G-8 Zirvesi’nin ardından

G-8 Zirvesi’nin ardından

Mesut ÖZCAN • 54. Sayı / DİĞER YAZILAR

Dünyanın en zengin ülkelerinin liderlerini bir araya getiren G-8 toplantıları, eskisine oranla gitgide dünya gündeminde daha fazla yer almaya başladı. Bunun en önemli nedenlerinden biri artan küreselleşme ile beraber, ekonomik olarak gelişmiş ülkelerin küresel ekonomi ile ilgili ortak kararlar alma ihtiyacı iken, diğer önemli bir sebep olarak da mevcut uluslararası siyasi ve ekonomik yapılara hesap vermekten kaçınma olarak karşımıza çıkıyor. Bu kulübün sadece dünyanın zenginlerini temsil ederken aldığı kararların tüm dünyayı etkilediği yolundaki eleştiriler nedeniyle ve dünya ekonomisinin diğer önemli aktörlerini de dışlamamak için “Bellibaşlı Ekonomiler Forumu” adı altında 2007 yılındaki G-8 toplantısında yeni bir süreç başlatıldı. Bu kapsamda Brezilya, Çin, Hindistan, Meksika ve Güney Afrika (G-5) ile küresel gündemdeki temel konular hakkında ortak anlayışlar oluşturulmaya çalışıldı. Bunun yanında Türkiye gibi bazı ülkelerin de içinde bulunduğu diğer büyük ekonomiler ile G-20 olarak adlandırılan toplantılar gerçekleştirildi. G-8 toplantılarının genişletilmiş bölümlerine diğer ülke liderlerinin yanı sıra çoğu zaman uluslararası örgütlerin yöneticileri de katılıyorlar.

Geçtiğimiz ay içerisinde İtalya’nın L’Aquila kentinde gerçekleştirilen toplantı önemli kararların alındığı görüşmelere ev sahipliği yaptı. Toplantının yapıldığı mekân bir sembolizm içeriyordu. Önceki yıllarda küreselleşme karşıtlarının G-8 toplantılarının yapıldığı şehirlerdeki büyük eylemlerinin ardından, son birkaç yıldır toplantılar genelde küçük şehir ve kasabalarda gerçekleştiriliyor. İtalya’nın orta kısmında yer alan L’Aquila’nın da küçük olmanın yanında, Nisan ayı içinde depremlere sahne olması da toplantı için seçilmesinde etkili oldu. Toplantının İtalya’da yapılması nedeniyle dikkatlerin bu ülkeye yönelmesinin bir diğer sebebi de, 2001 yılında bu ülkede yapılan G-8 toplantılarını protesto eden bir gencin, İtalyan Jandarması Carabineri tarafından vurularak öldürülmesinin hatıralardaki yerini korumasıydı.

İtalya’daki toplantıda tartışılan konular arasında öne çıkan başlıklar küresel ekonomik kriz, küresel ticaret, iklim değişikliği, Afrika’daki sorunlar ve gıda güvenliği, son olarak da uluslararası siyasal gelişmeler idi. Son dönemde bütün küresel toplantılarda tartışılan konuların başında gelen ekonomik kriz, İtalya’da da gündemin en önemli maddelerinden oldu. Olumlu sinyallere dikkat çekilen toplantı sırasında daha önce alınan kararlar çerçevesinde uygulanan finansal düzenlemelere devam edilmesi kararı alındı. Bu bakımdan öne çıkan unsur kara para aklama, vergi kaçakçılığı, terörün finanse edilmesi gibi sorunlarla mücadelede geliştirilen ortak politikalar oldu. Çin, Hindistan ve Brezilya ise dünyanın Amerikan Doları’na alternatif bir rezerv parayı düşünmeye başlamasını gündeme getirdiler. Hindistan Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Menon, gelişen G-5 ülkelerinin kendi aralarındaki ticarette alternatif para birimleri kullanmalarını önerdi.

Tartışılan önemli konulardan bir diğeri de küresel ticaret idi. Uluslararası ticareti düzenlemek, güveni ve kalkınmayı sağlamak amacına yönelik olarak 2001 yılında başlatılan Doha Görüşmeleri olarak adlandırılan müzakereler, gümrük oranları ve sübvansiyonlar konusunda tıkanmıştı. G-8’in İtalya toplantısında alınan karara göre üye ülkelerin ticaret bakanları bir an önce bir araya gelecek ve 2010 toplantısından önce Doha Görüşmeleri’ni sonuca bağlayacaklar.

Toplantı sırasında en hararetli tartışmaların yaşandığı konu ise iklim değişikliği ve bununla mücadele ile ilgili oldu. Toplantının sadece G-8 liderlerinin katıldığı ilk bölümünde devlet ve hükümet başkanları, dünyanın sıcaklığını Endüstri Devrimi öncesindeki düzeyinden iki derece yukarıda tutma ihtiyacı konusunda uzlaşmaya vardılar. Bu hedefi gerçekleştirebilmek için ise küresel emisyonların 2050’ye kadar yüzde 50 oranında azaltılması, bunu sağlamak için de gelişmiş ülkelerin emisyonlarının ise yüzde 80 oranında azaltılmasında uzlaştılar. Uzun vadeli bu hedefi gerçekleştirmek için bununla uyumlu orta vadeli hedeflerin zaman geçirilmeden tespit edilmesi gerektiği kararlaştırıldı. Bu türden olumlu kararlara rağmen, emisyonların yukarıda bahsedilen ölçüde sınırlandırılmasına yönelik bağlayıcı bir anlaşma L’Aquila’da imzalanamadı. Bunun en önemli sebebi, özellikle Hindistan ve Çin’in yüzde 50’lik indirim hedeflerinin kendi ekonomik gelişmelerini zedeleyeceği iddiasıyla daha düşük oranlar istemeleriydi. Bu noktada Çin Devlet Başkanı Hu Jintao’nun Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki (Doğu Türkistan) olaylar nedeniyle toplantıdan erken ayrılmasının da olumsuz bir etkisi olduğu belirtiliyor.

Liderlerin zirve bağlamında ele aldıkları diğer bir konu da, mevcut ekonomik krizin etkileri çerçevesinde Afrika oldu. Bu noktada özellikle domuz gribi gibi salgın hastalıklarla mücadele için yapılacaklar ve sağlık alanında fakir ülkelere yardımcı olacak düzenlemelerin desteklenmesi gibi konular ele alındı. Daha önceki zirvelerde de benzer kararlar alınmış fakat uygulama noktasında verilen sözler yerine tam olarak getirilmemişti. Bu yöndeki eleştirileri aşmak için, atılan adımların izlendiği ve rapor edildiği bir hesap sorma mekanizması oluşturuldu ve 2010 yılında Kanada’da yapılacak olan G-8 zirvesine bu konudaki ilerlemeleri rapor etmek üzere bir komite oluşturuldu.

Gıda güvenliği ile ilgili konuda ise, toplantı marjında 40 ülkenin liderleri ve uluslararası örgütlerin yöneticileri bir araya gelerek ortak vizyonlarını açıkladılar ve küresel gıda güvenliği konusunda gerçekleştirilecek çalışmalar için üç yıl içerisinde yaklaşık 20 milyar dolar kaynak ayrılması konusunda uzlaştılar.

Uluslararası siyasal gelişmeler bağlamında ele alınan konular arasında ilk sırada dikkati çeken konu ise İran’da seçim sonrası yaşanan gelişmelerdi. Seçim sonrası ülkede yaşanan şiddet olayları, medyaya yapılan müdahaleler ve gözaltılar eleştirilirken, üye ülkeler İran’ın nükleer programıyla ilgili yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda soruna diplomatik çözümler bulma konusundaki kararlılıklarını teyit ettiler. Ele alınan diğer konular ise Afganistan ve Pakistan’daki gelişmeler, Kuzey Kore’nin nükleer programı, Filistin-İsrail Sorunu ve Burma oldu.

Zirve çerçevesinde ele alınan konular bunlar olurken, adet olduğu üzere, çeşitli gruplar zirveyi ve liderleri protesto ettiler. Lastik yakıp, çöp konteynırlarını ateşe veren göstericiler yanında, çeşitli açıklamalar ile liderlere hesap sormaya çalışan göstericiler de vardı. “Save the Children” adlı örgüt, İtalya’daki üç günlük zirve boyunca dünyada 75 binden fazla çocuğun öleceğini iddia ederek, daha önceki toplantılarda verilen yardım sözlerine rağmen atılan adımların yetersiz kaldığını dile getirdi. İsmi G-8 protestolarıyla özdeşleşen İrlandalı şarkıcı Bob Geldof da, verdiği sözleri yerine getirmeyen İtalya’nın kredibilitesinin azaldığını belirterek G-8 toplantılarına nasıl ev sahipliği yapabileceğini sorguladı. Geldof kendisi ile G-8 liderlerinin 2005 yılında İskoçya’daki toplantı sırasında imzaladıkları ve Afrika’ya yardımı artırmayı öngören anlaşmayı Berlusconi’ye göstererek, verilen sözlerin tutulmadığını söyledi. Önceki yıllarda verilen sözlerin aksine İtalya, 2005’ten bu yana Afrika’ya verdiği yardımı 400 milyon avro azalttı. Geldof, İtalya’nın vaat ettiği yardımın sadece yüzde 3’ünü verdiğine dikkat çekerek, artık plan değil, hareket ve eylem beklediklerini dile getirdi.

Önceleri zengin ülkelerin daha çok ekonomik ve ticari gelişmeleri değerlendirdikleri toplantılar olan G-8 toplantıları gitgide artan bir şekilde pek çok küresel konunun ele alındığı bir platform halini almaya başladı. Bu platformun meşruiyetini artırmak ve daha uygulanabilir çözümler elde etmek için toplantıların bazı bölümlerine dünya ekonomisi ve siyasetinde söz sahibi olduğu kabul edilen diğer ülkeler de yer alıyor. Bu şekilde BM yapısının mevcut siyasi ve ekonomik güç parametrelerini yansıtır şekilde reform edilmesi taleplerini cevaplandırır şekilde, küresel anlamda söz sahibi olan ülkeler bir araya gelerek ortak sorunları ele alır hale geldiler. Böylesi bir yapılanma ise bu genişletilmiş G-8 toplantılarının daha önemli ve etkili olmasına da imkân verdi. Yakın gelecekte G-8 toplantılarının dünyanın ekonomik ve siyasi gidişatı ile ilgili önemli kararların alındığı bir platform özelliğinin daha da arttığını gözlemleyeceğiz.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın