Türk dizileri bize ne yaptı böyle

TÜRK DİZİLERİ BİZE NE YAPTI BÖYLE?

Mostar Dergisi • 43. Sayı / DİĞER YAZILAR

Türk dizilerinin etkisiyle aklımız başımızdan gitti. Televizyon ekranlarına hapsolduk. Diziler izlenme rekorları kırdı. Oyuncular ve izleyiciler arasında akıllara ziyan bir rabıta oluştu. Müptelası olunan dizi kahramanlarının isimleri evlatlara konarken, dizideki evliliklerin etkisiyle boşanan nice çiftler oldu. Bir de buna ne olduğunu anlamamız için yazılan yorumlar, uydu kanalları ve gazeteler tarafından bu etkileri eleştiren uzun söyleşiler eklendi. Bitmedi, bu konuda fetva isteyenler öyle çoğaldı ki Türk dizilerinin bizdeki etkisi başlı başına bir fetva mevzuu hâline geldi.

Öncelikle bütün bu olanlara, sanatın insanlar üzerindeki etkisinin başka hiçbir etkiye benzemediğinin ispatı diyebiliriz. Sanat insan ruhuna gerçekten çok yakın; duygu ve düşünceleriyle doğrudan ilişki kuruyor. İlk var olduğu günden bu yana süre gelen sanat-insan ilişkisinin sırrı işte bu. Zamanla sanatlar gelişti. Bir sanat diğerine karıştı ve kendisiyle ilgilenenler üzerindeki etkisini ve kudretini giderek artırdı. Bugünün dizileri oyunculukla musikiyi, kostümün gücünü, dansı, dekoru, estetiği kusursuz bir şekilde kaynaştırıyor. Ve daha nice sanatla iç içe sunulan oyunculuk, böylece insan algısının neredeyse tamamını aynı anda tesiri altında bırakıyor.

Türk dizilerini ve bunların hayret uyandırıcı bir şekilde bağımlılıkla izlenmesinin sırrını çözmek istiyorum. Gelin Arap ülkelerinin tamamına sirayet eden bu tutkuyu analiz edelim. Bence bu durumu oluşturan bir dizi sebep var. Öncelikle bu diziler Türk dizileri ve Türkiye mesafe olarak Arap ülkelerine yakın olmasına rağmen onunla aramızda bir kopukluk yaşandığı muhakkak. Türkiye hâlâ bizim için yarı meçhul bir ülke. Türklerin hayatı ve toplum ilişkileri hakkında bildiklerimiz numunelerden ibaret. Hatta isimler, ağız tatları, giysiler, doğa… Türk tabiatını oluşturan tüm bu hususlar hakkında oldukça kısıtlı bir malumâta sahibiz. Kültürler arasındaki bu kopukluk malum tarihî sebeplere dayanıyor. Türkler Arap ülkelerinin hemen hepsine hükümranlık eden Osmanlı Devleti’ni yönetiyordu. Ancak Araplar Osmanlı hükümranlığında geçen zamanda yaşanan uzun ve güzel geçmişi pek de hatırlamıyorlar. Aynı zamanda Türkler, doğru ya da yanlış, Arapların Birinci Dünya Savaşı’nda Türkleri yalnız bıraktığına, düşman İngiliz ve Fransız safında yer aldığına inanıyorlar. Türkiye, Büyük Osmanlı İmparatorluğu yıkılıp Cumhuriyet kurulunca geçmişle iplerinin çoğunu kopardı. Sırtını Doğu’ya, yüzünü Batı’ya döndü. Belki de müşterek sayısız değerler taşıyan iki kültür arasındaki uzaklaşmanın sebebi budur. Siyasetle insanlar arasında oluşturulan ayrılıkların sanatla yok olduğunu ve sanatın birbirinden koparılan insanları kaynaştırdığını, tekrar bir araya getirdiğini görüyoruz.

Özetle bu anlattıklarımızın yüksek izlenme oranlarını açıkladığı kanaatindeyim. Üzerinde durulması gereken bir husus da, söylediklerimize ek olarak bu dizilerde Meksika dizilerindeki gibi olayların gündelik cereyan etmesi. Hayranlıkla izlenmesinin sebeplerinden birinin de dizilerdeki yoğun romantizm olduğuna inanıyorum. Zira bu, dizide önemli bir bahis. Son dönemde Arap sanatı, romantizmden son derece yoksun kaldı. Komedi ve tarihî içerikli yapımlarla karşılaştırıldığında romantik yapımların şanssız olduğu, Arap sanatının bu tarz yapımlardan ne kadar az nasiplendiği aşikâr. Bu diziler Arap izleyicisindeki bu boşluğu dolduruyor. Yaşadığı koşullarda büyük bir kuraklıkla mücadele eden Arap seyircisinin romantizme sanılandan çok daha fazla ihtiyacı var. Bu kuraklığın bir kısmı, çoğunluğu çöllerle kaplı yaşadığı coğrafî iklimden, diğer bir kısmı ise, çöldeki bedevi Arap kültüründen kaynaklanıyor. Bu kültür ise gelenek ve göreneklerin, arkadaşlık bağlarının, evliliklerin ana temasını oluşturuyor. Bu mevcut kuraklık, doğal olarak ferdî romantizm suyundan bir damla aramaya itiyor. Onunla havasını yumuşatıyor. Neredeyse kuraklaşmak üzere olan hayâlini onunla dolduruyor.

Dizilerdeki romantizm havasını artıran bir diğer nokta da kahramanların göz kamaştırıcı güzelliği. Şu var ki, romantik, kaliteli bir öykünün güzelliği, kahramanların güzelliği nispetinde pekişiyor. Bizim toplumumuzda, diğer Arap ülkelerinde nasıldır bilmem, Türkler neredeyse efsanevi güzellikleriyle meşhur. Hatta güzel aileler için, onlara muhakkak bir Türk kanı karışmış denir. Öyle ki Türkiye’yi ziyaretimin akabinde bana yöneltilen soruların çoğu bizzat Türklerin güzelliğine odaklanıyordu.

Türk dizilerini takip eden bay-bayan izleyicilere sorduğumda, izlemelerindeki en önemli sebeplerden birinin etkileyici tabiat güzelliklerine sıkça yer verilmesi olduğu yanıtını aldım. Haber kaynaklarına göre bu yıl Türkiye’ye seyahat amaçlı gidenlerin sayısında ciddi bir artış oldu. Türkiye’nin büyüleyici doğa güzellikleri ile meşhur ülkelerden biri olduğu hepimizce biliniyor. İstanbul tek başına eşsiz bir şehir kabul edilir. Şehrin Asya ve Avrupa topraklarını birbirinden ayıran İstanbul Boğazı, Türklerin sahip olduğu güzelliklerin bir timsali âdetâ.

Ancak merak edilen nokta, eğer saydıklarımız dizilerin tutulmasındaki sebeplerden birkaçıysa, bunlara kızılmasındaki sır ne? Neden bu tepki, bu itiraz? Bu tepkileri birkaç sınıfa ayırmakta fayda var. Birincisi, sanatın izleyicisindeki artışa verilen tepki. Zira sanat bazılarınca haram sayılıyor, doğru ile yanlışı ayırt edemeyenler olacağı için izlenmesi caiz değil. Sanat izleyicisindeki artış, onlara göre, tehlike arz ediyor, gaflet ve eğlence olarak görülüyor. Özellikle de, eğer bu sanat duyguları coşturan romantik temalar içeriyorsa.

İkinci sınıfa gelince, bunları Arap ataerkil zihniyetin tepkisi olarak teşhis edebiliriz. Diziler ataerkil kültürümüze birden fazla açıdan dokunuyor. Birincisi dizilerde bizdeki ataerkil kültürün onayladığı ve dayattığından farklı bir kadın-erkek ilişkisi sergileniyor. Dizide iki taraflı romantik ilişkiler yer alıyor. Erkek söz ve güç sahibi bir role bürünmüyor. Kadın ise ilişkide boyun eğen, itaat eden konumunda değil, aksine söz sahibi, etkin, yapıcı ve değerli. Kadın-erkek ilişkisindeki bu boyut Arap kültürüyle çelişiyor. İşte bu sebeple geleneksel Arap zihniyeti bu dizilere karşı çıkıyor ve izlenmesini tasvip etmiyor.

Diğer tarafta işin öteki yüzü var. Görünen o ki Arap genç kızı bu dizilere düşkünlüğü ile Arap erkeğinden bir nevi intikam alıyor. Türk oyuncuya hayranlığını dile getirdiğinde aslında Arap gencine şunu demek istiyor: “Bak ve öğren”. Gencin önüne aradığı örneği koyuyor. Tabii ki genç kızımız bu örneğin hayâlî ve imkânsız olduğunun farkında ama böylece erkeğini hemcinsiyle karşılaştırmış oluyor. Daha da ötesi, erkeğin vicdanına dokunuyor ve kadına olan davranışlarında daha ılımlı olmasını bekliyor. Kadın, tabiatına ve ihtiyaçlarına karşı daha hassas davranmasını öğretiyor ki bunu da Türk örneğinde gördüğümüz önemseyen, romantik, âşık hatta yakışıklı erkek prototipi ile yapıyor.

Bu makale 01.08.2008 tarihli Suud gazetesi El-vatan’dan alınmıştır.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın