Hayat memat meselesi

Hayat memat meselesi

Elif TUNCA • 67. Sayı / DİĞER YAZILAR

Ölüler üzerlerine toprak atılıp da çaresizliklerini fark edince öldüklerini anlarlar, o âna kadar etrafta kopan vaveylaya bir anlam veremezler denir.

Bu bizim inancımızın ve geleneğimizin bir ifadesi. Öte yandan Hıristiyanlıkta, bu dünyada hâlâ kapanmamış bir hesabı, büyük bir pişmanlığı olan ya da hayattan kopmayı kabullenemeyen ruhların bir türlü ahrete geçemediği, bunun için kimi yetenekli insanların aracı olduğuna inanılıyor. Ki bunun en bariz örneği ülkemizde de yayınlanan “Ghost Whisperer” dizisiydi. Bu dizide Melinda adlı bir kadın, henüz öte tarafa geçmeye hazır olmayan ruhları görüyor ve onlarla konuşuyor, bu dünyaya dair sorunlarını halletmelerine yardımcı olup onları “ışığa” yolcu ediyordu nihayetinde.

Bu ayki filmimiz Diriliş’in (After.Life) temelinde de bu var. İlkokul öğretmeni Anna, bir trafik kazası sonucu hayatını kaybetmiş, ancak hayattan kopmayı kabullenemediği için ruhu huzur bulamayan ve öte tarafa geçmeye hazır olmayan bir genç kadın. Aslında öldüğünü öğrendiğinde sıkı sıkı tutunmak istediği hayatına, “hayatdar” iken o kadar da bağlı olduğu söylenemez. Sevgilisiyle sebepsiz kavgalar eden, avuç avuç antidepresan içen ve sevgilisi tam evlilik teklif etmek üzereyken kavga çıkaran, kendisi. Ki o kavganın sonunda bindiği arabasıyla kaza yapıyor. Bu arada cesedini görmeye gelen annesinin tavırlarından anladığımız kadarıyla annesiyle de sıcak bir ilişkisi yok. Tekerlekli sandalyede oturan mağrur annesi, üzüntü veya merhamet değil kızgınlıkla “Şimdi bana kim bakacak!” diye çıkışıyor Anna’nın cesedine.

Sevgilisi Paul ise ilk şaşkınlığın ardından soluğu cenaze evinde alıyor ve Anna’yı görmek istiyor. Aileden olmadığı gerekçesiyle engellenmesini, şüphelendiği başka durumlar da izleyince bir yandan da Paul kovalamaya başlıyor işin peşini. Anna hayatta olabilir mi? Yoksa Paul’un zihni de büyük bir kayıp ve alkol nedeniyle kendisine oyun mu oynuyor?

Anna’nın, ölmediği yolundaki itirazlarını dillendirdiği ve karşılığında tabir-i caizse zılgıt yediği kişi ise Eliot. Cenaze levazımatçısı diye çevirmek pek de doğru olmayacak. Aslında tam burada, başta yaptığımız ayrımı bir kez daha kullanmak gerekecek. Batı kültürünün imaj düşkünlüğünün zirvesi olan bir durumla karşı karşıyayız çünkü. Bizde önemli olan Allah’ın huzuruna gidecek ‘mevta’nın yalnızca temizliği iken burada güzellik kavramı her şeyin önüne geçiyor. Şimdi söyleyelim: Eliot’ın temel görevi cesedi cenaze töreni için hazırlamak, güzelleştirmek, makyajlamak. Önce yara bere izleri gideriliyor, vücudu diri göstermek için ilaçlar enjekte ediliyor, annesinin isteği üzerine Anna’nın saçları yeniden eski rengine boyanıyor ve evet tam tekmil makyaj da yapılıyor!

Bütün bu “imaj” çalışmaları esnasında elbette temel problem, Anna’nın öldüğünü bir türlü kabullenemeyişi. Eliot’ın ilk cevabı “Ah siz insanlar, hep aynı şeyi söylersiniz. Suçlu benmişim gibi bana kızarsınız” oluyor. İtirazlar yükseldikçe Eliot da sertleşiyor; aynanın, nefesinden buğulandığını gören Anna “Nefes alıyorum, ölmüş olamam, beni kandırıyorsun” dediğinde Eliot, filmin temel esprisini de özetleyen o konuşmayı yapıyor: “Nefes alıp vermek yaşamak mıdır? Hayatınız yaşamaya değermiş gibi bir türlü bırakamıyorsunuz. Belki çoktan ölmüşsündür.”

Burada filmin gerilim unsuru –Anna’nın gerçekten ölüp ölmediği– tırmanıyor ve esasen filmin sonunda dahi bir netliğe kavuşmuyor. Bu yüzden tartışmanın, seyir zevkini kaçıracak bir yanı yok neyse ki. İki ihtimal var, ya Anna gerçekten öldü ve bu durumu kabullenemiyor ya da yanlış/eksik bir adlî tıp raporuyla cenaze evine gelen Anna’yı, Eliot felç etmek suretiyle canlı canlı gömmek istiyor. Tartışmayı esas yürütmemiz gereken nokta ise Eliot’ın buradaki gerekçesi. Eliot, “hayatı dolu dolu yaşamayı bilmedikleri ve tutkuyla sahip çıkmadıkları” için “amaçsızca ortada dolaşan ve dünyamızı kirleten bu yaşayan ölüler”i hak ettikleri yere göndermekten yana. Solmuş çiçekleri ayıklarken “içinde hayat kalmayanlar çöplüğe gitmeli” cümlesi de buna işaret ediyor. Ve burası asıl üzerinde duracağımız yer.

Anna ölü veya diri olabilir. Ki Eliot’ın tavırları, cümleleri her iki şekilde yoruma da imkân tanıyor. Hatta buradan yönetmenin, hayatta veya ölü olmanın, tamamen bizim yorumlama şeklimize bağlı olduğu gibi bir anlam çıkarmamızı istediğini düşünebiliriz pekâlâ. Ancak iki durumda da değişmeyen şey; Eliot’ın –ki hâkim karakter olduğu için bir yerde de yönetmenin– sürekli ve üstüne basa basa ölüme karşı hayatı olumlaması. Anlıyoruz ki başta Anna’nın itirazlarına “Öldüğünü kabullen ve huzura er” cevabını veren Eliot da aslında “hayat”tan taraf. Sadece “hayatı dolu dolu yaşamayanlar”a karşı –kime göre, neye göre– bir garezi var maalesef. Görünüşteki iddiasının aksine Eliot’ın/ filmin hiç de ölümle barışık bir söylemi yok. Oysa “Ölüm güzel şey, budur perde ardından haber/ Hiç güzel olmasaydı ölür müydü peygamber” diye biliriz biz Necip Fazıl’ın diliyle…

Diriliş (After.Life)
Yönetmen: Agnieszka Wojtowicz-Vosloo
Oyuncular: Liam Neeson, Christina Ricci, Justin Long, Chandler Canterbury
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın