Minik Afrika Kamerun

Minik Afrika Kamerun

Eylül 2007 - 105.sayı

Ahmet MİROĞLU kaleme aldı, DİĞER YAZILAR bölümünde yayınlandı.

ADINI ALLAH KELİMESİNDEN ALAN İSLÂM DİYARI

Ülkenin isminden başlayalım isterseniz. Kamerunlular, isimleri Arapça’nın “nekra” kuralından dolayı tenvinli (çift ötreli) telaffuz ediyorlar. Bazen de tenvinin nun’unu düşürüyorlar. Türkiye’de top koşturan
Kamerunlu futbolcuların isimlerine bir bakalım isterseniz. Alioum Buker (Ali Uyanık), Souleymanou Hamidou, Alioum Saidou… Ali’ye Aliyyun diyorlar ama bu yerel ağızda Alioum şeklini alıyor. Süleyman'a Süleymanun diyorlar ama sondaki nun’u düşürerek Süleymanu şeklinde telaffuz ediyorlar. Hamidu’ya da aynı işlemi uyguluyorlar. Nitekim ülkemizde de benzer kullanım ve teleffuzlara rastlanmaktadır. Hamid’e Hamido denmesi gibi…

Dolayısıyla büyük ihtimalle Kamerun ismi Kamer’den gelmektedir. Bu tesadüf bir adlandırma olmasa gerektir. Zira hilal belli bir dönemden itibaren salibe, yani haça karşı sembolik anlamda İslâm’ı temsil etmek
üzere kullanılmaya başlanmıştır. Aslında ay, en muhteşem ve parlak görüntüsüne dolunay evresinde ulaşırken, İslâm’ı sembolize etmek üzere hilalin seçilmesi ilginçtir. Zira, hilali oluşturan harşer Lafza-i Celâl’den (Allah kelimesi) ödünç alınmıştır. Onun için hilal İslâm’ın remzi olmuştur. Ve yine aynı harşerden oluşan “lale” ismi sebebiyle bu çiçek Osmanlı’da büyük önem kazanmış ve bir devre de ad vermiştir.

Kamer Adaları’nı Komor olarak tanıyıp bilen bizlerin, Kamerun ismindeki Kamer’e de mutlaka dikkat etmemiz gerekiyor. Kamerun’a bu ismi kim vermişse ülkeye İslâm’ın mührünü vurmak amacıyla vermiş olmalıdır. Çünkü halihazırda ülkede İslâm, Hıristiyanlığa karşı ciddi bir mücadele vermektedir.

Aslında kesin olan bir şey vardır. Yörenin İslâmiyet’le temasının Hıristiyanların bölgeye gelişinden yüzyıllar önce vuku bulmasıdır. Bir başka gerçek de Kamerun’un İslâm Konferansı Örgütü’ne üye Afrika ülkelerinden birisi olmasıdır.

Kamerun, batısından Nijerya, kuzeydoğusundan Çad, doğusundan Orta Afrika Cumhuriyeti ve güneyinden Ekvator Ginesi, Gabon ve Kongo Cumhuriyeti ile çevrili bir merkezi Batı Afrika ülkesidir.

Batı Afrika kıyılarında yer almasına rağmen genelde “Minik Afrika” olarak adlandırılır. Zira ülkede farklı iklim bölgeleri yer almaktadır. Mesela güneyde ormanlar, kuzeybatıda çayırlıklar bulunur. Kuzeyde ise çöl şartları hakimdir. Burada, Afrika denilince aklımıza gelen hayvan türlerinin neredeyse tamamına rastlanır.

Arkeolojik bulgulara göre Kamerun’a ilk insan yerleşiminin bundan tahminen 50 bin yıl önce gerçekleştiği belirtilmektedir. Bu toplulukların daha sonra çeşitli sultanlıklar ve devletler kurduğu tespit edilmiştir. MÖ 5. yüzyılda Sao adıyla kurulan sultanlık, MS 9-15. yüzyıllar arasında en canlı devresini yaşamıştır. Kotoko Devleti ile Bornu Sultanlığı’nı da ayrıca zikretmek gerekir.

Kamerun’un ilk sakinlerinin Bakalar olduğu sanılmaktadır. Bunlar bugün Pigme ismiyle tanınmakta, güneyde ve doğuda ormanlık alanlar içinde yaşamlarını sürdürmektedirler.

Kamerun’a ulaşan ilk Batılılar Portekizlilerdir. Fernão do Pó Kamerun kıyılarına 1472’de ayak bastı. Onu köle tacirleri izlediler. Zamanla ülke, köle ticaretinin önemli merkezlerinden biri halini aldı.

KAMERUN’DA İSLÂM’IN YAYILMASI

Kamerun’a İslâm’ın ne zaman, nasıl, hangi şartlarda ulaşmış olduğuna dair elimizde maalesef yeterli bilgi yoktur. Bu konudaki bilgiler genelde yakın döneme ilişkindir ve sağlıksızdır. Ülke, İslâm’la muhtemelen daha Ukbe b. Nafi’nin Kuzey Afrika fetihleri sırasında tanışmış, ondan sonra da fetihler, göçler ve ticari faaliyetler aracılığıyla hızla yayılmış olmalıdır.

Genellikle İslâm’ın buralarda Müslüman tacirler ve özellikle Kadirî ve Ticanî tasavvuf erbabı vasıtasıyla 17. yüzyıldan önce yayılmaya başlandığı söylenmektedir. Söz konusu yüzyıl, Müslümanların Afrika’daki fetihleri ve faaliyetleri açısından hayli geç bir döneme denk gelmekle birlikte, bu bilgi ve bulgular bizim açımızdan yine de önemli ve değerlidir.

Buna göre, 17. yüzyılda ülkenin kuzey kesimlerine yerleşen bazı Fulanî Müslümanlar ticarete başlamışlar ve orada Müslüman bir cemaat oluşturmuşlardır. Derken, Müslüman Kanem Devleti hakimiyetini bölgeye ulaştırmıştır. Arkasından Müslüman Borno Sultanlığı, Kuzey Kamerun'u ele geçirmiştir. İşte bu dönemde İslâmiyet ülkenin iç bölgelerine ve güney kesimlerine doğru hızla yayılmıştır.

İslâmiyet’in yayılmasında Müslümanların yerli hanım ve kızlarla evlenmesinin etkisi büyük olmuştur. Akrabalıklar ve hısımlıklar dolayısıyla İslâm tanınmış ve yayılmıştır. Müslümanların Kur’an’ın ve İslâmî ilimlerin eğitim öğretimine dönük çabaları etraşarında cazip bir entelektüel halkanın oluşmasına neden olmuştur.

Kamerun toprakları, 1806'da Osman'dan Fodyo'nun o zaman Batı Sudan olarak adlandırılan bölgede kurmuş olduğu İslâm devletinin yönetimine girmiştir. O dönemde ülkede “İslâmî Yayılma Hareketi” ortaya çıkmış ve bu hareketin mensupları Kamerun'da kesif bir şekilde tebliğ çalışmaları yürütmüşlerdir. 19. yüzyılın ortalarına doğru Kuzey Kamerun'da sömürgecilerin bölgeyi işgaline dek varlıklarını sürdüren birtakım
küçük Müslüman sultanlıklar kurulmuştur. Tebliğ faaliyetleri sömürgeciliktensonra da sürmüştür.

BATI HER YERDE AYNI: MİSYONERLİK VE SÖMÜRGECİLİK

1800’lerde köle ticaretinin tavsaması ve kauçuk, palmiye yağı ve diğer bazı maddelerin alışverişinin revaç bulması, Portekizlilerle Hollandalıların yerlerini Almanlarla İngilizlere devretmesine sebep oldu.

Kamerun, kıyı boyunca hakimiyet kurmuş olan İngilizlere rağmen ilk defa 1884'te ülkeye ayak basan Alman kâşif Gustav Nachtigal’in dikkatini çekti. Almanlar ilerleyen dönemde etkilerini iç kesimlere yayarak Kamerun’un tamamını sömürgeleştirdiler. Almanlar Afrika ticaretini ele geçirmek amacındaydılar. Güneybatıda geniş çiftlikler kurdular. Ülke o devirde Alman pazarına tropik ürünler yetiştiren en önemli merkezlerden biriydi. Bu çiftliklerin işçileri de elbette Kamerunlulardı. Buralarda çalışmaya zorlanan birçok Kamerunlu, olumsuz şartlar sebebiyle hayatını yitirmiştir.

Almanlar, çıkarları karşısında en büyük engel olarak gördükleri İslâm’ın ilerlemesini önlemek için baskı ve şiddete başvurmaktan geri durmadılar. Bu arada misyonerler vasıtasıyla halkı Hıristiyanlığa teşvik ettiler.

1916'da ülkeyi bu defa Fransızlar ve İngilizler işgal ettiler. Paylaşımda ülkenin dörtte üçünden fazlası Fransızlara düştü. Fransız ve İngilizlerin Kamerun üzerindeki hâkimiyetleri 20 Temmuz 1922'de Milletler Cemiyeti tarafından da onaylandı.

Fransız ve İngiliz işgalciler de Almanlar gibi Müslümanlara baskı yaptılar ve misyonerlik faaliyetlerine ağırlık verdiler.

BAĞIMSIZLIK VE SONRASI MÜSLÜMANLARIN KONUMU

Fransız Kamerunu, 1960'ta BM gözetiminde gerçekleştirilen bir referandum sonucunda bağımsızlığını elde etti. 1 Ekim 1961'de gerçekleştirilen bir referandum sonucunda İngilizlerin vesayetinde olan bölgenin
güney kısmı da kurulan bağımsız Kamerun Cumhuriyeti'ne katıldı. İngiliz Kamerunu'nun kuzey kısmı ise Nijerya'ya katılmayı tercih etti.

Bağımsızlık sonrasında İslâmî eğitime ağırlık verildi. İlkokullara din dersi konuldu. Bugün Kamerun'un büyük yerleşim merkezlerinin hepsinde camiler ve medreseler mevcuttur.

Kamerun’un 10 ilinden üçünde Müslümanların oranı yüzde 99’u bulmaktadır. Bu iller Merva, Garua ve Angamdari’dir. Her birerinde yaklaşık 1,5 milyon nüfus yaşamaktadır.

Kamerun'un resmi dini yoktur. Kilisenin verdiği bilgileri esas alan Batılı kaynaklara göre Müslümanların oranı yüzde 20-22 civarındadır. İslâmî kaynaklara göre ise bu oran yüzde 50 dolayındadır. Devletin resmi dininin olmaması ve dinî mensubiyetler konusunda istatistik bir çalışmanın yapılmaması yüzünden oranın tam ve doğru bir şekilde tespit edilmesi güç gözükmektedir.

Bu illerde miras, talâk, nikâh gibi çoğu meseleyi kadı veya “Kadi Kudat” denilen alimler çözmektedirler. Hatta bu konular, kadıya başvurulmaksızın doğrudan mahkemeler tarafından çözülürse, mahkemeler kadıların müracaatı üzerine verilen kararları iptal edebilmektedir.

Müslümanlar, Fransız işgalinden önce Adamawa’da “Lamido”, daha kuzeyde ise “Sultan” olarak anılan yöneticilerine hâlâ büyük bir sevgi ve muhabbet besliyorlar. Yönetim bunu bildiği için artık herhangi bir
idari görevi bulunmayan hanedan üyelerine hâlâ çok iyi davranıyor.

İSLÂMÎ İLİM VE FAALİYETLER

Kamerun’da, din alimlerinin çevresinde tefsir, hadis ve fıkıh halkaları oluşturulmuştur. Ülkede hafızlık eğitimi ileri düzeylere ulaşmış durumdadır. Hafızlık usulleri Türkiye’dekinden farklıdır. Kamerun’da hafızlık yapanlar önce surenin Mekkî mi Medenî mi olduğunu ve kaç ayetten oluştuğunu öğrenmekte ve ondan sonra ezbere başlamaktadırlar.

Bölgede iyi yetişmiş “Gôni” (Kur’an uzmanı) şeklinde hitap edilen alimler bulunmaktadır. Gôniler, Kur’an ilimleri ve hafızlığı konusunda uzmanlaşmışlardır. Bunlar Kur’an’ı sadece hıfzetmekle kalmıyor, hiç
bakmadan ezbere yazabiliyorlar da... Bir goni eğer Kur’an’ı üç defa ezbere yazmışsa, bir veya iki defa yazandan daha üstün tutuluyor. Daha da ileri gidenler, Kur’an’da hangi kelimenin kaç defa geçtiğini bile biliyor. Medreselerde altı-yedi yaşındaki çocukların çok güzel Kur’an okuduklarına tanık olunabilir.

Bayram namazları, peygamberimizin yaşadığı devirdeki tatbikatına uygun olarak şehrin dışında açık alanda kılınır. Resmi erkânın katılımıyla eda edilen namazdan önce yakla...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın