Ortadoğu’da değişimler

Ortadoğu’da değişimler ve Filistin Sorunu’nun geleceği

Mesut ÖZCAN • 76. Sayı / DİĞER YAZILAR

Geçtiğimiz ayki yazımızda Filistin Sorunu’nun kendini unutturmadığını söylemiş ve Ortadoğu’da yaşanan diğer gelişmeler dolayısıyla bir dönem geri planda kalıyor gibi görünse de, bir şekilde Filistin’de yaşananların gündemi yeniden kapladığını belirtmiştik. Nitekim geçtiğimiz ay içerisinde Hamas ile Fetih arasında uzun zaman sonra bir uzlaşı sağlandı ve taraflar Filistin’de seçimlerin yapılması ve siyasi sürece yeniden işlerlik kazandırılması için anlaştılar. Bu anlaşmanın ortaya çıkmasında Mısır’ın arabulucu rolü oynaması önemli bir gelişmeye işaret ediyordu. Bir yandan Mısır’da Mübarek sonrası yönetimin Filistin sorununa, özellikle de Hamas’a karşı politikasına, yeni bir yaklaşım getireceğini; diğer yandan da Kahire’nin yeniden bölgede temel belirleyici aktör olma amacı güdeceğini gösteriyordu. Bunun işaretlerini Gazze ile olan Refah Kapısı’nı açarak veren Mısır, kendi kamuoyunun Filistin konusundaki duyarlılığına da cevap vermek zorunda olduğunu bilen bir tavır içerisinde davrandı.

Fetih ile Hamas arasında imzalanan bu anlaşma, son birkaç yıldır Filistin’deki bölünmüşlüğün sona erdirilmesi, acil cevap bekleyen sorunlara yoğunlaşılmasına imkân vermesi, barış süreci için İsral’e baskı yapılması ihtimalini ortaya çıkarması bakımından önemli. Hamas’ın seçim başarısının ardından Filistin’de yaşanan gerginlikler zamanla iç çatışmaya dönüşmüş, ABD ve AB’nin Hamas ile temas kurmamasının da etkisiyle Filistin’in bir bölümü zor durumda kalmıştı. Hamas’ın Gazze’de denetimi ele almasının ardından, ABD ve AB’nin yanında Mısır’ın da Gazze’nin İsrail tarafından abluka altına alınmasına ses çıkarmaması, Filistin’lilerin hayatını ciddi şekilde zorlaştıran bir sonucu ortaya çıkarmıştı. Filistin’deki bu bölünme dolayısıyla artık barış süreci değil, diğer gündelik sorunlar konuşulur oldu.

Son yıllarda İsrail, barış görüşmeleri için sürekli olarak karşısında gerçek bir muhatap olmadığını, Fetih’in bütün Filistinlileri temsil etmediğini, Hamas’ın ise kendileri tarafından muhatap alınmayacağı için görüşmelerin gerçekleşmesinin mümkün olmadığını iddia etti. Fetih ile Hamas arasında varılan bu uzlaşma ile İsrail’in barış görüşmelerini geciktirmek ve gerçekleştirmemek için ileri sürdüğü en önemli argüman ortadan kalkmış oldu. Bunun bilincinde olan İsrail, bu uzlaşmanın desteklenmesini engellemek için, hemen içinde Hamas’ın bulunduğu bir muhatap ile görüşmeyeceğini ifade etti. Bu ifadeler bir anlamda görüşmelerin sürekli olarak ertelenmesi, bu arada işgal altındaki topraklarda daha fazla yerleşimci iskân edilmesi, Doğu Kudüs’ün nüfus kompozisyonun biraz daha değiştirilmesi gibi hedeflerin gerçekleştirilmesi amacına yönelikti.

Son aylarda Ortadoğu’da demokratik taleplerin çeşitli yönetimlerin devrilmesine zemin hazırlamasının ardından, İsrail’le doğrudan işbirliği yapmamanın pek çok devlet için daha zor hale gelmesinin yanında, bunlardan çok daha önemlisi, ABD’nin Filistin-İsrail Barış süreci konusunda takınacağı tavırdı. Nitekim bir yandan Ortadoğu’daki değişimi şekillendirmek isteyen, diğer yandan bölgedeki sorunların temelinde yatan Filistin-İsrail sorununa çözüm bulmak için politikalar üretmeye çalışan ABD Başkanı Obama, Mayıs ayı sonunda hem İslam dünyasına hitap etti, hem de ondan bir gün sonra İsrail Başbakanı Netanyahu ile bir araya geldi.

ABD Başkanı Obama, İslam Dünyası’na yönelik konuşmanın ilk boyutunda, bölgedeki halk hareketleri karşısında ABD’nin izleyeceği ilkelere dayalı politikanın parametrelerini ilan ederken; ikinci boyutta, İsrail Başbakanı Netanyahu’nun Washington’u ziyaretinden bir gün önce, ABD’nin Filistin sorununa ve İsrail’in güvenliğine yönelik yaklaşımını açıkladı. Suriye’de halkın demokratik değişim talep ettiğini ve Devlet Başkanı Esad’ın “değişime liderlik edeceğini” veya “değişim sürecinin önünden çekileceğini” belirten Obama, Suriye’deki durumda kayda değer bir değişme meydana gelmemesi durumunda Esad’ın ciddi zorluklarla karşı karşıya kalacağını hissettirdi. Obama, ABD’nin Ortadoğu bölgesinde demokratik reformların gerçekleştirilmesine desteğinin sözle sınırlı kalmayacağını, somut ekonomik destek babında Tunus ve Mısır’a Dünya Bankası ve IMF’nin yardım etmesine gayret edileceğini ifade etti. Bu bağlamda ABD Kongresi’nin bu ülkelere “girişimcilik fonu” tahsis etmesine çalışıldığını, Mısır’ın bir milyar dolarlık borcunun affedileceğini ve bir milyar dolarlık yeni kredi sağlanacağını, bölgede özel yatırımların desteklenmesi maksadıyla 2 milyar dolarlık bir fon oluşturulacağını, ABD ve AB’nin bölge ülkelerinden daha fazla ithalat yapmasının teşvik edileceğini de söyleyerek konuşmasının içini doldurmaya çalıştı.

Filistin-İsrail meselesi ile ilgili kısımda ise, “1967 sınırlarına” atıf yaparak İsrail’i kızdırdı. Bu atıfla Kasım 1967’de kabul edilen BM Güvenlik Konseyi’nin 242 sayılı kararına dikkat çeken Obama, İsrail’in işgal altındaki Filistin topraklarındaki askerî mevcudiyetine karşı olduğunu ortaya koydu. Buna göre İsrail’in Batı Şeria’daki illegal yerleşim birimlerinin ve bunların güvenliği adına orada bulunan İsrail askerlerinin çekilmesi gerekecek. Ayrıca Netanyahu’yu ciddi şekilde rahatsız eden diğer bir gelişme de, bu durumda Ürdün Vadisi’nde bulunan İsrail askerlerinin de çekilmek zorunda kalması olacak ki İsrail bu konuda pek taviz vermek istemeyecek gibi görünüyor.

Nitekim Obama ile görüşmesinde Netanyahu İsrail’in barış için bazı cömert tavizlere hazır olduğunu ama sorunun çözümü için 1967 sınırlarına dönemeyeceklerini, bu sınırların savunulamaz olduğunu vurgulayarak, o tarihten bu yana nüfus gibi bazı konularda değişiklikler olduğunu kaydetti. Netanyahu, Filistinli mülteciler sorununun da İsrail sınırları içinde değil, Filistin Devleti bağlamında çözülmesi gerektiğini savundu.

Tüm bu gelişmeler meydana gelirken, Filistin Yönetimi de, eylül ayında BM’den Filistin’in geçici sınırlar içinde tanınmanın önünü açacak bir karar çıkması için çalışıyor. Böylesi bir karar noktasında ABD’nin takınacağı tavır çok önemli olmakla beraber, karar çıkarsa pek çok devletin bu kararı tanıyacağı düşünülüyor. Bu bakımdan önümüzdeki günlerde mevsimin sıcaklığına benzer sıcaklıkta gelişmelerin Filistin-İsrail bağlamında gerçekleşmesi muhtemel. Filistin-İsrail sorunu yanında Ortadoğu’daki değişim dalgasının varacağı yeni limanlar da tartışılmaya devam edecek gözüküyor.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın