Körlük

Körlük

Elif TUNCA • 53. Sayı / SİNEMA

Nobel ödüllü Brezilyalı yazar Jose Saramago’nun aynı adlı eserinden, Tanrıkent ile tanıdığımız Fernando Meirelles’in beyazperdeye uyarladığı Körlük sebepsiz şekilde aniden başlayan bir körlük salgını sonrası yaşananları anlatıyor ve bir bakıma distopya çiziyor.

Metnin sahibi, Jose Saramago, bir röportajında, bu konunun restoranda yemek siparişi verdiği bir sırada aklına geldiğini söylemişti. “Birden hepimiz kör olsak ne olur?” diye düşünmüş, akabinde de kendi sorusuna yine kendisi “Zaten şu anda da hepimiz kör değil miyiz?” diye cevap vermiş.

Bu çıkış noktasından anlaşılacağı gibi, toplumsal bir eleştiri temelinde yükselen ve yazarın monologundaki tona dikkat edilirse ümit vermeyeceği, çıkış yolu göstermeyeceği belli bir anlatıyla karşı karşıya kalıyoruz.

İlk sahnede bütün perdeyi arka arkaya kaplayan kırmızı-yeşil trafik ışıkları, daha sonra genel planda sıkışık bir trafik, sorunumuza dair ilk ipuçlarını veriyor; derdimiz sistemle. Sistemin insan hayatını kolaylaştıracağı yerde zorlaştıran kuralları, insanı insanın kurdu haline getiren uygulamalarıyla… Yeşil ışıkta geçmesi beklenirken direksiyon başında aniden kör olan Japon asıllı birine yardım edip evine götüren adam, kendisinin olmayan arabayla kayıplara karışıyor.

Kör olan adam, can havliyle doktora gidiyor. Görünürde hiçbir sorun yok. Ancak adam sonsuz bir beyazlık gördüğünde ısrarcı. Böyle bir vakayla daha önce karşılaşmayan doktor da akşam evine gittiğinde konuyu araştırıyor. Hastalığın Latince ismi Agnozia’dan karısına bahsettiğinde karısı, Agnostisizm (yaratıcının varlığının bilinmezliğini savunma) kavramıyla benzeşen yapısına dikkat çekiyor ve eşine ısrar ediyor: “Bence bunun gerçekten inançsızlıkla ilgisi vardır.”

Bu noktadan sonrasını takip ederken Saramago’nun, ateist olduğunu vurgulayan biri olduğunu hatırda tutmak gerek. Yani film ilerledikçe karşımıza değil bir ihtida hikâyesi, herhangi bir inanç tartışması bile çıkmayacak. Mesele tamamen sistemle ilgili.

Trafiğin ortasında kör oluveren adamla başlayan salgının yayılmasıyla birlikte, hükümet bir karantina merkezi oluşturur ve hastalar oraya nakledilir. İlk ekip üç beş kişidir; Japon adam, karısı, kendini muayene eden doktor, doktorum muayenehanesine gelen, fahişelik yapan bir genç kız, küçük bir erkek çocuğu, yaşlı bir zenci vs… Doktorun karısı ise sebebi açıklanmayan bir şekilde salgından etkilenmemiş, ancak kocasına yardımcı olabilmek için görmediğini iddia ederek kendisini de karantinaya aldırmıştır. İzole dünya böylece oluşturulur!

Dış dünyada ise elbette dünyanın tüm göz uzmanları toplanıp salgına çareler aramakta, basın körlük haberlerinden geçilmemekte ve vakalar git gide artmaktadır. Nihayet karantina altındakiler “makul” sayıya ulaşınca yani salgın ve salgına bağlı kaza haberleri artıp ilgi çekmez hale gelince, karantinadakiler arasında yeni bir toplumsal düzenleme ihtiyacı belirince, dışarıda normal adına hiçbir şey kalmayınca her şey gidişatına bırakılır.

Yeni bir toplumun ve düzenin kurulmasının ihtiyaç haline geldiği karantinada önce “eşitlik” bozulur. Görebilmesine rağmen gördüğünü kimseye söylemeyen doktorun karısına karşılık doğuştan kör olduğu için salgına yakalananlara karşı avantajlı sayılabilecek aynı zamanda silahlı bir adam, genç ve asi ruhlu bir genci de yanına çekerek kendiliğinden oluşmuş düzeni tehdit eder. Yiyecek dağılımını tekeline alır ve diğerlerine yiyeceği, değerli eşyaları karşılığında verir sadece. Zaman geçip değerli eşyalar tükendiğinde ise yiyecekler karşılığında kadınları ister. Bu istek de er ya da geç kabul edilir. Ancak tükenmenin sınırında beklenen de olur ve isyan başlar. İsyanla bir şey daha fark edilir; karantina bölgesini korumakla görevli nöbetçiler, yerlerini çoktan terk etmiştir!

Dışarıda görünen, içeridekinden farklı değildir. Yollar kazalarla dolmuş, marketler çoktan yağmalanmış, sokaklar pislikten geçilmez halde, yerlerdeki ölüleri köpekler parçalamakta… Filmin umut verici olmadığını başta söylemiştik.

Bu noktada durup “Bâtıl’ı tasvir saf zihinleri karartır mı, yoksa Bâtıl’ın çirkinliğinden yüz çevirme isteğiyle, Bâtıl’a benzememek adına Hakk’a doğru adım atmaya da vesile olabilir mi?” diye düşünebiliriz herhalde. Saramago’nun yazdığı ve Meirelles’in resmettiği dünyanın körlüğü, benmerkezcilikten, yabancılaşmadan ve insaftan uzak düşmekten kaynaklanıyorsa ve bu körlükle yaşayamayacağımıza kâniysek hal ve kal ile gözlerimizin açılmasını dilemek de bir başlangıç olabilir pekâlâ…

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın