Uyku ve Abdest

Uyku ve Abdest

Mart 2007 - 99.sayı

Kemal SÜLEYMANOĞLU kaleme aldı, DİĞER YAZILAR bölümünde yayınlandı.

Umreden dönüyorduk.

Türk Hava Yolları’nın tarifeli uçağıyla Cidde’den İstanbul’a uçacağız. Kalkış saati 02.55. Yolcuların çoğunluğu umreden dönüyor. Bir kısmı Mekke’den, bir kısmı da Medine’den gelmiş. Mekke’den gelenler bir buçuk saatlik, Medine’den gelenler yedi saatlik bir kara yolculuğu yaparak hava alanına ulaşmışlar. Bunun yanında uçağın kalkış saatine kadar da çoğunlukla uyanık bir şekilde bekliyorlar.

Arkadaşlarıma, her türlü ihtiyaçlarını hava alanında karşılayıp abdestlerini almalarını tenbih ettim. Uçağa bindiğimizde de sabah namazını kılıncaya kadar uyumamaları ve eğer uykuları gelirse koltuklarını dik duruma getirip, mümkünste yaslanmadan sağlam bir şekilde oturmaları gerektiğini de sözlerime ekledim. Çünkü sabah namazının vakti uçakta bulunduğumuz esnada girecekti ve İstanbul’a inmeden güneş doğacaktı. Bütün yolcuların uçakta abdest almaları ise mümkün değildi.

Herkes epeyce yorgun ve uykusuz olduğundan, uçak havalandıktan kısa bir zaman sonra yolcuların çoğu uykuya yenik düştü. Arkadaşlarımdan da uyuyanlar olmuştu; ama koltukları dik durumdaydı. Vakit girdiğinde hemen onları uyardım ve oturduğumuz yerde kıbleye yönelerek namazlarımızı kıldık. Etrafımızda bulunanlardan uyananlar oldu. Onlara da kılmalarını söyledik. Bir kısmı bizim gibi tedbirini almıştı ve namazlarını kıldılar. Fakat çoğunluğu, uçakta uyuyacaklarını düşünerek abdest bile almamışlardı. Çünkü hangi durumda olursa olsun uykunun abdesti bozduğunu düşünüyorlardı.

İstanbul’a indiğimizde güneş iyice yükselmişti. Yolcuların çoğunluğu, yazık ki farz olan bir namazı kazaya bırakarak umreden dönmüş oluyorlardı. Halbuki biraz dikkat ve abdestin bozulmasına sebep olan uykunun hangisi olduğunu biliyor olsalardı böyle ciddi bir yanlış meydana gelmeyecekti. Umre güzel bir ibadet olmakla birlikte sünnettir. Sabah namazı ise farzdır.

Yukarıdaki olayda olduğu gibi otobüste, konferans esnasında ve benzeri birçok durumda insan uyuyabilmektedir. Çoğu kimse abdesti bozulduğu düşüncesiyle hareket etmektedir. Acaba bunun esası nedir?

Rasul-i Ekrem s.a.v. şöyle buyurmuştur:

“Abdest, ancak yanı üzere yatarak uyuyan kişiye gerekir. Çünkü o kişi yanı üzere uzandığında mafsalları gevşer.” (Ebu Davud, Taharet 80; Tirmizî, Taharet 57; Ahmed b. Hanbel, Müsned, c.1, s.256; İbn Ebi Şeybe, Musannef, c.1, s.122)

Uykunun bizzat kendisi abdesti bozmuyor. Uyku, insanın vücuduna hakim olma halini ortadan kaldırıyor ve kaslarının gevşemesine sebep oluyor.

Vücuttan gaz çıkması abdesti bozduğu için uzanarak uyuyan kişiden gaz çıkma ihtimali kuvvetli hale gelmektedir. Bütün alimlerimiz, yukarıdaki hadise dayanarak oturak kısmını yerden kesecek şekilde uyumanın abdesti bozacağında ittifak etmişlerdir.

Ayakta, rükûda, secdede ve bir yere dayanmadan oturarak uyuyan kimselerin, uyku sebebiyle abdestlerinin bozulmayacağında da görüş birliği vardır. Çünkü bu hallerde uyuyan kişinin vücudu, hakimiyetini kaybetmemekte; kaslar gevşememektedir.

Bir cisme yaslanarak uyuyan kimsenin abdestine gelince, eğer dayandığı cisim çekildiğinde yere düşmeyecek bir şekilde ona yaslanmışsa abdesti bozulmaz. Bu konuda da görüş birliği vardır.

Bu kimsenin yaslandığı cisim çekildiğinde, yere düşecek kadar o cisme kuvvetini vererek uyuyorsa bir kısım Hanefi alimleri abdestinin bozulacağını söylemişlerdir. Ancak Hanefilerden İmam Muhammed ve Şafiî mezhebi alimleri, oturağı sağlam olarak yere yapışık olan kimsenin yaslanarak uyuması halinde de abdestinin bozulmayacağını ifade etmişlerdir.

Sonuç olarak, son görüşü dikkate aldığımızda, oturak yeri sağlam bir şekilde yere yapışık olan kimsenin bir yere yaslanarak uyuması halinde abdestinin bozulmayacağı söylenebilir. Koltuklarını dik duruma getirip uyuyan yolcuların uyku sebebiyle abdestlerinin bozulmayacağını bilmeleri, ibadetlerini aksatmamaları açısından önemlidir.

Rızaya ulaştıracak olan sadece Allah’tır.

(Mahmud b. Ahmed el-‘Aynî, el-Binâye fî şerhi’l-Hidâye, c.1, s.217-223, Daru’l-fikr, Beyrut 1990; el-Hatib eş-Şirbinî, Muğni’l-muhtâc, c.1, s.34, Matbaa-i Mustafa el-Baba el-Halebi, Mısır 1958)

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın