> Forum > ๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ > Çeşitli Konularda Eserler > Din Psikolojisi > Doğmatizm ve müsamahasızlık
Sayfa: [1]   Aşağı git
  Yazdır  
Gönderen Konu: Doğmatizm ve müsamahasızlık  (Okunma Sayısı 2076 defa)
10 Kasım 2010, 12:55:49
Safiye Gül

Çevrimdışı Çevrimdışı

Mesaj Sayısı: 15.436


« : 10 Kasım 2010, 12:55:49 »



7- Doğmatizm ve Müsamahasızlık
 

Bir dine inanmanın kusurlu ve yetersiz bir ki­şilik bütünleşmesine yol açtığını ileri sürenler de ol­muştur. Bu olumsuz yaklaşım içerisinde dinin “dogmatik”, “otoriteye bağımlı” (authoritarian), “ön­yargılı” ve “müsâmahasız” (fanatik) tipte kişiliklere yol açtığı görüşleri yer almaktadır.

Allport'un yaptığı bazı araştırmalar [321], özellikle dinî görevlerini yerine getiren kişilerin, inançsız ki­şilerden daha fazla bazı konularda peşin hükümlü davrandıklarını ortaya koymuştur. Fakat konuya daha yakından bakıldığında, bu tip dindarların daha çok dış güdümlü bir dinî inanç ve eğilime sahip oldukları, onlardaki dinî duyguların kör bir şekilde reddedici ve benmerkezli değerlere göre yapılanmış olduğu da tesbit edilmiştir. Katı bir tutumla dini, düşünülemez ve tenkit edilemez olarak kabul eden birçok kimsenin, aynı derecede ai­lelerine, politik yayınlara ve sosyal enstitülere de katı bir tutumla yaklaşarak, bunları düşünmek is­temeyen bir eğilim gösterdikleri görülmektedir. Araştırmacı bu durumu şöyle bir hipotez ile açık­lamaya çalışır: Farklılaşmamış bir duygu ve dü­şünce stiline sahip kimseler, hemen hemen her zaman ince ve açık farklar isteyen bu dünyada, ken­dilerini güvenlik içerisinde bulamamaktadırlar. Bunu takip eden yaygın sıkıntı pekala onları, dini ele geçirmeye ve yabancı etnik gruplara güvenmemeye sürükleyebilmektedir. Düşünen ve farklılaşmış yüksek seviyede inançlara sahip insanlar arasında ön yargı nadiren görülmektedir. Nitekim bu konudaki başka araştırmalar, dinî aktivitesi olan samimi dindar kişilerin toplumda en az ön yargılı ve başkalarına karşı en çok yardımsever olduklarını or­taya koymaktadır. Diğer taraftan, dindar olmayan ve dinî faaliyetlere nadiren katılanlar en çok ön yar­gılı ve başkalarına en az yardım edenlerdir [322].

Adorno da, dinî inanç ve zihniyetin “otoriteci” bir kişiliğe yol açtığını ileri sürer. Ona göre, oto­riteye itaat düşüncesi dinî tutumun en belirgin özelliğidir. Buna bağlı olarak, “uyduculuk” (conformisme) ve “tutuculuk” (conservatisme) eğilimleri, dinî tutumun ayrılmaz diğer iki görüntüsüdür [323].

Dinin esas itibariyle dogmatik ve kapalı bir zih­niyet geliştirdiği, bu zihniyetin gelişmeye karşı dur­duğu sık sık iddia edilmektedir. Dogmatizm ko­nusuna tahsis ettiği incelemeleriyle tanınan Rokeach'a göre bu kavram, “fikirleri veya inançları başkasıyla bağıntılı olan müsâmahasız ve katı tarz”ı ifade eder. Dogmatik müsamahasızlığın belirgin özel­likleri şunlardır:

1- İnanç ve inançsızlık sistemleri arasındaki, kendine ait kanaatlarla başkalarının kanaatları arasındaki farkı suçlama;

2- Doğruluğu ol­mayan idrak: Kendine ait kanaatlarla başkalarının kanaatları arasındaki benzerlikleri göstermeye yö­nelen delillerin doğru değil olarak idrak edilmesi;

3- Red stratejisi; meselâ, kendine ait inançları sorun ha­line koyan fikirlerin “aşikâr bir saçmalık” olarak de­ğerlendirilmesi;

4- İnanç sistemi içerisinde aynı anda çelişkilerin bulunması;

5- Kendi ya da başkalarının İnanç sisteminin merkezî ve çevresel bölgelerini ayırdedememe eğilimi. Rokeach'a göre dogmatizm dine has bir olay olmayıp, bir zihnî yapı meselesidir ve dine düşman tutum, ilimcilik, marksizm ve diğer ide­olojilerin hepsi de “dogmatik”olabilirler [324].

Dini inancın kişileri dar bir dünya görüşüne ve kapalı bir zihin yapısına sevkedici etkisini kabul edenler çoğunlukla dinin fanatik yapıda kişilik tip­leri oluşturduğunu iddia etmektedirler. Böylece fa­natizmi (=taassup) dinî mahiyette ve biraz da marazı bir olay olarak düşünenler vardır.

Delacroix fanatizmi, “kişinin kendisinin inandığı ve kendi kendine itiraf ettiği şeye, inanması ve itiraf etmesi, için tek tek herkesi zorlayacak mümkün bütün vasıtalarla büyük çalışmak isteği” şeklinde tanımlar. [325] Bu, başkasının kafa yapısını zorla da olsa kendimize benzetmek istek ve arzusudur. Eğer bu benzetme imkânsız ise, başkasına zulmetmek ve onun varlığını ortadan kaldırmak düşüncesi de bu is­teğe dahildir, Fanatik kişi kendisinin, hakikatin tek temsilcisi ve vasıtası olduğuna inanır. Fanatizmi karakterize eden en önemli özellik “müsamahasızlık”tır. Fanatik kişi müsâmahasız, kendi imanının zaferi için tutkulu, onun dışında herşeye duyarsız, değişikliğe uğratmak veya yıkmak için ahlâkî ve fizikî şiddet kullanmaya hazır kimsedir. Fanatikte şiddet sevgisi hâkim durumdadır; başkasıyla şiddet yoluyla ilişki kurmak hedeflenir. Bu, tatlı ikna yoluyla ilişki kurulamadığındandır. Fakat fanatizm gücünü kesinliğin tabiatı üzerinde gösterebilir. Kişi için zorlama olan kesin iman, seve seve dış zorlama haline gelir. Onun şekli olan üniversellik, dışarıda üniverselleşmeye yönelir; kesin imanı üniverselleştirmek, başkalarına baskı yapmayı gerektirir.

Fanatik kişilik yapısının oluşumuna yol açan sebepler gibi, fanatizm de çeşitli olabilir. Güçten ileri gelen fanatizm olduğu gibi, zayıflıktan ileri gelen ve bir de idman yoluyla ortaya çıkan fa­natizmlerden söz etmek mümkündür. Yapı ba­kımından saldırgan ve buyurgan kimseler kadar, güçsüz ve kendine güvensiz kimseler de fanatik ola­bilirler. Bu karakterlere fanatik özellik kazandıran asıl unsur, hiç şüphesiz kesin iman içerisindeki “şuur darlığı” ve şiddet yoluyla kesin iman ha­reketinin telkinidir.

Buna göre fanatizm, dinî veya dindışı her tür müsamahasızlığı ifade eden bir kavramdır. Fanatizmde başlıca şu faktörlerin etkili olduğu mü­şahede edilmektedir: Kesin iman aşırılığı, inanç taş­kınlığı, bazı karakter şekilleri, şiddeti az ya da çok kabul eden ahlâkî ve sosyal durum, sosyal baskı, korunma ihtiyacı.. James'in belirttiği gibi fanatizm, özü itibariyle dinî zihniyetin tezahürü değildir; belki o ilkel “saldırganlık” içgüdüsünün bir belirtisidir. Çünkü fanatizm, yaşayan alışkanlıkların ve ge­leneksel fikirlerin dışına çıkan herkese karşı sal­dırgan nefret, yabancı veya garip olarak gözüken herşeye saldıran yenilik korkusu şeklinde tezahür etmektedir. Burada dindarlık, onun gerisinde bu ilkel içgüdünün vahşiliğinin keşfedildiği bir mas­keden başka birşey değildir [326]. Delacroix da fa­natizmi, “kendini ispatlama ve sosyal grupların sa­vunma tepkisi” olarak açıklamakla [327], bunun dinin dışında genel bir psikolojik eğilim olduğunu ifade etmiş olmaktadır.

Sosyal bakımdan olumsuz olarak de­ğerlendirilen bütün bu zihin yapıları ve tutumlar, gerçek bir dinî inanç ve tutumun özellikleri olarak ileri sürülemez. Çünkü müsamahasızlık, otoritecilik, tutuculuk, dogmatiklik.. gibi eğilimler, dinin dışındaki inanç ve düşünce sistemlerinde de müşahede edilen zihnî yapılardır. Bu eğilimleri, bir iç güvensizlikten kaynaklanan “savunma tepkileri” olarak değerlendirmek mümkündür. Sosyal ve ki­şisel birçok faktör, bu savunmaya yönelik tepkilere yolaçabilir. Kişisel büyük bir sıkıntı, mütecanis ve kapalı bir grubun üyesi bulunma, basit entellektüel yapı, dışa çok bağımlı bir dinî kabullenmenin tabiati, kişinin kendisini saldırıya uğramış hissettiği meydan okumanın şiddeti, müsamahasızlık veya dogmatizmi aynı ölçüde güçlendiren unsurlardır. Meselâ, dinî grubun kapalı bir toplum oluşturması nisbetinde müsamahasızlığın kuvvetli olması teh­likesi vardır. Bazı dinî gruplarda doktrin anlayışı kendi kendisi hakkında o kadar tekelci ve kapalıdır ki, orada başkası, kendine ait inanç ve geleneklerin olumsuzu olarak temsil olunur. [328]


[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın
Bu Sayfayi Paylas
Facebook'a Ekle
Kayıtlı

Müslüman
Anahtar Kelime
*****
Offline Pasif

Mesajlar: 132.042


View Profile
Re: Doğmatizm ve müsamahasızlık
« Posted on: 19 Mart 2024, 07:12:04 »

 
      uyari
Allah-ın (c.c) Selamı Rahmeti ve Ruhu Revani Nuru Muhammed (a.s.v) Efendimizin şefaati Siz Din Kardeşlerimizin Üzerine Olsun.İlimdünyamıza hoşgeldiniz. Ben din kardeşiniz olarak ilim & bilim sitemizden sınırsız bir şekilde yararlanebilmeniz için sitemize üye olmanızı ve bu 3 günlük dünyada ilimdaş kardeşlerinize sitemize üye olarak destek olmanızı tavsiye ederim. Neden sizde bu ilim feyzinden nasibinizi almayasınız ki ? Haydi din kardeşim sende üye ol !.

giris  kayit
Anahtar Kelimeler: Doğmatizm ve müsamahasızlık rüya tabiri,Doğmatizm ve müsamahasızlık mekke canlı, Doğmatizm ve müsamahasızlık kabe canlı yayın, Doğmatizm ve müsamahasızlık Üç boyutlu kuran oku Doğmatizm ve müsamahasızlık kuran ı kerim, Doğmatizm ve müsamahasızlık peygamber kıssaları,Doğmatizm ve müsamahasızlık ilitam ders soruları, Doğmatizm ve müsamahasızlıkönlisans arapça,
Logged
Sayfa: [1]   Yukarı git
  Yazdır  
 
Gitmek istediğiniz yer:  

TinyPortal v1.0 beta 4 © Bloc
|harita|Site Map|Sitemap|Arşiv|Wap|Wap2|Wap Forum|urllist.txt|XML|urllist.php|Rss|GoogleTagged|
|Sitemap1|Sitema2|Sitemap3|Sitema4|Sitema5|urllist|
Powered by SMF 1.1.21 | SMF © 2006-2009, Simple Machines
islami Theme By Tema Alıntı değildir Renkli Theme tabanı kullanılmıştır burak kardeşime teşekkürler... &
Enes