Yeni Türkiye ve medya

“Yeni Türkiye” ve medya

Hakan ÇOPUR • 75. Sayı / DİĞER YAZILAR

Her şeyin “öteki” ve “ötekileştirme” üzerinden anlatıldığı bir dünyada, sahici ve estetik bir medya diline gerçekten ihtiyaç duyuluyor. “Sahici” diyorum; çünkü sahici olmayan bir medya dili, kendinden olmayanı ötekileştirerek karşıtlık ve antagonizm üretiyor. “Estetik” diyorum; çünkü estetik olmayan bir medya dili, kendisi de dâhil her şeyi sıradanlaştırarak magazinselleştiriyor ve dolayısıyla içeriksizleştiriyor. Hâlbuki toplumsal dönüşümden ve “Yeni Türkiye’den” bahsettiğimiz bir dönemde belki de bir iletişim devrimine, dolayısıyla “sahici” ve “estetik” bir medya diline ihtiyacımız var.

Neden sahici bir medya dili?
Sahici medya dili, belli siyasi ya da ideolojik tarafgirlik üzerine değil, hakikati arama ve topluma aktarma çabası üzerine inşa edilmiş bir iletişim pratiğine işaret ediyor. Sokaktaki vatandaş, oy attığı partiden, sevdiği siyasi liderden ya da kendini yakın hissettiği ideolojiden bağımsız olarak düşünmek ve hareket etmek zorunda değil. Ancak söz konusu olan esas itibariyle kamu görevi gören medya olduğunda, herkesin medyadan tarafsız, doğru, dürüst ve hakikati yansıtan bir ayna görevi görmesini bekleme hakkı var. Dünyanın hiçbir ülkesinde medya tamamen tarafsız değil belki; ancak bu yönde önemli adımlar atmış çok önemli uluslararası medya gruplarının olduğu göz önüne alınırsa Türk medyasının bu hususta hâlâ gideceği yol olduğu söylenebilir.

Türkiye’de medya, doğuşundan itibaren siyaset kurumuyla yakın oldu, arada belirli bir çıkar ilişkisi olduğu için siyaset kurumu medyayı, medya da siyaset kurumunu zaman zaman kullanageldi. Darbeler dönemindeki medya-siyaset ilişkilerine ve en yakın örnek olarak 28 Şubat dönemi medyasına, bakılırsa birçok örnek bulunabilir. Çoğu zaman kendisini ekonomik ve siyasi rantlara bağımlı hisseden medya patronları, sahici bir medya dili kaygısını pek taşımadılar. Medya üzerinde belirli bir etki sahibi olan siyasetçiler de sahici bir medya dili yerine “manivela” vazifesi görecek bir medya dilini yeğlediler. Türkiye’de medya-siyaset ilişkisinin en genel sonuçlarından biri sahicilikten uzak, dolayısıyla taraflı ve çatışmacı bir medya dilinin habercilik dili olarak yerleşik hale gelmesi. Ancak toplumsal farkındalığın arttığı, insanların toplumsal “ötekiyle” yüzleşmeye başladığı bir dönemde sahici olmayan bir medya dili, artık toplumun beklentilerini karşılamıyor.

Yeni Türkiye’de medyanın dili
Yeni bir anayasa ile toplumun taleplerine daha sivil cevapların verileceği bir sürecin arefesindeyiz. Dış politikadaki etkinliği arttıkça Türkiye’nin uluslararası arenadaki rolü de önem kazanıyor. Ekonomik büyüme ve istikrar ile toplumsal refah da yavaş yavaş yükseliyor. Türkiye, içerideki ve dışarıdaki adımlarıyla üzerindeki dar gömlekten sıyrılıp bir üst basamağa geçme çabasında. Cumhuriyet seçkinlerinin topluma yön verdiği bir dönemden, 2000’li yıllarda halkın belki de gerçek anlamda iktidara ortak olduğu bir döneme geçiş yapılıyor. Tüm bunlar toplumsal anlamda sahici bir iletişime başvurmak zorunda olduğumuzun işaretleri. Toplumdaki farklı kesimlerin birbirleriyle sahici bir iletişim kurmasının kaçınılmaz olmaya başladığı bir noktaya geliyoruz. Bu süreçte medyanın da sahici bir dil yakalaması, bütün içerisinde son derece önemli bir parçaya işaret ediyor. Medyanın sahici ve gerçeği arayan bir dil geliştirmemesi durumunda, toplumda ortaya çıkacak sahici iletişim çabaları sonuçsuz kalabilir. Bugün ister iktidara yakın, ister iktidara mesafeli olsun, tüm medya gruplarının toplumun bütününü göz önüne alarak daha tarafsız, daha dürüst, daha doğru bir dil inşa etme yönünde gayret göstermesi gerekiyor. Bu gereklilik, orta ve uzun vadede “yeni Türkiye’nin” ihtiyacı olup hiçbir biçimde sadece tek bir toplumsal kesimi hedeflemiyor.

Sahici bir medya dili, bugünkünden farklı olarak, toplumsal hakikati ve iyiyi arama çabası üzerine bina edildi. Her şeyi iktidar için ya da iktidara karşı olarak görmeyen bu dil, yeri geldiğinde siyasi bir pozisyon alabilse de esas olarak siyaset üstü bir toplumsal iyi arayışında. Bu sahici dil, yazılı ve görsel medyayı bir iktidar aracı ya da iktidar karşıtı olma ikileminden kurtararak iktidar üstü bir konuma yükseltebilir. Türk medyasının belki de kurtulmak zorunda/durumunda olduğu şey, iktidar odaklı olmaktan kaynaklanan bu ikilem. Türk toplumundaki dönüşüm sürecinin, siyaseti de medyayı da bu ikilemden kurtulmak zorunda bırakacağını ümit ediyorum. Türkiye yıllardır ötelenmiş ya da ertelenmiş toplumsal sorunlarına yapısal çözümler bulma arayışına devam ettikçe bu sahici dil, hem siyaset hem de medya için bir anahtar olacak.

Estetik bir medya diline ihtiyaç var mı?
Sahici olduğu kadar estetik de olmalı medya dili; çünkü estetik olmayan bir dil taşıdığı mesajı içeriksizleştiriyor ve hatta onu magazin nesnesi haline getiriyor. Estetikten kastedilen sanatsal bir lüks değil, bilakis hayatın her alanını değerli kılan bir kültür yansıması. Dolayısıyla Türk medyasında estetik bir dil geliştirilecekse bu dilin ayaklarının bu topraklara basması, yani “yerli” olması da elzem. Televizyonlara ve gazetelere baktığınız zaman gerek dilin kullanımı konusunda ve gerekse mesajın veriliş tarzında estetikten uzak bir okunma ve izlenme kaygısı olduğunu görebilirsiniz. Bu piyasa kaygısı, zaten yeterince okumaya ve kendilerini geliştirmeye vakitleri olmayan medya mensuplarının dili basitleştirerek kullanmalarına zemin hazırlıyor. Bu durum sadece yazılı metinle ilgili değil, aynı zamanda görsel metinle de ilgili. Televizyonların görsel metin kullanma yaklaşımı da çoğu zaman ya “baştan çıkarma ve ayartma” ya da “dikkat çekme” üzerine kurulu. Ancak bu yaklaşımda estetik kaygı yok, yine piyasa kaygısı var. Tabii sayısız televizyon ve gazetenin rekabet halinde olduğu bir medya ortamını da işin içine katarsanız sonuçta hangi ürünü “nasıl” üretmesi gerektiğine hiç kafa yormayan bir medya diline varılıyor. Mevcut haliyle bolca ürünü sıradan bir şekilde üreten medyanın, birazcık estetik bir yaklaşım sergileyerek, topluma ulaştırdığı mesajları nasıl daha kaliteli bir biçimde ileteceği hususuna önem vermesi gerekiyor.

Türk medyası hem kendi içindeki değişimi gerçekleştirmek, hem de toplumsal dönüşüme cevap üretmek durumunda. Aksi halde medya toplumun arkasında kalma veya toplumuna yabancılaşma gibi iki tarafı da sorunlu bir açmaz içine girebilir. Son yıllarda en azından daha zengin ve çeşitli bir medya dili şekillenmeye başladı. Ancak yapısal iyileşmeler için zamana ihtiyaç olduğu görülüyor. Umarız yeni Türkiye’nin temel ihtiyaçlarından olan sahici ve estetik medya dili, toplumsal farkındalığın doğal bir uzantısı olarak gerçekleşir.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın