Gönül sahibi olmanın zorlukları

GÖNÜL SAHİBİ OLMANIN ZORLUKLARI

Ahmet İNAM • 45. Sayı / DİĞER YAZILAR

Gönlüm varsa tüm gönüllere sorumluluğum vardır. Gönlüm varsa artan farkındalığım, genişleyen kavrama ufkum, kaygı eşiğimi düşürür. Bir yandan varlığın önünde duyduğum hayret, hûşû, derin bir keyif, huzur verici dinginlik, sonsuzluğu yaşama duygusu, diğer yandan bütün yaşadıklarımın ardından gelen iflâh olmaz bir kaygı yaşantısı: Gönlü insanın böyle çağlar.

Gönül taşıyanın;

1. Gönlün varlığının sürdürülebilmesi,
2. Gönlün zenginliği, kuşatıcılığı,
3. Gönlün niteliği,
4. Gönlün kendini ortaya koyması

ile ilgili dörtlü kaygıları, gönlün oluşum koşulları, yaşanması, özellikleri, kendini ortaya koyma biçimlerine paralel özellikler taşır.

Gönül taşıyanın dürüstlüğü, açıklığı, kendini oluşturan öğelerle etkileşimini yitirmeme dikkati, onu özeleştiri konusunda duyarlı olmaya götürüyor.

Özeleştiri gücü, gönül sahibinin kendine olan saygısını azaltmaz. Özsaygısını yitirmiş biri gönlünü de yitirmiştir. (Elbette zaman zaman yitirilip yeniden kazanılabilir!) Gönül yolcusu bu “eleştiri gücü ve sorumluluk duygusuyla” kendine yalan söyleyemez. Bunu başarmanın zorluğu açık: Gönül kendine yalan söyleyip söyleyemediğini ancak bağımsızlık içinde gerçekleştirilebileceği bilinç düzeyi ile anlayabilir.

Gönlün sürüdürülebilmesi hiç de kolay değil. Hep eksik, hep özürlü kalır gönlün ardında olan, gönül sahibi, gönül arayan. Gönülküre içinde soluyup, gönülkürenin dışında olup bitenlerden hiç etkilenmez olur mu? Kendinde ve dış dünyada olup bitenleri, gönlünü yitirmeyecek biçimde düzenleyebilmede zorluklar yaşar. Bütün bunlar ağır bir derttir, odağında kaygı olan. Yaşam destekkürenin içinden duyguküreyi, pathosu, anlamküreyi, ahlâkküreyi soluyabilmenin zorluğu, sıkıntısı, değişen siyasal koşullarda yönetimin koyduğu çerçeve içinde sıkışmışlık kaygısıyla birlikte gider.

Sürdürebilme ve diğer üç gönül sürecinin yaşanmasında kaygının temel bileşenlerini kısaca şöyle belirtebiliriz: Ne durumda olduğu konusunda kuşku. Kendinden, çevreden, düşüncelerinden, değerlerinden, hedeflerinden kuşku. ?iddeti değişen bir belirsizlik. Bitip tükenmek bilmeyen bir yetersizlik duygusu. Bu duygu gönlü yaşamada bir itki olabilirse de (yetinmeme, sürekli “değil daha”, “noch nicht” diyebilme!) bir zayıflık olarak da ortaya çıkabilir. Bir gönül zâfiyeti (astheneia!) olarak.

Gönlü besleyen pınar, anlam dünyasından gelir. Gönül dileyeni, gönül tâlibi, anlamları yeterince canlı, diri, şiddetli yaşayamadığında, kendini boşlukta duyabilir. Boşluktan çıktığında ise sıkıştığını duyabilir. Gönül olanca genişliği, derinliği ile yaşanırken, daralmışlık, sıkışmışlık zaman zaman gönülde depremler yaratabilir.

Sürdürülmeye çalışılan gönül, varlığını, zenginliğini yitirebilir. Gönül, beden, duygu, düşünce, çevre etkileşimi ile olanca zenginliği içinde yaşanmayabilir. Bedenden duyguya, duygudan düşünceye, düşünceden içimizdeki ya da dışımızdaki çevreye çıkabilmede gönül, sorunlarla karşılaşabilir.

Zenginlik eksikliği, beden-duygu-düşünce-çevre etkileşimini bütünleyememenin yarattığı kaygı, gönül yaşayanını ağır bir “gönül yoksulluğuyla” karşı karşıya bırakır.

Gönlün elbette niteliği vardır, yaşamın niteliği olduğu gibi. Özerklik, içtenlik bu nitelik ayrımlarının farkına varılmasını sağlar.

Özerklik-açıklık-içtenlik-şevk-edep bütünlüğü, niteliğin yükselmesine, katkıda bulunur. Gönlün niteliği, bir anlam verme, değerlendirme ile belirlenen çabadır. Gönül adayı, tomurcuk gönüllü, gönlünü yaşarken gönlünü değerlendirir. Gönlü yaşamak, nasıl yaşadığını değerlendirerek yaşamaktır. Bu, felsefecilerin reflexion dediği, kendi üzerine dönük düşünme anlamında değildir. Çünkü burada bir düşünme edimi söz konusu değildir. Düşünme, gönlün süreçlerinden biridir. Gönlün özdeğerlendirmesi, kendi kendini değerlendirmesi ise yalnızca düşünme ile gerçekleşmez. Kimi zaman belki de çoğunlukla, bu özdeğerlendirme, farkına varılmadan yapılır. İşte bu değerlendirme, eleştiri duyarlılığı ile birleştiğinde gönülde yaşadıklarının niteliği konusunda kaygılar doğurabilir. Yeterince özerk olamadığını düşünebilir, örneğin. Bölündüğünü, bir yanının “deli” olduğunu ileri sürebilir (“Deli gönül” edebiyatı!); açık olmadığı, içten olmadığı, zaman zaman ölçüyü kaçırıp “edep dairesinin” dışına çıktığı kuşkusunu yaşayabilir. İçinin geçtiğini, canının çıktığını sanıp kaygılar yaşayabilir.

Bu aşamada diyebilirsiniz ki gönül sahibi olmak da ne kaygılı şeymiş öyle! Bu kaygı, örneğin, ne Hristiyanî bir günah duygusu, suçluluk duygusu ne de bunlarla ilgili olarak Kierkegaard’ın kaygısı ile örtüşür. Gönül kaygısı, sevinçli bir kaygıdır. İnsanın kendini değersiz gördüğü, onu melankoli batağına sokan bir ağır endişe değildir. Gönül kaygısı, kendini, ilişkilerini, hayatı değerlendirmekten doğan, deyim yerindeyse bir hüzünlü kaygıdır! Gönül insanı, gönülkürede gönlünü şevk içinde yaşar. ?evk, bir yaşam atılımıdır. Bu atılım, bu enerji, hüzne dönüşebilir. Hüzün, bir dinginliktir, bir ince acıdır, bir ince sızıdır.

Gönül kaygısı, “neden daha iyi, daha güzel insan olamıyorum” kaygısıdır. Etik ve estetik boyutlarıyla kendini belli eder. Kendindeki ve diğer insanlardaki çirkinlikleri görmeyi gerektirir. Bu çirkinlikleri öfkeyle, saldırıyla değil, belli bir ihtiyâtla, sabırla ,sebatla, elbette acılar çekerek, çatışmalar yaşayarak, duygu dünyamızın doğal akışına ters düşmeden ama edep dairesinin de dışına çıkmadan güzel olana dönüştürme uğraşı, bir has gönül uğraşıdır.

İçimizde ve dışımızdaki çatışmaların üstünü örterek değil, onlardaki uyumsuzlukları anlamaya çabalayarak, gönül niteliğini yükseltme gayreti içinde olabiliriz. Ne kaçmalıyız çatışmalardan, çirkinliklerden ne de çok acele üstüne gidip üstünkörü çözümler aramalıyız.

Gönlün kendini ortaya koymasında onun bir güç olduğu gerçeği, “gönül kaygıcısı”na sorunlar yaratabilir. Gönlü yaşayan, gücünü duymak, duyurmak konusunda kaygılar yaşayabilir. Bir “iklim”dir gönül, bir havadır, ortamdır. Gönül sahibi bir gönülkürede yaşar. Yalnızlık yasaktır gönül sahibine. Gönül, çevresinde bir gönül alanı yaratır mağnetik alan gibi örneğin. İklimi yaratamama, yaşayamama ağır bir gönül kaygısı olabilir.

Gönül taşıyorsanız, dünyaya belli bir tavırla bakarsınız, size yakışan, sizi bütünleyen bir tavırla. Gönül tavrıyla.

Gönül sizden yaratıcılık ister. Yaşama biçiminizde, bakışınızda, düşüncenizde. Sizden tâzelenme, sizden yeni yorumlar ister. Yaratma sancısı bu anlamda bir diğer gönül kaygısı olarak ortaya çıkıyor.

Genel olarak gönül kaygılarına yedi ayrı cepheden bakabiliriz. Neden kaygıları var gönlün?

1. Gönül sahibi yaşadıklarını anlayamıyor.
2. Anladığını sandığı oluşumların öyle olmadığını görüyor, yeniden anlayamama durumuna düşüyor.
3. Anlayıp anlayamadığından, kendi değerinden, hayatın anlamından, gönlün varlığından kuşku duyuyor.
4. Gönül taşımanın zorluğu karşısında yılıyor. Yılgınlığından dolayı utanıyor, acı çekiyor.
5. Gönül taşımaktan vazgeçmeye çalışıyor.
6. Anlamları, değerleri, oluşumları seziyor ama bir türlü yaşayamıyor.
7. Gönül sahibi olma çabasında git-geller yaşıyor; gönül sahibi olup olmama arasında yalpalayıp duruyor.

Önümüzdeki yıllar insan aklını da içine alan geniş bir düşünme, anlama, yaşama gücünün olduğunu fark etmesiyle, gönlünü yaşamaya çalışacağı bir çağın müjdecisi olabilir.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın