> Forum > ๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ > Çeşitli Konularda Eserler > Din Psikolojisi > Mistik mizaç ve kişilik
Sayfa: [1]   Aşağı git
  Yazdır  
Gönderen Konu: Mistik mizaç ve kişilik  (Okunma Sayısı 4104 defa)
10 Kasım 2010, 12:17:31
Safiye Gül

Çevrimdışı Çevrimdışı

Mesaj Sayısı: 15.436


« : 10 Kasım 2010, 12:17:31 »



C- Mistik Mizaç Ve Kişilik
 

Şüphesiz ki, mistik sıradan bir insan değildir; o, bazı güç ve kabiliyetlerini diğer insanlara göre daha fazla geliştiren ve kullanan, buna karşılık bazı insanî özelliklerini sınırlandıran ve daraltan, böy­lece farklılaşmış olan bir mizaç ve kişilik sahibidir.

Mistiklerin en göze çarpan özelliklerinden birisi, “duygusal” olmalarıdır. Duygu ve heyecan hayatı onlarda en üst seviyede seyretmektedir. Mistik, ge­nellikle insanların pek çoğundan daha yoğun duy­gular ve canlı bir hayâl gücü ile donanmış kişidir. Fakat bu, mistiğin hiçbir fikir ve irade faaliyetinde bulunmadığı anlamına gelmez. Mistikler, coşkun ve taşkın bir dinî hayat yaşarlar. Duygu ve heyecan hayatının bu baskınlığı tabiî olarak kişinin bütün hayat düzeninde sonuçlarını ortaya koyar. Bunun sonuçları çok belirgin olduğu zaman az ya da çok marazı bir görünüm ortaya çıkarır. Bütün or­ganizmayı sarsan şiddetli uzvî yan etkiler, bozukluklar ortaya çıkabilir; ağlamalar, titremeler, bir­denbire patlak veren krizler, kendinden geçmeler boy gösterebilir. Bir diğer yönden de, heyecan ge­riliminin çok büyük değişmeleri, daralmalar ve ge­nişlemeler (kabz-bast; havf-recâ; heybet-üns..), yük­selmeler ve alçalmalar (fenâ-bekâ; gaybet-huzur, sehv-sekr..) ve zihin hayatlarında az ya da çok rit­mik dalgalanmalar kendisini gösterir. Mistiklerin büyük çoğunluğunun, yaşadıkları tecrübeleri ne­sirden çok şiir tarzında ifade etmeleri, onlardaki bu duygu zenginliğinden ileri gelmektedir.

Mistiklerdeki duygusal karakter özelliği ilişkilere de yansır. Müridin mürşidi ile, diğer insanlarla ve en üstte Allah'la olan ilişkisi daha çok duygusal sis­temler halinde gelişip olgunlaşır. Allah, mistik için bir anlama değil aşk ve muhabbet objesidir. İlâhî aşk,  mistik tecrübeyi besleyen en güçlü kaynak, bütün inançların özü kabul edilen en yüksek ilkedir. Mistik, nisbeten içe dönük bir tiptir; toplum me­seleleri ve dünyevî konular karşısında ilgisiz gö­zükür. Bu ilgisizlik, dış âlemden vazgeçtiği için artık ona hiçbir önemi vermeyen, kendi kendisine, kendi iç dünyasına kapanmış olan saf bir zihin durumu içerisinde bulunmasından ileri gelmektedir. Bütün ilgisi Allah'a yönelik olan mistik için, iç yalnızlık bir gaye olmaktadır. Dünya ile ilgili ve dinî amaca hiz­met etmeyen herşeyden derece derece ilgiyi kesmek, benliğin tekleşmesi ve karışıklığa meydan veren un­surların   tamamını   dışarı   atmak   suretiyle   dü­şüncenin yatıştırılması, mistiklerin ruh hâllerinin en belirgin özelliğidir. Temelde bu, her zaman ki­şiliğin dağılmasının ve birçok konuya bölünmesinin yol açtığı ızdıraptan sakınmak için hemen hemen iç­güdüsel, bazen tamamen şuurdışı bir çabadır.

Bu şekli ile ele alınırsa mistisizm, mutluluğu arama biçimlerinden biri olarak göz önüne alınabilir. Çeşitli vasıtalarla şuur alanının bir çeşit da­ralması, kalbi ve düşünceyi sükûnet ve huzura ka­vuşturan tek yönlü şuur akışına yol açar. Düşüncenin bu yolla tekleşmesi ve saflaşması so­nunda mutluluk, huzur, sözle anlatılamaz saadet duyguları yaşanmaktadır. Zaten mistik tecrübe, esas alarak “sıcak ilgi belirtisi olan zevk verici bir duygu” olarak yaşanmaktadır. Öyle ki, bu büyük mutluluk ve sözle anlatılamaz huzur ve zevk duy­gusu, mistiği kendine ait herşeyden vazgeçiren ve büyük fedakârlıklara sevkeden cezbe ve coşku içe­risine sokmaktadır. Psikanalistler bu durumu, insanî şehvetin yüksek bir dereceye çıkması olarak yorumlarlar. Leuba, hıristiyan mistisizminde sıkça kullanılan cinsî sembollere dayanarak, basit cinsî zevk ile mistik zevki aynı şey olarak değerlendirme eğilimindedir [588]. Bu tür görüşlerin yüzeysel be­lirlemeler olmaktan öte bir değeri yoktur.

Sosyal duygunun zayıflaması, mistiklerin ha­yatında sürekli bir durum değildir. Özellikle islâm tasavvufunda, tarikat hayatı içerisinde toplumsal ilişkilerden ve toplumdan bütünüyle kopmadan çok, yeni bir toplumsal ilişkiler sistemi içerisinde yerleşme durumu müşahede edilmektedir. Böylece sûfî, belli bir olgunlaşma vetiresinden sonra ye­niden aktif duruma geçme, içe dönüklükten dışa dönük hâle gelme ve birtakım sosyal faaliyetler içe­risinde yeni hayatını düzenleme yönünde bir ge­lişim gösterir. Fakat sûfînin, halk içinde de olsa Allah'a dönük olan temel ilgi ve şuuru, kalabalıklar içerisindeki yalnızlık ruh hâli (=halvet der encümen) değişmez bir özellik olarak varlığını korur.

 
D- Mistik Tecrübenin Açıklanması
 

Şimdiye kadar, gerek bir bütün olarak mistik hayat ve gerekse tek tek mistik hâl ve tecrübelerin psikolojik açıdan açıklanıp yorumlanması başarılı bir sonuca ulaşmış sayılmaz. Konu ile ilgilenen psi­kologların bir kısmı mistisizme methiyeler diz­mekten ileri gidememiş, bîr kısmı da, insandaki ilâhî boyutu hiçe sayarak, mistik tecrübeyi maddî ve beşeri sınırlar içerisine hapsetmiştir. Bundan do­layı da,  İkbâlin belirttiği gibi;

“modern psikoloji, dinî hayatın dış kenarına bile henüz ilişememiş ve dinî    tecrübe    denilen    şeyin    zenginlik    ve    tenevvüünden  çok  uzak” [589]  bir  noktada  kalmıştır. Çünkü, bir başka araştırmacının ifadesiyle;

“mo­dern psikoloji hasta psişenin ilmidir; yoksa ölüm­süz ruhun ilmi değildir. Bu, Müslümanların ‘süflî nefs’ dedikleri şeyin ilmidir ve onun ‘ulvî ruh’la veya bütün dinlerin ölümsüz olduğunu bildirdikleri ruhla ilişkisi yoktur” [590]. Esasen psikolojiden, mis­tisizmin tam bir açıklamasını beklemek de doğru değildir. Çünkü o, daha çok müşahhas davranışları araştırabilecek   araçlara   ve   teorilere   sahip   bu­lunmaktadır. Bu konu ile ilgili olarak ileri sürülen bazı   teori  ve   açıklamaları  da  bu  çerçevede   de­ğerlendirmek gerekir.

 
1- Geriye Dönüş (regression) Yorumları :
 

Bazı psikanalistler [591], mistisizmi “ana rahmi tecrübesine saplanıp kalma” olarak açıklarlar. Onlara göre, mis­tik hâl henüz doğmamış bebeğin kendisine hayat veren ve hayatta kalmasını sağlayan anneyi henüz kendisinden ayırdedemediği bir durumdur. Bu, herşeyin bir haline geldiği en yüksek derecedeki son­suz mutluluğun yer aldığı rüyasız, derin “mutlu uyku” hâlidir. Böylece mistik tecrübe, belli bir an­lamda ilk çocukluk durumunun yeniden bir uyanışıdır. Mistik tecrübe kısmen belki, şuur dışında uyuyan kompleksler veya dürtülerden kökten kurtularak ve ferdin bebekteki şuur seviyesine yer­leşmesinden dolayı psikoz riskine girebildiği bir “ge­rileme” gibidir. Fakat çocukluğa bu garip dönüş içinde kişi, kendisini bir yetişkin yapan, güçlükle gerçekleşmiş gelişmenin bütününü de beraberinde taşır. Mistik birlik tecrübesi ile çocukluğun orijinal tecrübesi arasındaki tek fark da burada görülür.

Tasavvufta bir “ayrılık” teması vardır; tasavvuf, insanın en derin ıztıraplarmın kaynağında Allah'tan ayrılığı bulmaktadır. Sûfîler bu telâkkilerini “elest misâkı” [592] na dayandırırlar. Buna göre insanlar henüz insan olarak mevcut değillerken, Allah'ta mevcut idiler. Bir tür sudur olan yaratılıştan önceki bu hâl içerisinde sonsuz bir mutluluk ve tamlık vardır. Yaratılış, insanın ezelî ve ebedî olandan kopması, böylece birlik ve tamlığı yi­tirmesi anlamına gelmektedir. İnsan kendi aslına, yâni ilâhî birliğe yeniden dönme konusunda Allah ile ahidleşmiştir. Allah ile birlik hâli insanın ilk hâli olduğuna göre, tasavvufî tecrübe de daha bu dün­yada iken bu asla dönüş anlamını taşımaktadır. Bunun içindir ki, Cüneyd-i Bağdadî, birlik (tevhid) halini:

“kulun son hâlinin ilk hâli durumuna dön­mesi, olmadan evvel olduğu gibi olması” [593] şeklinde açıklamıştır.

Görünüşte, psikanalistlerin yorumları ile sûfîlerin yorumları arasında önemli bir benzerlik vardır. Her ikisinde de bir geriye dönüş, ana kay­nağa dönüş tecrübesinden söz edilmektedir. Fakat bu ana kaynak birincisinde dünyevî bir plânda ele alınırken, ikincisinde metafizik ve tarih öncesi bir mânâ ifade etmektedir.

 

2- Alt-Şuur Yorumları :
 

Mistisizmin psikolojik mekanizmasını bir alt-şuur olayı olarak ele alanlar vardır ki, bunların başında W. James gelir. O mis­tik tecrübe için genel bir zihni ifadenin mevcut ol­madığını,  bu tecrübenin  aklın  sahasından daha derin, daha canlı, daha hareketli bir sahaya ait ol­duğunu,  bu yüzden de aklî delil ve itirazlardan uzakta olduğunu ileri sürer. James'e göre mistik şuur, normal şuurumuzun bir uzantısı olmakla bir­likte, ondan daha büyük ve kuvvetli, şuur eşiğinin altında barınmakta olan bir psikolojik yapıdır. Bu alt   şuur,   bizim   şuurumuzun   aydınlık   sahasını saran bir kısımdır ki,  burada şimdiki  hâlde  fa­aliyetimizi yöneten fikirler birer flaş hâlinde çakar. Şu halde alt şuur, aydınlık şuurda toplanan şey­lerin   artmasıyla   büyüyen   bir   depo   değil,   fakat hafızanın temin ettiği pekçok duygu ve fikirler ifade etmekle birlikte, irsî unsurları da ihtiva eden bir yı­ğındır. Devamlı hareket hâlinde bulunan bu yı­ğında, bitip tükenmez bir işlenme hâli vardır ki, bu sayede kişiliğimiz zenginleşir. İşte vecd hâlinde in­sana dışarıdan bir hâkim kuvvet izlenimini veren şey,   yukarıya  doğru  çıkan  bu  alt  şuurdur.  Tamamen beklenmedik durumlarda gözüken bu alt-şuur, başka bir kişilik gibi görünür. Alt-şuur yal­nızca mistiklerde değil, herkesde mevcut olduğuna göre, mistik tecrübelerle alt-şuura bağlı diğer olay­lar arasındaki farkı ortaya koyacak ölçü  nedir? James'e göre bu ölçüler; “iç aydınlanma sağlama, mantıkî bakımdan   "tatmin   edici”   olma,   “pratik fayda ve verimlilik” olabilir [594]. Anestezi gibi bazı du­rumlarda da birtakım içedoğuşlar olmakla birlikte, bunlar kaypak ve geçici şeylerdir. Halbuki mistik tecrübedeki ilham şahsın bütün hayatına yol gösterecek niteliktedir. ...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın
Bu Sayfayi Paylas
Facebook'a Ekle
Kayıtlı

Müslüman
Anahtar Kelime
*****
Offline Pasif

Mesajlar: 132.042


View Profile
Re: Mistik mizaç ve kişilik
« Posted on: 19 Mart 2024, 07:05:37 »

 
      uyari
Allah-ın (c.c) Selamı Rahmeti ve Ruhu Revani Nuru Muhammed (a.s.v) Efendimizin şefaati Siz Din Kardeşlerimizin Üzerine Olsun.İlimdünyamıza hoşgeldiniz. Ben din kardeşiniz olarak ilim & bilim sitemizden sınırsız bir şekilde yararlanebilmeniz için sitemize üye olmanızı ve bu 3 günlük dünyada ilimdaş kardeşlerinize sitemize üye olarak destek olmanızı tavsiye ederim. Neden sizde bu ilim feyzinden nasibinizi almayasınız ki ? Haydi din kardeşim sende üye ol !.

giris  kayit
Anahtar Kelimeler: Mistik mizaç ve kişilik rüya tabiri,Mistik mizaç ve kişilik mekke canlı, Mistik mizaç ve kişilik kabe canlı yayın, Mistik mizaç ve kişilik Üç boyutlu kuran oku Mistik mizaç ve kişilik kuran ı kerim, Mistik mizaç ve kişilik peygamber kıssaları,Mistik mizaç ve kişilik ilitam ders soruları, Mistik mizaç ve kişilikönlisans arapça,
Logged
Sayfa: [1]   Yukarı git
  Yazdır  
 
Gitmek istediğiniz yer:  

TinyPortal v1.0 beta 4 © Bloc
|harita|Site Map|Sitemap|Arşiv|Wap|Wap2|Wap Forum|urllist.txt|XML|urllist.php|Rss|GoogleTagged|
|Sitemap1|Sitema2|Sitemap3|Sitema4|Sitema5|urllist|
Powered by SMF 1.1.21 | SMF © 2006-2009, Simple Machines
islami Theme By Tema Alıntı değildir Renkli Theme tabanı kullanılmıştır burak kardeşime teşekkürler... &
Enes