hedef kabul etmek başkadır, vesile saymak başka. Tevazuyu, adaleti elden bırakmayacak, kulluğumuzu aksatmayacak, meşru hedefler için çalışacaksak, bir makama getirilmekte beis yok. Fakat özelikle kişinin bir makamı kendiliğinden talep etmesi azimet ve ruhsat çerçevesinde ihtilaflı bir konu. Terazi kendini tartamaz Hz. Peygamber s.a.v.’in ashabına “Emirliğe kendiliğinizden talip olmayın.” tavsiyesi, kendisinden yöneticilik isteyen hiç kimseye görev ve yetki vermemesi sebebiyle, ulemanın çoğunluğu makam talebinin “mekruh” olduğu görüşündedir. Bunu en azından edebe aykırı bulurlar. Yusuf suresinin 55. ayetinde Hz. Yusuf a.s.’ın Mısır melikine “Beni bu arzın (ülkenin) hazineleri üzerine getir.” dediğinin nakledildiğine dikkat çeken bazı âlimler ise buradan hareketle makam talebinin mübah olduğunu söylemişlerdir. Ancak bu, “ruhsat” mahiyetinde bir mübahlıktır. Ruhsat, dinin bir hükmüne uymada, getireceği zorluk veya zaruret sebebiyle dinimizce izin verilen istisnaî bir kolaylıktır. Söz konusu ayetin bağlamından çıkan “gayri müslim yahut imanı zayıf bir çevrede, ehliyet ve liyakat bakımından daha üstün birinin bulunmaması” zarureti, normalde mekruh olan makam talebine ruhsat vermenin sebebidir. Bir konuda zaruret yahut güçlüğe rağmen kolaylığı tercih etmemeye, ilk ve asıl hükme uymaya “azimet” derler. Ruhsat da azimet de caizdir ama tasavvuf azimeti tercih eder. Bir terbiye metodu olduğu için nefs konusunda daima uyanıktır. İnsanın kendini bir makama layık görmesini, yanılabileceğini hesaba katarak hoş görmez. Çünkü terazi kendini tartamaz. “Falanca oluyor da ben niye olmayayım..” gerekçesi hem “kötü misal misal olmaz” hükmünce geçersizdir, hem de Resul-i Ekrem s.a.v.’in bize tavsiye ettiği bakış tarzına aykırıdır. Müslüman, dünyalıkta kendisinden aşağıda olanlara bakar. Liyakat ve ehliyet Bizim irfanımızda makam istenmez, liyakat ve ehliyet bakımından müstehak olana “tevdi edilir”. Tevdi etmek, geçici olarak, emaneten vermek demektir. Bu dünyadaki her şey gibi mevki ve makamlar da hem gelip geçicidir, hem emanettir. Bir makamı birine tevdi etmenin ilk şartı olan “liyakat”, işte bu fanilik ve emanet şuuruyla belli eder kendini. Bulunduğu veya bulunacağı makamda geçici olduğunu bilmesi ve buna göre davranması, her an ölebileceğini hesaba katıp ahirete hazırlıklı olması, liyakat sahibi bir insanın birinci özelliğidir. İkincisi emin, yani güvenilir olmasıdır. Çünkü emanet ancak emin olana, emanete ihanet etmeyecek olana verilebilir. Bir kişinin güvenilirliği Allah’a kulluktaki samimiyet ve ciddiyetiyle ölçülür. Kulluğunu savsaklayıp unutarak Allah’a ihanet edene asla güven olmaz. “Kork Allah’tan korkmayandan!” denilmiştir. Liyakat genel bir şarttır aslında. Müminin şiarıdır. Makam tevdiinde mutlaka gözetilecektir ama asla bununla yetinilmeyecektir. Çünkü “Allah size emaneti ehline vermenizi emreder” (Nisa: 58). Emanetin, yani bir görev veya makamın ehli, o makamın gerektirdiği özel şartları taşıyan kişidir. “Ehliyet” dediğimiz bu özel şartlar bir bilgi, beceri, mizaç, kabiliyet yahut yeterliliktir ki noksanlığı makam verilmesine manidir. Fakat kişi adına bir eksiklik, bir nakise değildir. Makam ödül mü? Bir insan çok faziletli, çok dindar olabilir. Böyle birini bu hasletlerinden dolayı mükafatlandırır gibi yüksek bir makama getirmek, eğer o makamın gerektirdiği ehliyeti taşımıyorsa, doğru değildir. Nitekim Hz. Peygamber s.a.v., ashabın büyüklerinden, en çok sevdiği, doğruluğunu ve zühdünü övdüğü, kendisine dua ettiği, sık sık evine çağırdığı Ebu Zer r.a.’ın valilik talebini geri çevirmiş, ona “İki kişiye bile olsa sakın âmir olma.” tembihinde bulunmuştur. Çünkü Ebu Zer r.a.’ın en küçük bir ihmali bile hoş görmeyen, mazeret kabul etmeyen, yanlışlar karşısında sert tepkiler veren bir mizacı vardır. Fakat onun valiliğine engel olan bu mizaç, faziletine gölge düşürmez. Kaldı ki Efendimiz s.a.v. onun valilik talebini sadece yönetilecek kitleyi düşündüğü için değil, bizzat Ebu Zer r.a.’ın iyiliğini düşündüğü için de reddetmiştir. Yani bazen bir makam talebinin reddi, o talebin sahibine iyilik olabilmektedir. Bu nedenle Ebu Zer r.a. alınganlık göstermemiş, hatta ilk üç raşit halife döneminde bu defa kendisine teklifler yapılmasına rağmen yöneticilik görevi kabul etmeyerek Rasulullah s.a.v.’in tembihine vefatına kadar sadık kalmıştır. Liyakat ve ehliyetiyle bir makamda başarılı olanları, çok farklı bir ehliyeti gerektiren başka görev ve makamlara getirmek de yanlıştır. Osmanlının son zamanlarında bu hataya çokça düşülmüş, örneğin 93 Harbi’nin büyük kumandanı Ahmet Muhtar Paşa gibi savaş kahramanlarının sadrazamlıkları tam bir hayal kırıklığı olmuştur. Emaneti ehline vermek Nisa suresinin “Allah, size emanetleri ehline vermenizi emrediyor.” diye başlayan 58. ayetinin devamında bizden, “insanlar arasında hüküm verme (konumunda bulunduğumuz) zaman adaletle hükmetmemiz” de istenir. Çünkü birisine bir makamı emanet olarak vermek, söz konusu kişinin o makama ehil ve layık olduğuna, emniyetine hükmetmektir. Ayet, verdiğimiz hükmün adalete uygun düşmesi için özellikle ehliyet aramak gerektiğini böylece hatırlatır bize. Yalnız şuna dikkat etmek gerekiyor. Emanete talip olan insanın, ne kadar adil olursa olsun bu hükmetme işlemine bizzat katılması en azından usule uygun düşmez. Halbuki kişinin bir makama gelmeyi veya getirilmeyi istemesi, aynı zamanda o makam için kendisinin başkalarından daha layık ve ehil olduğuna hükmetmesi demektir. Peki bu adalete uygun bir hüküm müdür? Hangi adalet sisteminde hakimin kendini yargıladığı görülmüştür? İşte bu sebeple makam talebinde bulunmak hoş karşılanmamış, kerahetine rağmen makam talebinde bulunanların bu tutumu hubb-ı câh işareti sayılmıştır. Yine aynı sebepledir ki bahse konu ayet manidar bir uyarıyla biter: “Unutmayın ki, Allah her şeyi hakkıyla işiten ve görendir”. Bırakın başkalarını, bazen kendimizi kandırdığımız; aslında nefsimize hoş gelen şeyleri hizmet için, Allah rızası için istediğimize kendimizi bile inandırdığımız olabilir. Ama insan Allah’ı asla aldatamaz! İktidar dedikleri Emaneti ehliyet sahiplerine vermek, adaletin olduğu kadar iktidarın da şartıdır. Bugün “yönetimi elinde bulundurma, yürütme yetkisine sahip olma hali” anlamına kullanılan “iktidar”, aslında “güç yetirebilme niteliği, yapabilme kudreti” yani ehliyetle kazanılmış güç demektir. Dolayısıyla makam ve yetkiden öncedir; makam ve yetkiyle elde edilmiş bir donanım değildir. Mevki, makam ve rütbe ile sağlanan yetki ve imkanlar, kişide önceden bulunması gereken bu donanımın, yani ehliyetin pratiğe yansıtılmasına, uygulamaya aktarılmasına yarar. Değişmeyen bir kuraldır: Makamın gerektirdiği ehliyetten yoksun insanlar yürütme yetkisini ele geçirme anlamında iktidar olabilirler ama hiçbir zaman muktedir olamazlar. Bundan daha kötüsü iktidarı kullanma mevkiinin bir zulüm, haksızlık, yolsuzluk kaynağı haline getirilmesidir ki, bu durum da liyakatsizlik eseridir. “Salâhiyet” salih kişilere verilmeyince “yetki” olur, yettiği yerlerde ot bitirmez. Liyakat ve ehliyet mahrumiyetine rağmen elde edilecek bir makam yahut iktidar mevkiinin hayır değil şer olduğunu bilmek, bunun hem kişiye hem topluma zarar vereceğini unutmamak gerekiyor öyleyse. Makama değil liyakat ve ehliyete talip olmak, bununla yetinmek gerekiyor. İnsan altın olursa, kıymetini bilecek bir sarraf bulunur elbet. Bulunmasa da gam değil. Allah her şeyi bilen, her şeyden haberdar olan ve hikmetinden sual edilmeyen değil midir? “Sâbikûn” nerede? Muaz b. Cebel r.a. anlatıyor: Bizler Rasulullah s.a.v. ile birlikte Mekke yolu üzerindeki Cümdan dağının yan tarafında yürüyorduk. Birden, uyarırcasına buyurdu ki: “Ey Muaz! Sâbikûn (öne geçenler) nerede?” Ben de: “Geçip gittiler. Şu insanlar geriye kaldı.” dedim. Bunun üzerine, “Ey Muaz! her şeyleri ile Allah’ın zikrine dalmış olan sâbikûn nerede?” buyurdu. “Sâbikûn” önden giden anlamına da geliyor. Efendimiz s.a.v.’in sorusu üzerine bunu böyle anlıyor Muaz b. Cebel r.a. ve kafilenin önünde, zahiren baş tarafta olanları kastettiğini sanıyor. Bugün de öyle değil midir? Çoğumuz mevki makam sahiplerinin önde, başta, yukarıda olduğunu düşünmez miyiz? Ama hayır, Rasul-i Ekrem s.a.v. asıl önde bulunanların “Allahın zikrine dalmış olanlar” olduğunu söyleyip başka bir makama işaret ediyor. Müminlerin talip olması gereken tek makamdır bu. Allah’ın zikrine devam edenlerin, zikirle boyananların, Allah’tan gayrısını düşünmeyenlerin makamı. Bir sahne daha: Raşit halifelerin beşincisi Ömer b. Abdülaziz rh.a., bir Arefe gecesi Arafat tepesinden Mina’ya doğru akan insan seline bakıyor. Hemen herkesin öne geçme derdiyle adeta birbiriyle yarış edercesine koşuşturduğunu görüyor. Şöyle mırıldanıyor kendi kendine: – Bugün öne geçenler, bineği önde olanlar değil, günahları bağışlananlardır. Sabikûndan ama Âlemlerin Efendisi’nin tarif ettiği sâbikûndan olmayı talep edelim. Çünkü daha yüksek ve daha gerçek bir makam yok. İşe bakın ki bunun da yolu dünyayı geride bırakıp dünyevî bütün makamlardan uzaklaşmaktan geçiyor. Bir Hastalık Kalbe hakim olan makam ve itibar sevgisi tedaviye muhtaç bir hastalıktır. Zira makam ve itibar sevgisi; iki yüzlülüğe, bozgunculuğa, yalana, gerçeği gizlemeye, düşmanlığa, hasede ve abartıya sebep olur. Tıpkı mal sevgisi gibi... Hatta mal sevgisinden daha zararlıdır. O halde bir kimse mal ve itibarı maneviyatının selametine lazım olacak kadar kazanıp, bundan fazlasını istemezse kusurlu değildir. Çünkü bu kişi gerçekte mal ve itibar değil, belki maneviyat yolunda ilerlemek için kalp rahatlığı istemiş olur. Fakat bazı kimseler itibarın kendisini severler. Bütün aklını fikrini insanlardan yana çevirirler. Kendisine nasıl bakıyorlar, hakkında ne söylüyorlar, nasıl olduğuna inanıyorlar diye düşünür. Ne iş yapsa, kalbi insanlar ne der diye düşünmekle meşgul olur. İşte bu kimseye bu hastalığın tedavisi farz olur. (İmam Gazalî rh.a, Kimya-yı Saadet, Yedinci Asıl) İyi İdareci Kötü İdareci İmam Nevevî rh.a. yüzlerce kıymetli eser bırakmış önemli alimlerimizden biridir. Eserleri arasında en bilineni Riyâzü’s-Sâlihin adlı hadis derlemesidir. Bu kitapta hadis-i şerifler konulara göre tasnif edilmiş, her bölüm başında da konuyla ilgili kısa bir açıklamaya yer verilmiştir. Bu açıklamalarda idarecilerle ilgili şu ifadeler yer alır: “İdarecilerinizin hayırlıları onlardır ki, siz onları seversiniz, onlar da sizleri. Siz onlara dua edersiniz, onlar da sizlere. İdarecilerinizin şerlileri de o kimselerdir ki, siz onlara onlar da size öfke duyarlar. Siz onlara, onlar da size lanet okur. Bir Soru Tasavvufta dünyalık mevki ve makamlara iltifat etmemek, İbrahim Edhem’in k.s. tavrından hareketle “Edhemlik” diye nitelendirilir. “Tahtgâh-ı âleme meyletme, Edhemlik budur.” denilmiştir. İbrahim Edhem, Belh melikinin oğlu idi. Gençlik çağında, avlandığı bir gün gaipten bir ses duydu. “Ey İbrahim!” diyordu o ses; “Sen bunun için mi yaratıldın? Av peşinde koşmakla mı emrolundun?” Bunun üzerine tacı tahtı bırakıp elbiselerini bir çobanınkiyle değiştirerek tasavvuf yoluna girdi. Dünya sultanlığını terk etti ama neticede gönüllerin sultanı oldu. İbrahim Edhem hazretleri zahidliğin ve dünyaya istiğnanın sembolü olduğu kadar, dünyalık mevki ve makamları isteyerek değil, bunlardan vazgeçilerek de Allah rızası için hizmet yapılabileceğini gösteren bir örnek. Ve hepimiz yolun başında ona sorulan soruların muhatabıyız. Önemsediğimiz, üzerine çok düştüğümüz, mesai harcadığımız her iş ve emelde bizim de o sesi duyup hatırlamamız gerekiyor: “Biz bunun için mi yaratıldık?” Yerden Göğe Küp Yığsalar Hubb-ı câh, boş bir hayâle, faydasız meşgûliyete, faniliğe yönelmenin de alâmeti. Sakındırılmamızın bir sebebi de bu. Yunus Emre, meşhur şathiyyesinde çocuklara özgü bu “akılsızlığı”, yine çocuklara özgü bir dille, yapılanın sadece “çocukça bir oyun” olduğunu hissettirecek şekilde anlatır. Dünyalık biriktirmek, “şişeden bina kurmak”tır. Makam mansıp düşkünlüğü ile en son “yerden göğe yığılan küplerin tepesine” varılabilir. Biri bir tekme vurmazsa tabii. Biri vurur mu vurmaz mı bilinmez ama Azrail’in tekmesi kaçınılmaz. Bu şathiyyenin iki kıtasını hatırlayalım: “Şişeden bina kursalar Bir hayli vakit dursalar Sonra sopayla vursalar Ne hoş olur şangırtısı! Yerden göğe küp yığsalar Tepesine dek çıksalar Sonra bir tekme vursalar Ne hoş olur gümbürtüsü!” |