Panama Müslümanları

Panama Müslümanları

Ekim 2005 - 82.sayı

Ahmet MİROĞLU kaleme aldı, DİĞER YAZILAR bölümünde yayınlandı.

Dünyanın bize göre öbür ucu sayılacak bir yerinde ve belki de hiç tahmin etmediğimiz bir ülkesinde, İslâmiyet'i layıkıyla temsil etmeye çalışan binlerce müslüman kardeşimiz var.

Müslümanlar Panama'da

Panama, 78 bin iki yüz kilometrekare yüzölçüme , 3 milyon 39 bin yüz elli kişilik bir nüfusa sahip küçük bir ülke. 16. yüzyıla kadar yerli halka aitti. Bu yüzyıldan itibaren sömürgeci İspanyollarla tanıştı. Dünyanın en stratejik noktalarından birinde olduğunu 19. yüzyılın başında fark etti. Zira o devirde gemilerin Atlantik veya Pasifik Okyanusu'ndan yekdiğerine geçmesi adeta küçük bir dünya turu yapmak anlamına geliyordu. Bu ise çok büyük mali kayıplara ve zaman israfına yol açıyordu. Dolayısıyla Orta Amerika'nın iki okyanus arasında en daraldığı yerden bir su geçidi yapılması düşünüldü. Karanın iki okyanusa doğru en daraldığı yerde mesafe 80 kilometre civarında idi. Fakat bölgenin Gatun gölü başta olmak üzere sularla kaplı olması, Chagres ve Grande ırmaklarının burada bulunması, kanal inşaatını bir hayli kolaylaştıracaktı. Dünyanın şu ana kadar tanıdığı en büyük mühendislik çalışmalarından birisi olan kanal inşaatına Fransızlar ba ş ladı . Nitekim bir başka mühendislik harikası olan Süveyş Kanalı'nı da yine Fransızlar açmıştı. Ama bu defa başaramayıp işi Amerikalılara devretmek zorunda kaldılar. İnşaata 1903'te başlayan Amerikalılar, kanalı ancak 1914'te tamamlayabildiler ve bu tarihten 2000 yılına kadar da işlettiler. Bundan sonra kanal işletmesi Panama hükümetine devredildi.

İki okyanusu birbirine bağlayan kanalın deniz seviyesinden yüksekliği 26 metredir. Gemiler yokuş yukarı çıkamayacaklarından, kanalı su seviyeleri yükseltilip alçaltılarak ayarlanabilen havuzlar vasıtasıyla aşmak zorundadırlar. Panama Kanalı gemiyle yaklaşık 25-30 saatte geçilebilmektedir.

Bu stratejik ülke, hakkında ilerleyen satırlarda bilgi verilecek büyük bir islâmî mücadeleye sahne olmuştur. Bugün de resmi rakamlara göre 5-6 bin civarında müslümana sahiptir. Çoğunluğunu Hint kıtasından gelenlerin teşkil ettiği bu müslümanlar , genelde birkaç şehre dağılmış durumdadırlar. Müslüman nüfusun esas ağırlık noktası başkent Panama şehrindedir.

İşte bu uzak kıtada bir dönem islâmî mücadelenin bayraktarlığını yapmış yiğit lider Bayano ve minareli camileriyle, Kur'an kurslarıyla, İslâm'a davet çalışmalarıyla Panama müslümanları …

------------------------------------------------------

Tarihi gerçekler

Müslümanların Kristof Kolomb'dan önce Amerika kıtasıyla ticaret yaptığına ve bu topraklara yerleştiğine dair ciddi delillere ve verilere dayanan tarihi gerçekler bir yana, bilinen kayıtlara göre Panama'ya gelen ilk müslümanlar İspanyollar tarafından altın madenlerinde çalıştırılmak üzere Afrika'dan köle olarak getirilenlerdir. Kıtanın diğer bölgelerindeki Afrikalıların aksine, bunlar köle olmayı kabullenmemişlerdir.

İşte bu şekilde Panama'ya getirilen ilk müslüman köle grubu Afrika'daki Mandinka kabilesine mensuptu (1552). Mandinkalılar , zeki, çalışkan ve kültür düzeyi yüksek insanlardı. Kıtaya getirilen diğer siyahlardan farklıydılar. Kendilerine has bir alfabe ve yazı sistemleri vardı.

Adı geçen kabile İslâmiyet'i benimsemiş ve bir daha asla din değiştirmemişti. İspanyol yasalarının geçerli olduğu dönemde bu kabile mensuplarının köle yapılarak Afrika'dan Amerika'ya götürülmesi yasaktı. Fakat bu yasak, dinî ayrımcılık yüzünden sık sık çiğnendi.

Sömürgecilere göre, Mandinka demek, sömürgeciliği asla kabul etmeyen ve beyaz adamla mücadeleden yılmayan adam demekti. Çünkü İslâmiyet kendilerine beyaz adamın kölesi olmayı asla kabul etmeyecek derecede yüce bir insanlık haysiyet ve onuru aşılamıştı. Ne yazıktır ki bu kabile mensuplarının çoğu vahşi hayvanlarmış gibi tuzaklarla yakalandı ve köle olarak satıldı. Fakat özgürlük anlayış ve ruhu, onların gittikleri yerde öne çıkmalarını ve köle isyanlarına liderlik etmelerini sağladı. Köleliği şiddetle reddettikleri için, İspanyollar onları hep kötü, yaramaz insanlar saydılar.

1552'de Atlantik Okyanusu kıyılarında batan bir gemiden kaçan 400-500 kişilik bir Mandinka grubu Panama'ya ulaştı. Söz konusu grup bu ülkede yaşamaya ve özgürlükleri uğruna mücadele etmeye başladılar. Bunlar ülke topraklarına köle olarak ayak basmamanın avantajına sahiptiler. Hemen aralarından birisini lider seçtiler ve Bayano ( Vaino ) adını verdiler. Bayano kelimesinin Arapça ‘beyan'dan türediğine dair iddialar vardır. Bayano , bu andan itibaren sömürgeciliğe karşı savaşın yılmaz lideri olmuştur.

Köpeklere parçalatılan müslümanlar

Söz konusu müslümanlar Bayano'nun liderliği boyunca İslâm'a sadık kalmışlar, ibadetlerini eda etmek ve toplantı düzenlemek amacıyla mescitler inşa etmi ş lerdir . Bunlar İslâm'a son derece bağlıydılar. İki kişi tuzağa düşürülüp yakalansa, birisinin ikilinin imamı olduğu anlaşılır ve idamına karar verilirdi. Karar infaz edilmeden önce ona inancını terk etmesi halinde kendisine daha iyi davranılacağı vaat edilirdi ama o genelde bu teklifi şiddetle reddederdi. Bunun üzerine kendisini parçalayacak olan iri Dane (Danimarka?) köpeklerinin bulunduğu bir çukura atılırdı. Yine de dininden dönmektense köpekler tarafından parçalanmayı ve bir müslüman olarak can vermeyi tercih ederdi. Bu insanların çoğu İslâm'ı ve özgürlüklerini savunarak öldüler.

Bayano , bir müslüman lider olarak, kendisine ve müslüman kardeşlerine bir süreliğine de olsa barış içinde yaşama izni veren Panama hükümetiyle bazı barış antlaşmaları imzalamı ştır. O, imzaladığı bütün antlaşmalara sadık kalmasına rağmen İspanyollardan sürekli ihanet görmüştür.

Barış kısa sürmüş ve İspanyollar isyanı durdurmak için Ursua isminde birisini göndermişlerdir. Meselenin üstesinden gelemeyeceğini anlayan Ursua , müslümanlarla dostluk kurmak ve Bayano ile bir dizi antlaşma akdetmek yolunu tutmuştur. Maalesef bu bir hileden ibarettir. Nitekim antlaşma amacıyla düzenlediği davetlerden birinde Bayano ve adamlarını zehirleterek rakibine ciddi bir darbe indirmiştir. Zehirlenenlerden 32'si ölmüş, Bayano ile diğer adamları sağ kalmıştır. Bazıları kaçmayı başarmış, fakat Bayano ve yedi adamı tutuklanmaktan kurtulamamıştır. Bayano önce Peru'ya sonra da İspanya'ya gönderilmiş ve burada sürgünde iken hayata veda etmiştir.

Özgürlük ve adalet aşığı bu müslümanların bir takım yerlilerin İslâm'ı kabul etmesine yardımcı olduğu bilinen bir gerçektir. İslâmiyet'in yerliler arasında benimsenmeye başlaması İspanyol sömürgecileri ciddi anlamda endişelendirmiş ve İslâm'ın gelişmesini durdurmak için müslümanlara karşı İspanya'da yürütülen türden acımasız bir yok etme hareketine başlamışlardır. Fakat bu hiç de kolay olmamıştır. Zira yukarıda da değindiğimiz gibi, kendilerine has bir yazı sistemine sahip, aydın, kültürlü kimseler olan Mandinkalılar , İslâm dininin temel ilkelerini merkeze alan dinî, siyasi, kültürel bir kimlik geliştirmişlerdi.

Yok etme girişimleri ve saklanan tarih

Bayano'nun ölümünden sonra Panama'da İslâmiyet'i ve müslümanları hatırlatacak en ufak bir iz ve işaret kalmaması yolunda büyük bir tahribat başlatılmış ve bu işlem yüzyıllar süren titiz çabalar sonucunda kısmen başarılmıştır. Bu işlem öylesine sinsi bir biçimde yürütülmüştür ki, bugün dahi Panama'daki müslümanlara ne olduğuna dair herhangi bir kayda rastlamak mümkün gözükmemektedir. Halbuki müslümanlar hayli geniş bir alana; Darien , San Miguel , Chepo , Pacora , San Blas bölgeleriyle, Bayano'nun ölümünden sonra artık kendi adıyla anılmaya başlayan nehir boyuna yerleşmişlerdi.

Panama tarihinden ve Bayano'nun hayatından söz eden kitaplar dahi onun müslümanlığını örtbas etmeye çalışırlar. İslâm'a ve müslümanlara dair konferanslarda ne zaman bu tarihi olaydan söz edilse, tarih profesörlerinin bile bu konuyu -bilgisizlikten veya inattan- atladığına tanık olunmaktadır. Fakat hiç kimsenin gerçeği gizlemeye gücü yetmeyeceği artık anlaşılmaya ba şlamıştır. Konuya ilişkin araştırmalara rastlamak müslümanları umutlandırmaktadır. Nitekim Dr. Fernando Romero bir süre önce yayınladığı “El Rey Bayano y Los Negros Panamenos en los Mediados Del Siglo XVI (XVI. Yüzyılda Kral Bayano ve Siyah Panamalılar)” başlıklı makalesinde meseleyi ele almıştır.

20. yüzyıl müslüman göçleri

Panama'ya yönelik ikinci müslüman dalgası, 20. yüzyıl başlarında gezgin veya yerleşimci olarak gelenlerin oluşturduğu dalgadır. Mesela 1909'da Lübnan'dan Panama'ya gelen Muhammed Meczub , Atlantik Okyanusu kıyısındaki Colon şehrine yerleşerek ticarete başlamış ve 1935'e kadar burada kalmıştır. Kardeşi Nacim Meczub da ABD'ye yerleşmişti.

1904-1913 yılları arasında Panama'ya ticaret yapmak amacıyla yerleşen grup, Hindistan, Pakistan, Lübnan ve diğer İslâm ülkelerinden gelmişti. Bunların asıl büyük kısmını Hint-Pakistan alt kıtasından Bengal , Pencap , Peşaver ve Keşmir'den gelenler oluşturmaktaydı. Abdülcebbar Babu ve Ali Ekber adlı iki müslümanın liderlik ettiği, sayıları 15-20 arasında değişen grup üyeleri ailelerini getirmemişlerdi.

1929'da bu defa Bombay'dan yeni bir grup geldi. Aralarında Muhammed İbrahim, Süleyman Bihu , Asvat ailesi, İsmail ve Musa, Bhana ailesi ve diğerleri vardı. İşte bunlar Hint-Pakistan Sünnî İslâm Cemiyeti'ni kurdular. Daha sonra Panama Müslüman Kurulu adını alan bu cemiyet, 1948 yılına kadar faaliyet göstermiş ve bir mescit inşa etme başarısını göstermiştir. Panama şehrinde inşa edilen ilk mabet olma özelliğine sahi...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın