IV- Diğer İslâm Ülkelerindeki Çalışmalar
 

A. Abdu'laziz MİLÎCÎ'nin, çocuk ve gençlerin dinî gelişimini   konu   alan   araştırması   (Tatavvuru'ş-Şuurı'd-Dinî inde'l-Tıflı ve'1-Mürâhik, Dârû'l-Maarif, Mısır-1955), Arap ülkelerinde bilimsel Din Psikoloji­sinin öncüsü olarak karşımıza çıkmaktadır. Araştır­macının Londra Üniversitesi'nde hazırlamış olduğu doktora çalışması olan bu eser, Mısır'da müslüman ve hıristiyan çocuk ve gençlere uygulanan bir anket çalışmasına dayanmaktadır. Yorum ve değerlendir­melerde psikanalitik bakış açısının hâkim olduğu görülmektedir.

Kur'ân âyetlerinin psikolojik bakış açısıyla ince­lenmesi ve yorumlanması birçok müellifin ortak ilgi alanını oluşturmaktadır. Bunlar arasında, Abdu'l vahhâb Hamûde (el-Kur'ân ve Îlmü'n-Nefs, Kahire-1962), Muhammed Kutub (Dırâsât fi'n-Nefsi'l-însâniyye, Beyrut-1979), Muhammed Osman Necati (el-Kur'ân ve Îlmü'n-Nefs, 3. bs., Beyrut-Kahire-1987) gibi isimlerin çalışmaları ilk plânda göze çarpmaktadır.

Bunun yanında, “İslâm Psikolojisi” başlığı altın­da yayınlanmış bulunan bazı eserler de görülmekte­dir. Hasan Muhammed eş-Şerkâvî (Nahve İlm-i Nefs İslâmî, İskenderiye, 3. bas., 1984) ve Maruf Zerîk (İlmü'n-Nefs el-lslâmî, Dâru'l-Maarife, Dımeşk-1989) gibi yazarların çalışmaları, psikolojinin çeşitli konu ve kavramlarını islâmi bakış açısı ile yorumla­mayı deneyen ürünlerdir. Aynı nitelikte bir tür ça­lışma konusu da, islâmi değerlerin ruh sağlığı üzerindeki olumlu etkileridir. Son yıllarda bu konu üzerine eğilen yazarlar vardır. Adnan eş-Şerif (Min İlmi'n-Nefsi'1-Kur'anî, Beyrut-1987) ve Abdurrahman İsevî (el-lslâm ve'1-I'lâcü'n-Nefsi'l-Hadîs, Bey­rut-1988) gibi isimler bunların başında gelmektedir. İsevî'nin bir başka çalışması da (Dırâsat fi'ş-Şahsiyyeti'l-îslâmiyye ve'1-Arabiyye ve esâlibü tenmiyetihâ, Beyrut-1990) kişilik konusunda ve anket tekniğine dayalı olarak yapılmıştır. Müslüman araştırmacıların yöneldikleri bir başka ilgi alanı da, bazı müslüman âlimlerin psiko­loji görüşleridir ki, bunların başında İbn Sina gel­mektedir. Fazlur Rahman'in, İbn Sina'nın “en-Necâtı’nın psikoloji bölümünü felsefî-tarihî notlar ilavesiyle İngilizce'ye çevirmesi (Avıcenna's Psychology, Oxford University Press, London-1952) ile baş­layan bu alâka daha başka çalışmalarla sürdürül­mektedir. Elbir Nasrî Nâdir (İbn Sina ve'n-Nefsü'l-Beşeriyye, Beyrut-1968), Osman Necati (el-îdrâkü'l-hissî inde İbn Sina, Beyrut-1980), Muhammed Hayr Hasan Arkusûsi ve Hasan Molla Osman (İbn Sina ve'n-Nefsü'1-İnsâniyye, Beyrut-1982) gibi yazarların yayınlarıyla bu konuda bir birikim oluşmaya başla­mıştır. Esas olarak Gazzâli psikolojisini konu edin­mekle birlikte, klasik ve modern bazı psikoloji gö­rüşlerine de başvuran sistemli bir çalışma, Abdulkerim el-Osman tarafından gerçekleştirilmiş­tir (ed-Dırâsâtü'n-Nefsiyye înde'I-Müslimin ve'l-Gazzâli bi vechin hâss. Kahire, 2. bas., 1401/1981). Bu kitaba yazdığı takdim yazısında Ahmed Fuad el-Ehevâni, “İslâm Psikolojisi” kavramını ve bu ad altında bağımsız bir ilmî geleneğin olup olmadığı me­selesini tartışmaktadır. Dr. Reşad Ali Abdulaziz Musa ve arkadaşları tarafından hazırlanmış bulu­nan “İlmü'n-Nefs ed-Dinî, Kahire 1413-1993” isimli-kitap, Din Psikolojisi başlığını taşıyan ilk eserdir.

Çeşitli batı ülkelerinin üniversitelerinde görev yapan müslüman sosyal bilimciler, çalıştıkları bilim dallarını İslâmî'leştirme arayışı içerisine girmiş gö­rünüyorlar. A.B.D.'de bir grup oluşturan müslü­man sosyal bilimciler, “The Association of Müslim Social Scientists” ve “The International Institute of Islamic Thought” gibi dernek ve kuruluşlarda biraraya gelerek, çeşitli araştırma ve yayın faaliyetlerini sürdürmekte, bu arada da “The American Journal of Islamic Social Sciences” isimli dergiyi çıkarmaktadırlar. Bu dergide yer alan yazılar içerisinde, psi­koloji ve psikiyatrinin meselelerini îslâmî bakış açısı ile ele alıp tartışanlar da vardır.

Bütün bu çalışmalar, yakın zamanlarda müslüman kesimlerde psikolojiye duyulan ilginin artmak­ta olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte orta­ya konan ürünler henüz yeterli olgunluğa ve sayıya ulaşmış sayılmaz. Edebî tasvir yönü ağır basan çoğu çalışmalarda, günümüzde geçerli olan bilimsel teknik ve metodlardan yararlanma imkânlarının çok sınırlı kaldığı müşahede edilmektedir. [105]


[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın