Böbrek Taşları

Böbrek Taşları

Kasım 2008 - 119.sayı

Dr. Ramiz KAYRAK kaleme aldı, DİĞER YAZILAR bölümünde yayınlandı.

Tarifte zorlandığımız ağrılar vardır. Baş ağrısı, doğum sancısı, diş ağrısı gibi. Böbrek sancısı da bu keskin ağrıların yanında yer alır. Böbrek taşlarından kurtulmak mümkün. Ama tekrar etmemesi için tedbirli davranmak, engellemek için bol sıvı tüketmek gerekiyor.

İnsanlar arasında yaygın bir kanaat vardır. Eğer hissedilen ağrılar şiddetlerine göre sıralanacak olsa, doğum ve diş ağrısının yanında mutlaka böbrek sancısı da ilk sırada zikredilir. Yaşayan bilir, bu sancının şiddetini tarifte zorlanırız. İşte bu ay, muzdarip olanları iki büklüm eden ve oldukça sık görülen bir sorundan, böbrek taşlarından bahsedeceğiz.

Amansız ağrı

Başlangıçta bizi endişelendiren genellikle günlük meşguliyetlerimiz esnasında aniden başlayan, bulantı, kusma ve terlemenin eşlik edebildiği keskin bir ağrıdır. Böbrek taşının yerleşimine göre çoğunlukla sağ veya sol böğürde ya da kasıklarda ortaya çıkar. Oysa öncesinde çok da dikkate alınmayan uyarı niteliğinde bir takım belirtiler de mevcuttur. İdrar renginde koyulaşma, kırmızıya yakın renkte idrar yapma, idrar yaparken zorlanma ve ağrı, sık sık ve acilen idrara çıkma hissi gibi yalnızca böbrek taşlarında görülmese de onu akla getirecek şikayetler yaşanır. Unutmamak gerekir ki hiç belirti vermeden sinsice büyüyen taşlar da yok değildir.

Nereden çıktı bu taş?

Bedenimizin arıtma tesisleri olan böbrekler çok fazla sayı ve çeşitte kimyasalı vücuttan uzaklaştırır ve sağlığın devamına büyük katkı sağlar. Bu maddelerin atılımında herhangi bir sorun çıkmaması için iyice seyreltilmiş bir idrara ihtiyaç vardır. İşte bir nedenle idrar konsantre hale geldiğinde (ki genellikle bunun nedeni az sıvı alımıdır), mineraller bir araya gelir, yapışır ve sertleşir. Ortaya çıkan yapıya “böbrek taşı” denmektedir.

Birikip, taşlaşan mineraller aynı zamanda böbrek taşlarına özgün adlarını da verir. Bunlar arasında; kalsiyum, ürik asit, sistin ve struvit en sık görülenlerdir.

Kimler risk altında?

Taş oluşumu konusunda hemfikir olunan, kesinleşmiş bir neden yoktur. Fakat taş oluşma mekanizmasını akla getirdiğimizde, sebep ne olursa olsun, idrarı konsantre hale gelmekten koruyan en önemli maddenin su olduğunu ve yetersiz sıvı alımının kişiyi taş oluşumuna yatkın hale getirdiğini söyleyebiliriz.

Bunun yanı sıra ailesel yatkınlık, bazı kalıtsal hastalıklar, coğrafi yerleşim (özellikle sıvı kaybının fazla olduğu sıcak bölgeler), idrar sökücü ya da fazla miktarda kalsiyum içeren antasitler gibi bazı ilaçlar, yüksek protein, tuz ve kalsiyum içeren yiyecek ve içecekler böbrek taşı gelişen kişilerde tespit edilen ortak etkenler arasında yer alır.

Eğer hareketsiz bir yaşam sürdürüyorsanız, aşırı kilolu iseniz ve yüksek tansiyon hastalığınız varsa, böbrek taşı oluşması açısından daha yüksek risk taşıyorsunuz demektir.

Şüpheden kesin tanıya giden yol

Anlatılan şikayetlerin ortaya çıkması durumunda hemen hekime başvurmak gerekir. Böbreklerinizde ya da idrar yolunuzda taş olup olmadığını anlamak için bir dizi teste ihtiyaç duyulur. Yapılacak idrar tahlili ve direkt röntgen filmi ilk adımı oluşturur. Ancak taşların önemli bir bölümü direkt filmde görülemediğinden genellikle ilaçlı film (IVP) yöntemine de başvurulur. Son zamanlarda çok daha kesin ve detaylı bilgi sağlaması nedeniyle ‘bilgisayarlı tomografi’ cihazı daha fazla ön plana çıkmaktadır. Ultrason tekniği de zaman zaman kullanılmakla birlikte, idrar yolu ile mesanede yerleşen küçük taşları belirlemedeki yetersizliği nedeniyle daha az oranda tercih edilmektedir.

Taş var, şimdi ne yapacağım?

Küçük ve idrar akışını engellemeyen taşlar doğal yoldan düşürülünceye dek takip edilir. Bu arada hastanın günlük en az 2 litre idrar çıkaracak düzeyde su alması ve varsa idrar yolu enfeksiyonunun tedavi edilmesi gerekir. Çünkü enfeksiyon hem taş oluşumunda hem de büyümesinde önemli rol oynar.

Eğer taş kendiliğinden düşmeyecek kadar büyük ise, çeşitli yöntemler kullanılarak müdahale ile vücuttan uzaklaştırılır. Taş Kırma Cihazı (ESWL) günümüzde oldukça güvenli ve yaygın bir kullanıma sahiptir. Taşın yerleşimi ve özelliği dolayısıyla taş kırma işleminin yapılamadığı durumlarda cerrahi girişimler devreye girer. Açık ameliyatlar giderek daha nadir kullanılmakta, idrar yolu dış kanalının ya da böbrekler seviyesinden cildin giriş yeri olarak kullanıldığı ‘endoskopik’ yöntemler ön plana çıkmaktadır. Bu sayede daha az dokuya zarar vererek, çok daha kısa sürede iyileşme ve toparlanma elde edilmektedir.

Sancı tekrar eder mi?

Böbrek taşı oluşan hastaların tamamı göz önüne alındığında, yeniden taş gelişme ihtimali % 50’dir. Bu da bir şekilde kurtulduğumuz duruma geri dönme riskine karşı her zaman tedbirli hareket etmemizi gerektirir.

İki kişiden biri olmamak için

Alınacak önlemlerin şekillenmesinde böbrek taşının cinsi kilit roldedir. Taşın analizinin yapılabilmesi için, mümkünse yakalamak ve hekime ulaştırmak gerekir. Taşın cinsi belirlendikten sonra, hekimin uygun diyet önerilerine harfiyen uymalı, aşırı proteinli (özellikle kırmızı et), kalsiyumlu (süt ve süt ürünleri başta olmak üzere) ve tuzlu yeme alışkanlığından uzaklaşmalıdır.

Tekrarlayan taş oluşumlarında muhtemel yapısal, kalıtsal ve metabolik hastalıklar yönünden ayrıntılı bir inceleme gerekebilir.

Tüm tedbirlerin ve tedavi yöntemlerinin ötesinde bir değer taşıyan uygulama ise bol sıvı alımıdır. Sıvı alımını tüm güne dengeli yaymak ve günlük idrar miktarını en az 2 litre olacak düzeyde ayarlamak altın standarttır.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın