Hayat Var

Hayat Var

Elif TUNCA • 51. Sayı / SİNEMA

Reha Erdem yeni filmi Hayat Var’da 14yaşındaki Hayat’ın, varlık-yokluk arasındaki resmini çiziyor.Yönetmenin kendi filmografisinden hem sabit izler süren hem debunlardan ayrı bir bakış taşıyan filmin odağında “büyümek denen obelalı serüven” var.

“Türkçe’nin en güzel kelimesi” soruşturmasına katılan Adalet Ağaoğlu,“hayat” deyip eklemişti: “Ne kadar ihâtalı değil mi? İçi dirilik,derinlik, genişlik ve hata dolu!” Hayy isminden gelen hayattaki enbelirgin vasıf belki de varlık gösterme. Sinemamızın en istikrarlı veen “ihata”lı yönetmenleri arasında son dönemde başı çeken Reha Erdem deyeni filmi Hayat Var’da 14 yaşındaki Hayat’ın, varlık-yokluk arasındakiresmini çiziyor.

Film, deniz kıyısında, alacakaranlıkta, sırtı bize, yüzü denize dönükbir kızın bekleyişiyle açılıyor. Kıyıdaki sokak lambaları sıra sırayanarken bir tanesinin direğinin eğilmiş ve lambasının patlamışolduğunu görüyoruz. İşte o direkleri düzgün duran ve ışık verenlambalar arasında eğik ve ışık vermez görünenin adı, Hayat.

İstanbul’un gözlerden uzak bir köşesinde babası ve felçli dedesiyleyaşayan bir çocuk Hayat. Babasının, her gün ufak sandalıyla Boğaz’ındev dalgaları ve dev gemileri arasından okuluna getirip götürdüğü busessiz kız, tepkilerini çoğu kez suskunluk, en fazla bir omuzkaldırışla veriyor. İnatla çocuklukta kalmak istediğini belliedercesine ağzından eksik etmediği parmağı ve sakince mırıldandığı birezgi, onu tamamlayan özellikler. Okulda yaşanan ve hep onun üstünekalan sorunlar, biraz Hayat’ın “yaban” halinden kaynaklansa da eğitimsisteminin içler acısı haline de işaret ediyor aslında. Evde iseoksijen tüplerine bağlı yaşayan felçli dede, sağlık sistemindeki; birpolisle evlenip yeni bir çocuk sahibi olmuş anne ile sözde balıkçılıkyapan ama gemilere kaçak mal ve kadın pazarlayan baba arasındaki gidipgelişlerin belirginleştirdiği arıza da aile kurumundaki çözülme veyozlaşmaların alameti. Bakıldığında, Hayat’ı taciz eden bakkalharicinde, üvey baba ve pek şuh komşu kadın da dahil olmak üzereneredeyse kötülük peşinde olan, kötülüğü bile isteye yapan kimse yokaslında. Ama hayatın ihata alanında derin acıların bulunmasına engeldeğil bu. Erdem’in daha önce röportajlarında da belirttiği gibi“büyümek” başlı başına bir travma çünkü. Hele de Hayat gibi etrafındakiherkes tarafından büyümeye adeta zorla itilen biri için.

Filmde bunun adeta simgesi olan bir sahne de mevcut; yerde bağdaş kuranHayat, bir dizinde çökmüş babası, diğer dizinde yatağından düşendedesi. Oysa Hayat’ın aklı, üvey kardeşinin bindiği derme çatmasalıncakta bir miktar sallanmakta. Hayat, tıpkı dedesi gibi, nefesalmakta zorlanıyor işte bu yüzden. Babasının küçük sandalında, sesi,devasa gemilerin düdükleri arasında duyulmuyor, küçük sandal her biryandan devasa gemilerle sarılmış. Hayat’ın istediği bir tek nefes... Üçyerde yüzü gülüyor Hayat’ın; annesi, üstünden dökülen bir elbiseyi onaverdiğinde; babası, –yönetmenin ifadesiyle– aslında kabus gibi seslerçıkarıp titreyen bir peluş oyuncak armağan ettiğinde; bir de yinebabası çok sevdiği kazandibi getirdiğinde. Gerçi onu da tek başınayemek nasip olmuyor; bir yandan kedi bir yandan dedesi musallat oluyorama olsun. Hayat’ın varlık göstereceği an yaklaşıyor.

Bulunduğu yerden memnun olmayan, oradan ayrılmak için babasını sorupduran bir adama “Ağabey benimle evlenir misin?” diyebilen Hayat,babasını beklediği kıyıda karşısına çıkan ve okul yolunun üzerindeçalışan Fenerbahçe tutkunu çocuğun İstanbullu olmadığını öğrenince(zira dedesi İstanbulluların bir türlü zengin olamadığını söylemiştir)ilk kez bir karar verip çocukla bir tekneye atlayıp Boğaz’a açılıyor –ilk defa kahkahalar atarak.

Zira o vakte kadar kendisi istemediği halde annesi tarafından saçıkesilmiş, kendisi istemediği halde bakkalın kötü muamelelerine maruzkalmış, kendisi istemediği halde komşu kadın tarafından genç kızlığahazırlanmış, kendisi istemediği halde lunaparka götürülüp“avutulmuş”tur. (Ki o sahne başlı başına bir kabustur: Dönüp duranalette bir tek komşu kadın ve Hayat, aletin hızından iç içe geçip çizgihalini alan ışıkların ürkütücülüğü, fonda çalan “Dert Bende DermanSende” ve Hayat’ın gözlerini sımsıkı yummuş hali!)

“Büyümek denen o belalı serüvenin mağdurları” adına karşımıza çıkanHayat, bir yandan da o belalı serüvende kendimize ihanet etmemiziisteyenlerden intikamımızı alıyor aslında. “Düzgün otur” diye azarlayanüvey babaya inat oturuşunu tekrar bozma, “Tuvaletten çıktın, eliniyıka” diyen dedeye inat çeşmeyi açıp öylesine akıtma Hayat’ın kendinceintikamları. “Yalan söyleme!” direktifiyle yetiştirilirken kendileriistedikleri takdirde yalanlarına destek olmamızı bekleyen,çocukluğumuzu savunurken üstümüze yetişkin elbisesi biçmeye çalışan,sadece inatla yönlendirmeye çalışan tüm “yetişkin” görünümlüleriniçimizde biriktirdiği nefret, Hayat’la varlık buluyor, dışarı çıkıyor.Can yakıcı bir film, evet, ama bir o kadar rahatlatıcı.

Konusundan kaynaklanan etkisi bir yana; yönetmenin kendifilmografisinden hem sabit izler süren hem de bütün izlerden ayrı birbakış taşıyan Hayat Var, ses yapısıyla da adeta bir başka film.Suskunluklar kadar mırıldanmalar, arabesk şarkılar kadar gemidüdükleri, martılar kadar uçak sesleri; hepsi filmde başlı başına birerkarakter. Ve doğrusu, neredeyse başroldeler. Reha Erdem’in artıkalamet-i farikası sayılabilecek mekân keşfi/kullanımı, Hayat’ınyaşadığı evin o hem çok tanıdık-bildik ama aynı ölçüde gerilim sağlayan–neredeyse fantastik– bahçesi, Boğaz’ın bizzat bir mekân olarakkuruluşu hakeza. Türk sinemasına bir basamak daha çıkarma cesaretigösteren bir
film Hayat Var.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın