İnsanın Eğitimi

İnsanın Eğitimi

Doç. Dr. Fahreddin Yıldız

İnsan, Allah tarafından yaratılmıştır ve kendi varlığını Yaratıcı'ya borçludur. O, yaratılışı icabı kötü değildir, fakat cehaleti sebebiyle bir biçimde kötülük işleyebilmektedir. Bu yüzden insanın bilgi ve eğitime ihtiyacı vardır. İşte bu ihtiyaca binaen insana öncelikle "ezeli ve ebedi Rabbin adıyla oku!"(1) çağrısı yapılmıştır.

İnsanın bilgisi, varlığından sonra başlar, ancak onun bilgili olması yaratılmış olması kadar önem taşır. Çünkü insan Allah'ı ve diğer varlıkları ilimle tanıyabilir. Doğru bilgi, varlığı aydınlığa çıkaran ve anlaşılır kılan en üstün değerdir. Bilinmeyen şey bir bakıma yok gibidir. Bunun için ilim, Kur'an'ın teklifi buyruklarının başında yer almıştır.(2)

İnsanı Kur'an'la Eğitmek

Dünyaya hiçbir şey bilmez halde gelen insan,(3) hayatta kendisi için gerekli olan bilgileri sonradan öğrenir. Demek ki insana rehberlik edilmesi, başkalarıyla münasebetlerini düzenli biçimde sağlayacak değerlerin ona öğretilmesi gerekmektedir. İşte bunların hepsi insanın eğitim ile gerçekleşir. Bunun için yüce Allah, insanı yaratmakla yetinmemiş, ayrıca ona kalemle yazmayı ve bilmediği şeyleri öğretip onu Kur'an'la eğitmiştir.(4)

Öğretmek, insanın bilmediği konularda bilgi sahibi olmasını sağlamak, ona bilgi ve beceri kazandırmaktır. Allah'ın insana öğretmesi ise, onu duyular, akıl ve sezgi gibi yollarla bilgi değerine ulaştırması; beşeri tecrübelerle oluşturulamayan ilahi ve evrensel gerçekleri de vahyi bildirim ile insana iletmesidir. Görüldüğü gibi varlık ve oluşun bilgisini temsil eden ayırt edici ifadeler, insana Allah tarafından öğretilmiştir.(5)

Bütün insanlığa son peygamber olarak gönderilen "Resulü Ekrem (as)de, Allah'tan başkasından bir şey öğrenmemiş, o her şeyi Allah'tan öğrenmiş ve hiçbir alanda da -haşa- cahil kalmamıştır."(6) Çünkü ezeli ve ebedi gerçeğin, kavranabilecek her şeyin künhünü özünde taşıyan Kur'an, bütün netliği ile onun kalbine açılmış, ondan da bu kitabı bütün dünyaya okuması ve duyurması istenmiştir.(7)

İlim ve Eğitim

Her çağın şaşmaz rehberi olan Kur'an, insanları bilgilendirici ve eğitici ayetlerle doludur. Onun temel amaçlarından biri de, insanı aklen ve ahlaken Allah'a yöneltip onu kötülüklerden ve cahilce davranışlardan alıkoymaktır.

Kur'an'da ilim kelimesi, "vahiy yoluyla verilen kesin ve doğru bilgi" anlamında kullanılır.(8) İlim, bir şeyi veya gerçeği tam olarak bilmektir.(9) Bunun için delili olan bilgiye ilim denir. Bilginin pratik alanı ve anlamı ise bilineni uygulamaktır. Kur'an, bilimsel bilgiden ziyade bilginin nasıl bir amaç için kullanılacağı üzerinde durur; o aklın doğru kullanılmasına rehberlik ve insanı doğru davranışa ikna eder. Bu da insanı eğitmek demektir.

Eğitim, insanın doğuştan getirdiği yeteneklerini geliştirme ve şekillendirme, onu din ve dünya ile ilgili vazifelerini hakkıyla yapabilecek bir duruma getirme faaliyetidir.(10) Görüldüğü gibi eğitim, bilginin kazanılmasını, uygulanmasını ve yaygınlaştırılmasını içermektedir. İşte bu yüzden bilgiyi öğrenmek, öğretmek, yaymak ve örgütlemek de eğitim kavramının anlam sahasına girmektedir.

Eğitimin amacı, sömürü sistemlerine boyun eğen köle vatandaş değil iyi ve olgun insan yetiştirip yeni nesli hayata ve istikbale hazırlamaktır. İyi insan, edepli insandır. Bunun da en güzel örneği, Kur'an'ın tanıklığıyla insan-ı kamil olan Peygamber (as)dir.(11) Çünkü onu Rabbi en güzel terbiye ile eğitmiştir. Demek ki eğitimin esas amacı, bedenin ve aklın geliştirilmesi, iradenin güçlendirilmesi, ruha edebin verilmesi ve insanın tedip edilmesidir. Dün olduğu gibi bugün de bilgisini ve imanını kendisine rehber edinen, islamı tam olarak özümseyip yaşama şevkini Allah sevgisiyle bütünleştiren, hayata aktif ve olumlu biçimde katılıp sosyal değişikliklere öncülük eden iyi yetişmiş bir nesle ihtiyaç vardır. Hiç kuşkusuz bu ihtiyaç, bilgi ile hikmeti bütünleştiren, insanı aktif ve verimli kılan ideal bir eğitimle karşılanabilecektir.

Eğitimin en önemli öğesi, doğru bilgidir. Doğru bilgi insan ruhuna bağışlanan bir gıdadır ve tüm erdemlerin aslıdır. İdeal bir eğitimin önündeki en büyük engel ise, bilginin yozlaştırılmasıdır. Bunun temel nedeni de eğitici ve yönetici konumunda bulunan bazı kadroların edepten yoksun olmalarıdır. Dünya çapında bütün insanların karşı karşıya kaldıkları sorunlar genelde yozlaştırılmış bilgiden ve edep yoksulu kimselerden kaynaklanmaktadır. Bu durum iyi bir eğitimin kişi ve toplum açısından ne kadar gerekli olduğunu ortaya koymaktadır. Öyle ise bu aşamada iyi bir eğitim için yapılması gerekenleri kısaca belirtmekte fayda vardır.

İyi Bir Eğitim İçin

-Nesiller, ailede ve okullarda eğitilerek yetiştirilirler. İyi bir eğitim için, gerekli ilgi, yeterli bilgi ve iyi örnek çok büyük önem taşımaktadır. Temelinde sevgi, ilgi ve bilgi olmayan hiçbir eğitim faaliyetinin başarılı olduğu söylenemez.

-Eğitimciler, yalnız uzman oldukları sahalarla sınırlı kalmayıp ayrıca bireyin şahsiyetini işleyen manevi birer mimar; en doğru ve en güzel hayat şeklini sunabilen örnek birer insan olmalıdırlar.

-Öğrenci ile öğretmen arasındaki ilgi, sevgi, saygı ve samimiyet bağları koparılmamalı; hem öğretmen hem de öğrenci açısından dersin manası ve takvası yitirilmemelidir. Ayrıca öğrencilere kültür dersleri, eşya dersleri gibi okutulmamalıdır. Aksi halde gençler, iyi yetiştirilmiş birer fert olacakları yerde zararlı birer alet haline gelirler.

-Öğrenci ve öğretmenlerin politize edilmesine, disiplinin bozulmasına ve eğitim standartlarının düşüşüne engel olunmalıdır. Eğitim her türlü baskıdan, laik sansürden ve yabancı değerleri millet hayatına taşımak için kullanılan bir araç olmaktan kurtarılmalıdır.

-Toplumun her kesiminde huzursuzluklara yol açan ve adeta sosyal bir illet haline gelen edep yoksunluğu mutlaka bir biçimde ortadan kaldırılmalıdır.

-Öğrencilik, ilim yolculuğu olmaktan çıkarılıp diploma ve not avcılığına dönüştürülmemeli; çok şerefli bir meslek olan öğretmenlik de küçük bir memuriyet konumuna düşürülmemelidir. Nevar ki bu gün öğretmen boynu bükük bir memur ve selahiyetsiz bir öğretici durumuna düşürülmek istenmektedir.

-Genel eğitim ile birlikte özellikle din eğitimine gereken önem verilmelidir. Hemen herkesin kabul ettiği gibi toplumda görülen davranış bozukluklarının temelinde eğitimin, özellikle de din eğitiminin yetersizliği yatmaktadır. Hal böyle iken bazı yöneticilerin ve çevrelerin din eğitimine engel olmaya çalışmaları cidden çok düşündürücüdür. Özellikle irtica ile mücadele bahanesiyle ortaya konan ve din eğitiminin önünü kesmeyi amaçlayan haksız ve hukuksuz uygulamalar, millette yöneticilerine karşı bir güvensizlik meydana getirmiştir. Bu sorunlar liyakat, dirayet ve ilmi bir siyasetle en kısa zamanda çözümlenmelidir.

-Eğitim kurumlarının dışında barınan yıkıcı güç odaklarının gençler üzerindeki olumsuz etkisi tesirsiz hale getirilmelidir. Mektepte erdem diye okutulan gerçekler pratik hayatta efsane imiş gibi algılanırken çağdaş soygun yöntemleriyle köşe dönenler, adeta yüceltiliyor; aldatmak da zeka hakkı kabul ediliyor. Mektep insani ve manevi değerlerin kazanıldığı yer olmaktan çıkıp ideal şahsiyetlerin karalandığı veya katledildiği bir mekan haline dönüşüyor. Sonunda insanın insanlıktan çıkması kaçınılmaz oluyor. Zaten genç neslin belirli bir kesiminin iş ve eğlence yerlerindeki kabalığı ve aşırı tutumu, gelecekteki yıkımın acı habercisidir.

Sonuç olarak diyebiliriz ki eğitim kurumları değinilen olumsuzluklardan kurtarılmadıkça ne öğrencilerin akli, ahlaki ve ruhi gelişmeleri sağlanabilir ne de akademik gayelere ulaşılabilir. Öyle ise eğitimin her kademesindeki aksaklıklar giderilmeli, müfredat programları çağın ihtiyaçlarına cevap verecek tarzda yeniden düzenlenmeli, neslin iyi yetişmesi için eğitimin kalitesi mutlaka yükseltilmelidir. Gerçeği söylemek ve itiraf etmek gerekirse bu güne kadar eğitimle ilgili uygulamalar ya lafta kalmış ya da hatalı olmuştur. Bundan sonra yapılması gereken en önemli iş, kişi ve toplum yapısının en hayati besleyicisi olan eğitim kurumlarını yeniden gözden geçirip onları iyi insan ve iyi müslüman yetiştiren müesseseler haline getirmek olmalıdır.

Dipnotlar:1-Alak 96/1 2-Alak 96/1,3 3-Nahl 16/78 4-Bkz. Rahman 55/1-3; Alak 96/2, 5; Bakara 2/31 5-Bkz. Bakara 2/233, 282; Nisa 4/113; Nahl 16/78 vb. 6-Hüseyin Hatemi, İnsanlık ve Sevgi Dini İslam, S.37-38 7-Kıyamet 75/16-19; Taha 20/113-114; Maide 5/67 vb. 8-Bkz. Bakara 2/120, 145; Hud 11/14; Kehf 18/65 vb. 9-Bkz. el-Müfredat, S.580 10-Bkz: M.Fuat, Vezaif-i Aile, S.24; İ.Canan, Hz.Peygamber'in Sünnetinde Terbiye, S.30-31 11-Bkz. Kalem 68/4; Ahzab 33/21 vb.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın