Soğuk Savaş’tan sıcak barışa

Türkiye: Soğuk Savaş’tan sıcak barışa

M. Mücahit KÜÇÜKYILMAZ • 57. Sayı / KÖŞETAŞI

Yıllardır yönünü Batı’ya, sırtını Ortadoğu’ya dönen Türk hariciyesi, artık reel bir yaklaşım benimsiyor. Geçmişin “güvenlik eksenli” kırılgan ilişkilerinin yerini, Irak ve Suriye örneğinde görüldüğü gibi, “karşılıklı güven eksenli” işbirliği anlayışı alıyor.

Türkiye’deki bazı çevrelere, artık Soğuk Savaş’ın bittiğini belki de defalarca vurgulamak gerekiyor. Dünya tarihini derinden etkileyen 44 yıllık bir süreç sona erdiyse, yeni durumun kendine özgü parametreleri de oluşmalıydı. Öyle de oldu. Fakat değişen şartların icbar ettiği politikalar, bazı kesimler tarafından (Onlar kendilerini biliyor:) aynı çeviklikle geliştirilemedi.

1989 yılında Berlin Duvarı’nın yıkılmasıyla Soğuk Savaş’ın sona ermesi, kesin bir bilgi olarak kayıtlara geçti. Ancak Soğuk Savaş sonrası oluşacak düzenin ve yeni dönemin parametreleri aynı kesinlikte bir bilgi değil. Bir bakıma, çatışma korkusu üzerine kurulu bir suni düzenden, tehditlerin niteliğinin azaldığı ama adresinin belirsizleştiği bir ortama geçildi. İttifak ilişkileri karmaşık ve çok boyutlu hale gelirken, devletlerin yeni politika belirleme yetenekleri önem kazandı.

Milli Güvenlik derslerinde üç tarafı denizlerle, dört tarafı düşmanlarla çevrili güzel ülkemiz olarak öğrendiğimiz Türkiye, Soğuk Savaş döneminde kurduğu geleneksel ittifakları devam ettirirken, yeni arayışlara yöneldi. Zira asimetrik savaş, terör ve kaynağı çeşitlenen tehditleri, sadece NATO ya da Avrupa Birliği çatısı altında kalarak engellemek mümkün değil. Aynı şekilde tarihin ve coğrafyanın getirdiği fırsatları değerlendirmenin yolu da, komşu ve bölge ülkeleriyle çok boyutlu ve çok yönlü ilişkiler kurmaktan geçiyor. Bu meyanda bölgesel ittifaklarda etkin ve öncü rol oynamaya başlayan Türk diplomasisi, İslam Konferansı Örgütü (İKÖ), Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ), Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK), Kafkasya İşbirliği ve İstikrar Platformu (KİİP) gibi organizasyonları canlandırdı. Dış politikada sadece bölgesel açılımlarla sınırlı kalmayıp, 2008 yılında özellikle Afrika ülkelerinin oylarıyla BM Güvenlik Konseyi Geçici Üyeliği’ne seçildi; AB sürecinde de son ilerleme raporunda görüldüğü üzere hızla ilerlemeye devam ediyor.

Atatürk’ün “yurtta sulh” ilkesinin “cihanda sulh” kısmını da hayata geçirmeye ve yakın çevresinde bir barış kuşağı oluşturmaya çalışan Türkiye, son olarak Ortadoğu’daki aktörlerle olan ilişkileriyle dünyanın gündeminde.

Komşularla barış kuşağı

Eylül ayında alınan Suriye ile vizelerin kaldırılması kararı, artık uygulanıyor. İki ülke arasında Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi kuruldu ve ortak kabine toplantılarına başlandı. Türkiye ve Suriye, yakın geçmişte aralarına yerleştirdikleri mayınları kendi elleriyle ve itinayla temizliyor; 2008 yılında 1,8 milyar dolar olan ticaret hacmini, önümüzdeki iki yıl içinde 5 milyar dolara çıkarmayı hedefliyor. Yılların biriktirdiği askerî sorunlar, yerini ortak tatbikat kararına bırakıyor. Geçmişte bir imza ile sınırı çizen bürokratlar, artık karşılıklı diplomat değişimi programı uygulanmasını istiyor ve el sıkışıyor.

Türkiye ile Suriye ve diğer komşuları arasındaki ilişkilerde yaşanan bu büyük değişim, şimdilik hem bu ülkelerin halkları ve yönetimini, hem de bölgesel ve küresel aktörleri memnun etmişe benziyor. Darısı dünya barışının başına...

“Güvenlik” ekseninden “karşılıklı güven”e…

Başbakan Erdoğan, 9 bakan ve 50 iş adamını da yanına alarak Bağdat’a gitti ve Irak Başbakanı Maliki ile birlikte Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi ortak kabine toplantısı yaparak tarihî bir adım attı.

48 ayrı mutabakatın imzalandığı toplantı “iki devlet, tek hükümet” anlayışının bir yansımasıydı. Oysa çok değil, 2 yıl kadar önce Irak ve Türkiye, birbirlerini iç işlerine karışmakla suçluyor, Kuzey Irak’taki Federal Kürt Yönetimi merkezli tartışmalar özellikle medya üzerinden yürütülüyordu. Barzani’nin “Bölgeyi Türk ordusuna mezar ederiz” sözleri medya tarafından bir mit haline getirilip sunulurken, bugün Türkiye Erbil’de konsolosluk açmaktan söz ediyor. Artık Barzani’ye göre: “Türkiye ile kış bitti, bahar yaşanıyor.” Talabani başkanlığındaki Irak yönetimi PKK ile mücadele konusunda Türkiye’ye tam destek veriyor. Başbakan Maliki, “Irak’a ve Türkiye’ye zarar veren terör örgütü PKK, topraklarımızdan çıkmalı” diyor.

Yıllardır yönünü Batı’ya, sırtını Ortadoğu’ya dönen Türk hariciyesi, artık reel bir yaklaşım benimsiyor; herhangi bir bölgesel ya da küresel aktör ile yürütülen ilişkinin asla diğerine alternatif olmayacağını düşünüyor. Bu nedenle, geçmişin “güvenlik eksenli” kırılgan ilişkilerinin yerini, Irak ve Suriye örneğinde görüldüğü gibi, “karşılıklı güven eksenli” iş birliği anlayışı alıyor. Böylece Ortadoğu’da Soğuk Savaş’tan “sıcak barış”a giden yol, Türkiye’nin katkılarıyla adım adım döşeniyor.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın