|
Konu Başlığı: Çinli Amiral Muhammed Hasan Gönderen: Zehibe üzerinde 18 Ekim 2011, 21:46:43 Çinli Amiral Muhammed Hasan Ocak 2005 - 73.sayı Ahmet MİROĞLU kaleme aldı, DİĞER YAZILAR bölümünde yayınlandı. 317 Çin Gemisiyle Hacca Gelen Amiral 15.asrın ilk çeyreği. Osmanlı Devleti'nin Timur gailesi sebebiyle ayağınınsürçtüğü Fetret Dönemi ile İkinci Sultan Murad Dönemi arası bir zamandilimi. Mütevazı Cidde limanı açıkları belki de o zamana kadar hiçgörmediği derecede kalabalık bir filoyu ağırlıyor. 317 civarındayelkenli, yaklaşık 30 bin kişilik mürettebatıyla deniz yüzeyini baştanbaşa kaplamış… Sahile koşuşturanlar; Çin flamalı, kuğular gibi süzülenmuhteşem yelkenlilerin dalgalandırdığı denizi ve bu harikulademanzarayı seyrediyor. Çin tarihi kayıtlarına göre, amiralgemisinden uzun boylu, iri cüsseli, keskin yüz hatlarına, uzun vesarkık kulak memelerine sahip, kaplan gibi çevik ve hızlı, gür sesli,sevimli ve nüktedan bir insan, cesur bir asker olarak nitelendirilenresmi üniformalı bir şahıs iniyor. İmparatoru ona Zheng He ve “BatıDenizlerinin Amirali” ünvanını vermiş. Her ne kadar Çin donanmasınınşanlı bir amirali ve bu dev filonun kumandanı ise de, aslen Çinlideğildir. Amiral, çocukluğu boyunca dedesiyle babasınınmukaddes hac yolculuklarıyla ilgili hatıralarını dinleyerek büyümüştür.İşte şimdi sıra ondadır. Hayatının rüyası gerçekleşmek üzeredir. O,artık dünyanın en mutlu insanlarından birisidir. Hac vazifesini yerinegetirdikten sonra Hz. Peygamber s.a.v.'i, şehrinde, yani Medine'deziyaret eder. Ve geldiği gibi gider. Ardından yüzyıllar geçer.Adı-sanı unutulur, kaydı düşer. Halbuki o, sadece on binlercemürettebata sahip yüzlerce gemiyle haccetmek için gelmiş müslüman biramiral olmaktan öte, belki dünyanın ilk kâşifi ünvanını da almayalayıktır. Fakat Kristof Kolomb'un , Magellan ve Vasco da Gama'nın adışaşaalı biçimde zikredilirken, bu müslüman kâşifin göz kamaştıranbaşarılarına hiç değinilmez. Bizzat tutmuş olduğu hatıralarıve gezi notları sonradan bazı gerekçelerle imha edilmiştir. Amerika'yaKristof Kolomb'dan yaklaşık 70-80 yıl önce ulaştığı iddia edilen buamiralin hayatına ve keşiflerine gelin biraz daha yakından bakalım. Neyazıktır ki bu olağanüstü tarihi hakikati de müslümanlar değil,başkaları ortaya çıkarmıştır. Avrupa ve Amerika'da yayınlanangazetelerle dergiler ( Daily Telegraph , NewYork Times , Time…) sürekliondan söz etmektedirler. Life dergisi onu ikinci bin yılın en önemli14. kişisi seçmiştir ama müslümanların şimdilik bundan da haberiyoktur. Parlak bulutlara gizlenmiş diyarlar 1930'luyıllarda Çin'in Fujian vilayetinde bir dikilitaş keşfedildi. Kutsal Eşadlı Taoist Tapınağı'na yaklaşık 500 yıl önce dikilen anıtta, Zheng He( 1371-1433 ) adındaki Çinli amiralin şaşırtıcı gezilerinden söz edenbir kitabe yer alıyordu. Zheng He, kitabede Ming Hanedanıİmparatoru'nun kendisine “ufkun ötesindeki ülkelere”, dünyanın sonunakadar gidecek şekilde deniz seferleri düzenlemesini emrettiğinianlatıyordu. Görevi, bütün dünyaya Çin'in gücünü göstermek ve “denizlerötesindeki barbarların” takdirini kazanmaktı. Çinliler kültürve medeniyetlerini oluşturmuş ve kendilerini dünyanın merkezi kabuledip, ülkelerini bu anlayışa uygun olarak “Merkezî Krallık” diyeadlandırıyorlardı. Ancak kendilerini dünyadan tecrit etmişlerdi.Yabancı ülkelerle ilişki kurmaktan kaçınmaktaydılar. İşte Zheng He'ninseferleri, Çin'in politikalarını değiştirip dünyaya açılmaya çalıştığıdönemde gerçekleşir. Çin kadim denizcilik geleneğine sahip birülkeydi. Daha Han Sülalesi devrinde bile Hindistan'a seferlerdüzenlenmekteydi. Çinli denizciler seyahat ve seferlerini kolaylaştıranpusulayı bulmuşlardı. Bu göz kamaştırıcı ve şaşırtıcı icadı gören biryabancı kaptan, seyir defterine hayranlık dolu satırlar yazmıştı. O,Çinlilerin yön mefhumunun tamamen ortadan kalktığı zifiri karanlıktabile rotalarını kaybetmemelerine hem şaşırmış, hem de gıpta etmişti.Yani Çinliler uzak denizlere açılmaya çoktan hazırdılar. Kitabede adıgeçen amiral Zheng He söz konusu açılımın mimarı olmuştu. Anıttakikitabe, Zheng He'nin ziyaret ettiği ülkelerin Çince isimleriniiçermekteydi. Buna göre Zheng He, Asya'dan Afrika'ya 37 ülkeyi, 35 binmil (yaklaşık 56.315 km .) yol katederek dolaşmıştı. O şöyleanlatıyordu: “Okyanusta gökyüzüne yükselen dağlar gibidalgalarla baş etmek, masmavi parlak bulutların şeffaflığına gizlenmişuzak barbar bölgelerini görmekle mükelleftik. Bu arada yelkenlilerimizazgın dalgaları umursamadan geniş ve mamur bir şehir caddesindeyürüyorcasına bulutlara dek yükseliyor ve rotalarında yıldızlar gibikayıyordu.” Zheng He kimdir? ZhengHe'nin bir ünvan mı yoksa bir isim mi olduğu tartışmalıdır. Aslında oÇin asıllı olmadığı gibi, ismi de Zheng He değildir. Ailesi OrtaAsyalıdır ve Samur boyundandır. Çin'in Yunnan vilayetiningüneybatısındaki Kunyang kasabasında ikamet eden bu müslüman ailenin1371'de bir erkek çocuğu olur. Ona Ma Sanpao (Muhammed Hasan) adınıverirler. Dedesi ve babası haccetmiş insanlardır. Hac yolculuğunun çokgüç şartlarda gerçekleştirilebildiği o dönemde, bu ibadeti hem de Çingibi uzak bir diyardan gelerek eda etmek herkese kısmet olmazdı. Onuniçin aile meclisinde sürekli bundan söz edilirdi. Bu mutlugünler çocuk 11 yaşına girene kadar sürdü. O çağlarda Çince'nin yanısıra Arapça da öğrendiği belirtilmektedir ki, bu durum ailesinineğitimli insanlar olduklarını göstermektedir. Ünlü müslüman seyyah İbnBatuta'nın Çin'e düzenlediği tarihi ziyaretten sadece 22 yıl sonraydı.Çin'de Yuan Hanedanı olarak anılan Moğol Hanedanı bir devrimle işbaşından uzaklaştırılmış, Ming Hanedanı devri ( 1368-1644 ) başlamıştı.Yunnan vilayeti, Moğollara tabi sınır kalelerinden biri idi. 1382'deküçük Muhammed'in kasabası Çin ordusunca işgal edilince Zheng He esiralınarak başkent Nanjing'e götürüldü. Esir alınan sağlıklı, boyluposlu, yakışıklı, zeki çocuklar ve delikanlılar sarayda eğitilip devlethizmetine hazırlanırdı. Günümüze intikal eden tariflerinden ve temsiliolup olmadığı henüz tam belirlenmemiş gösterişli resimlerinden,Zheng'in 2 metreyi aşan boyuyla gerçekten muhteşem bir bünyeye sahipolduğunu söyleyebiliriz. Sistem gereği Zheng , daha sonra Yong Le(imparatorluğu: 1403?1424) ismiyle tahta geçecek Chu Ti adlı prensinhizmetine verildi. Bir nevi mabeyincilik (saray hizmetlisi,harem ağası, iç oğlanı) görevini üstlendiği bu dönemde, prensi ona,Zheng He ( Cheng Ho ) ismini veya ünvanını verdi. Zheng He, baş ağalığakadar yükseldi. Bağlısı olduğu prens Çin tahtını yeğeninden aldığındaZheng He onunla birlikte yüreklice savaşmış, sonradan başkent olacakNanjing şehrinin ele geçirilmesinde gayet önemli bir rol oynamıştı.Artık o yeni imparatorun sırdaşlarındandı. Derken, kendisini Çindonanması amiralliğinde buldu. Seferler başlıyor İmparatorYong Le , tahtı gasp etmekle zedelenen itibarını yeniden kazanmak içinÇin'in gücünü dış ülkelere göstermeye yönelik bir girişim başlatmakistedi. Bunun için muhteşem filoları büyük seferlere çıkarmayı veyabancı ülkelerin temsilcilerini saraya celbetmeyi düşündü. O, aynızamanda Çinli tacirlerin deniz ötesi ticaret yapmalarını imparatorluktekeline alarak, ülkenin ithalat ve ihracatını katı kurallara bağladı.Filonun kumandasını gözde adamı Zheng He'ye havale etti ve yeni birünvanla taltif etti: “Batı Denizlerinin Amirali.” Amiral, gezileriesnasında diplomatik, ilmi ve ticari görevler üstlenmişti. 1405'tebaşlayan keşif seferleri Zheng He'nin ölümüne (1433) kadar sürdü. Bu 28yıllık dönemde 7 büyük sefer düzenlendi. Her biri 500mürettebata sahip 9 direkli (gönderli) büyük gemilerden oluşmuşmuhteşem filo, Kolomb'un Amerika seferinden yaklaşık yarım asır önce1405 Temmuzunda yola çıktı. Neredeyse İbn Batuta'nın izlediği rotayıaynıyla izliyordu. Filoda 150 feet (yaklaşık 45 m.) eninde, 300 feet(90 m.) boyunda gemiler ağırlıkta olmak üzere, bazen 186-300 feet(60-90 m.) genişliğinde, 440-600 feet (130-180 m.) uzunluğunda 1000yolcu kapasiteli gemiler de vardı. Gemilerin çoğu, kalıntıları bugünhâlâ ayakta olan Nanjing yakınlarındaki Dragon Bay tersanesinde inşaedilmişti. Junk adı verilen, Çinlilere özgü altı düz devâsâyelkenlilerdi. Dünyanın diğer bölgelerinde henüz bu büyüklükte gemilerinşa edilemiyordu. (Kıyaslamak için Kolomb'un Amerika seferine giderkenkullanılan en büyük gemisi Santa Maria'nın 25x75 feet (7,5x22,5 m.)boyutlarında olduğunu belirtirsek yeter sanırız.) Filoda yüzlerce küçükgemi de bulunuyordu. Bir Çinli tarihçi bu gemileri şöyle tanımlamıştı:“Güney denizine açılan gemiler binalar gibiydiler. Yelkenleriniaçtıklarında ise gökyüzündeki iri bulutlarla yarışıyorlardı.” Hakikatengörülmeye değer muhteşem bir manzara olsa gerektir. Zira anlatılanlarabakılırsa filo teknik donanım bakımından eşsizdi. Zheng'in filosunda317 gemide 27.870 insan seyahat etmekteydi. Bu insanlar denizcilerden,kâtiplerden, askerlerden, zenaatkârlardan , sağlık ekibinden ve havatahmincilerden meydana geliyordu. Gemilerde ipekliler, pamuklular,porselenler, altın ve gümüş malzemeler, bakır kaplar, demir aletler…ihtiva eden konteynerler vardı. Bunları baharat, fildişi, ilaç, nadirbulunan bitkiler ve incilerle takas ettiler. Düzinelercedestek gemisi, su tankeri, at, büyük ve küçük baş hayvan ahırlarıbarındıran nakliye gemileri ve devriye botları filonun vazgeçilmezleriarasında idi. Her gemide yenilmesi yasak olan barbar yemekleri yerineseferin sonuna kadar yetecek yiyecek malzemesi bulunuyordu. Pirince veuzun süre bozulmayan diğer dayanıklı yiyecek maddelerine ilave olarak,güvertelere toprak taşınarak sebze ve meyve bahçeleri kurulmuştu. Nerelere gitti? ZhengHe'nin gemileri 1405-1433 yılları arasında tam yedi kez bilinmeyendiyarlara, her defasında daha uzağa olmak üzere muhteşem keşif gezileridüzenledi. Zheng He, keşif gezileri esnasında bir çok Güney Asyaülkesini ziyaret etti. Afrika kıtasının doğu kıyıları, Basra Körfezi,Mısır ve Seylan (Sri Lanka)'a uğradı. Hatta muhtemelen Avrupa'ya(Fransa, Hollanda ve Portekiz) ve Amerika'ya kadar gitti. Sonuçtayaklaşık 30'dan fazla ülke Çin imparatoruna saygılarını sunmak üzereülkeye heyetler gönderdi. Neredeyse her biri Zheng He'yi sabırsızlıklakarşılamış ve Çin mallarını alıp satmayı taahhüt etmişti. Zheng'ingezileri, sadece Çin'in ticari rotasını Asya ve Afrika'yayönlendirmekle kalmadı, aynı zamanda ülkenin dünyanın üstün güçlerindenbirisi olduğunu da dost-düşman herkese duyurmuş oldu. Dünya ülkeleriÇin'in yeryüzünde teknolojik bakımdan Avrupa'dan da ileride olduğunugördü. 1420'de Ming Donanması bir başına neredeyse bütün Avrupadonanmalarını gölgede bırakıyordu. Çinlilerin Avrupa ile bir alıpveremediği yoktu, fakat Çin'in gücünü gören hiçbir Avrupa ülkesi artıkÇin'e saldırmayı aklının ucundan bile geçirmezdi. Ne yazık kiİmparator Yong Le 1424'te öldü ve deniz seferleri de 1431'de büyükoranda durduruldu. Yong Le'nin ölümünden sonra Zheng He de Hindistan'dadönüş yolunda iken vefat etti (1433). İşte o tarihte Çin bütündeniz seferlerini süresiz olarak erteledi. Çinliler kendi denizsularına gemi göndermeyi bıraktıkları gibi, uzak keşifleri dedurdurdular. Daha sonra iktidara gelen imparatorlar, katı bir izolasyon(dış dünyaya sınırlarını kapama, kendini tecrit) politikası güttüler.Dünyada Çin etkisi düşüşe geçti, Avrupalı güçlerin yükseliş trendibaşladı. Böylece bir asır sonra, Çinliler Avrupa'yı keşfedeceklerineAvrupalılar Çin'i keşfettiler. 1500 yılında Portekizli denizci Vasco daGama Hint Okyanusu'na girerek Avrupa'nın Asya sömürgecilik hareketinibaşlatmış oldu. Zheng He'nin gezileri sırasında hayli olaylaryaşandı. Mesela ilk demir attıkları limanda, yani Champa'da (Vietnam)yaşamakta olan çok sayıda Çinliyle karşılaştılar. Tacirler vezenaatkârlar Tang hanedanından beri yakın bölgelerden Vietnam'a göçetmişlerdi. Filo, Vietnam yakınlarındaki Champa'ya kadar Çinkıyıları boyunca seyretmiş ve Güney Çin Denizi'ni geçtikten sonraJava'yı, Sumatra'yı ziyaret etmişti. Ardından Malaka Boğazı'nı geçerekSri Lanka'ya ulaştı. Dönüş yolunda Hindistan'ın batı kıyıları boyuncailerledi ve 1407'de Çin'e döndü. Dönüş yolculuğu sırasında, Çin'iziyaret etmek isteyen birkaç ülkenin elçilik heyetleri de gemilerealınmıştı. Zheng'in ikinci ve üçüncü seferleri de neredeyse aynı rotayıizlemiştir. 1413 yılı sonlarında dördüncü ve en kapsamlıseferinde Zheng He, 30 bin kişiyle Arabistan'a gitti. Hürmüz'denitibaren kıyıyı izleyerek Aden'e ulaştı. Filonun gelişi bölgede büyüksansasyona sebep oldu ve 19 ülke Zheng'in gemisine Çin İmparatorunasunulacak hediyelerle birlikte elçiler gönderdiler. 1417'de,Nanjing ve diğer Çin şehirlerini gezen yabancı heyetler Zheng He'nineşliğinde ülkelerine gönderildiler. Bu gezide o, Afrika'nın batıkıyılarını da ziyaret etti. Mogadişu, Matindi , Mombassa , Zenzibar veMozambik'e uğradı. 1421 yılında gerçekleştirilen 6. seferde de yineAfrika kıyılarına yönelik oldu. 1430'da Amiral son seferi olan yedinciseferle görevlendirildi. Artık 60'lı yıllarını yaşamakta olan Zheng He,Basra Körfezi'ni, Kızıldeniz'i ve Afrika'yı yeniden ziyaret etti. 1433yılında dönüş yolunda iken Hindistan'da vefat etti. Zheng He,gezilerini kaptanların tutması adet olan seyir defterlerinekaydediyordu. Ne yazık ki bu kayıtlar bir sonraki imparator zamanındaimha edilmiştir. Onun bu şaşırtıcı gezilerini biz bugün ancakmürettebatının hatıratından ve kitabelerden öğrenip takip edebiliyoruz.Aslında Zheng He'yi , Çin'in bölge ülkelerine, hatta belki dünyayazamanının süper gücü olarak tanıtımını gerçekleştirmiş bir müslümangezgin savaşçı olarak tarif etmek daha doğru olur. Mezarı Zheng He, başkent Nanjing'deki Niushou Tepesi eteklerine defnedilmişti. 1983'teZheng He'nin türbe-mezarı restore edildi. Mezarın orijinalitesininbozulmamasına ve yeniden inşası sırasında İslâmî usullere uygunolmasına özen gösterildi. Mezar Ming tarzı bir mimari girişesahiptir. Girişte bizzat kendisinin temsilî veya gerçek bir resmi ilekeşif gezilerinin haritaları yer almaktadır. Mezara dört yönden yedişerbasamaklı merdivenle tırmanılır. Bu rakam, Zheng'in batıya doğruyaptığı 7 seferi simgelemektedir. Mezarın tepesinde Arapça Allahu Ekberyazılıdır. |