Panayırı bol sorunu da

İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti: Panayırı bol, sorunu da

Alper Çeker • 60. Sayı / TOPLUM

1983 yılında Melina Mercouri tarafından ortaya atılan Avrupa Kültür Şehri projesi, 1985 yılında Atina ile başladı, 1999 yılında da etkinlik “Avrupa Kültür Başkenti” adını aldı.

2000 yılından itibaren birden fazla şehir aynı yıl Avrupa Kültür Başkenti unvanını paylaştı. Aslında 2000 yılı, aynı zamanda bu unvanın bir öneminin kalmadığı tarih. Artık Avrupa Birliği üyesi olmayan ülkelerin ikinci, üçüncü dereceden şehirleri, Birlik fonlarından herhangi bir katkı almadan Avrupa Kültür Başkenti seçiliyor. 2010, bunun iyi bir örneği.

İstanbul, Macaristan’ın Pécs ve Almanya’nın Essen şehirleri ile aynı anda 2010 yılının Avrupa Kültür Başkenti seçildi. İstanbul Türkiye’nin en önemli şehriyken, Pécs Macaristan için aynı değerde değil. Almanya’nın Essen şehri ise bağlı olduğu eyalette bile ikinci sırada bir kent.

Gerçekten sivil bir girişim ile İstanbul’un 2010 yılı Avrupa Kültür Başkenti seçilmesi üzerine, özel bir kanunla hükümet tarafından 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı kuruldu. Bu ajansın, maddi açıdan desteklenecek etkinlikleri belirleyen artistik kurullarını, sivil toplum örgütlerinin üyeleri oluşturdu. Ajansın maddi kaynağı ise İstanbul Valiliği ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi, yani kamu kurumları tarafından sağlanıyor. Bu mekanizma, zaman zaman ajansın gazete manşetlerine taşınmasına da neden oldu; çünkü aynı kişi hem ajansa proje teklif ediyor, hem de artistik kurulda kendi projesini onaylıyor. İşin sahibi ile yüklenicinin aynı kişiler olması aslında ihaleye fesat karıştırmaktır. Bu konuda Kamu İhale Yasası’ndan muaf tutulan ajansla ilgili olarak sıklıkla suiistimal edilen kanuni bir boşluk var.

1997’de Avrupa Kültür Şehri seçilen Selanik’te, bu etkinlik dolayısıyla muazzam bir restorasyon ve çevre düzenlemesi çalışmasının gerçekleştirildiğini gözlemlemiştim. İstanbul’da da Büyükşehir Belediyesi ve Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından son birkaç yılda kimsenin görmezden gelemeyeceği bir restorasyon çalışması gerçekleştirildi. Her ne kadar restore edilen vakıf eserlerinin daha sonra ruhuna tamamen aykırı kuruluşlara verilmesini kınıyor olsam da, mimari açıdan ihya edilmeleri büyük bir aşama. Hükümet tarafından yürütülen Marmaray kazıları ise İstanbul tarihinin yeniden yazılması gereğini ortaya çıkardı.

Ancak Avrupa Kültür Başkenti konusunda asıl atılımların beklendiği 2010 ajansı, henüz panayır seviyesini aşan bir etkinliğe imza at(a)madı. Ajans, bu konudaki en büyük beklenti olan Şehir Müzesi’ni bile gerçekleştiremedi. Oysa Bursa, hatta İstanbul’un bazı ilçeleri bile parmak ısırtacak Şehir Müzeleri’ne sahip. Ajansın resmî internet sitesinde, “Kentsel Projeler” başlığı altında yer alan tüm cümleler “amaçlanmaktadır” ya da “planlanmaktadır” sözcükleriyle bitiyor; yani henüz bu başlık kapsamında yapılmış bir iş yok.

Uzun yıllardır sürdürdüğüm kamu görevi nedeniyle dünyanın birçok ülkesinde önemli şehirlerin kültür-sanat merkezlerini gezme imkânım oldu. Bu kültürel mekânların ortak tarafı, o ülkenin milli mimarisi tarzında inşa edilmiş olmalarıydı. İstanbul’da bu tutumla inşa edilmiş tek kültürel mekân, Cemal Reşit Rey Konser Salonu. Kongre merkezi olarak kullanılmak amacıyla restore edilen Sütlüce Mezbahası’nın bile yeni hali birçok eğreti mimari öğe ile dolu. İlçelerde inşa edilen daha küçük çaplı merkezler ise hiçbir mimari değere sahip değil. Buna karşılık uzun yıllardan beri İstanbul Büyükşehir Belediyesi, buralarda hemen her zevke hitap eden, nitelikli kültür-sanat programları sunmakta.

Ancak şu ana kadar 2010 ajansının bütçesi, kalıcı hiçbir iz bırakmayacak etkinliklere harcandı. Oysa festival, sempozyum, konser, sergi gibi organizasyonlar İstanbul’da yıllardan beri hem İstanbul Büyükşehir Belediyesi, hem de bazı sivil vakıflar tarafından başarıyla gerçekleştiriliyor.

Hal böyle olunca, insan “Ne gerek vardı?” diye sormadan edemiyor.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın