Filistin’de zorlu hükümet kurma süreci

Filistin’de zorlu hükümet kurma süreci

Mesut ÖZCAN • 77. Sayı / DİĞER YAZILAR

Filistin’de uzun zamandır devam eden bölünmüşlüğe son vermek amacını taşıyan uzlaşı çabaları sonucunda Nisan ayında Kahire’de Fetih ve Hamas’ın anlaşmaya varmış ve Filistinlileri bir yıl içinde seçimlere götürecek ve büyük ölçüde teknokratlardan oluşacak bir hükümetin kurulması kararlaştırılmıştı. Burada amaç, 2007 yılından beri Filistin’deki siyasi ve coğrafi bölünmeyi ortadan kaldırarak, İsrail’in barışın gerçekleşmemesi noktasında en fazla vurgu yaptığı muhatap sorununu aşmaktı. Aynı zamanda, Ortadoğu’da son aylarda yaşanan gelişmeler ve halkın taleplerini daha açıkça dile getirmesi, her iki partiyi de uzlaşı noktasında adım atmaya zorladı. Kahire’de tarafların bir uzlaşmaya vardıkları haberi pek çok kişi için olumlu bir sürpriz olurken, İsrail gelişmeden duyduğu rahatsızlığı açıkça dile getirmiş ve Fetih’i bu uzlaşmadan uzaklaşmaya çağırmıştı. Tel Aviv yönetimi pek çok kişi tarafından barışa ulaşmak için bir önkoşul olarak görülen bu uzlaşmanın barış getirmeyeceğini, Mahmud Abbas’ın bu anlaşmayı yırtıp atması gerektiğini söylemişti. Bu bağlamda, gümrüklerden ve limanlardan Filistinlilerin ürünlerinin satılması sonrasında elde edilen ve Filistinlilere vermesi gereken parayı vermeyeceğini açıklayan İsrail, Fetih’e çeşitli yollardan baskı yapmaya başlamıştı. İsrail kadar olmasa da, diğer bazı Batılı devletler de Hamas’a yönelik tutumları nedeniyle biraz endişelenmişlerdi. Arap Dünyası’nda ise bu gelişme hem Filistin’in geleceği açısından bir umut ışığı olarak görülmüş hem de Mısır’ın Mübarek sonrasında normalleşerek yeniden diplomatik anlamda önemli roller oynayabileceğinin bir işareti olarak değerlendirilmişti. Ayrıca tüm bunlar kadar önemli olan bir başka nokta da, Eylül ayında ilan edilmesi planlanan 1967 sınırlarına dayanan bir Filistin devletinin uluslararası toplum tarafından kabul edilmesi ve mümkün olduğunca fazla ülke tarafından tanınması amacına yönelik çabaların güçlendirilmesiydi. Mahmud Abbas son dönemlerdeki çabasını büyük ölçüde devlet ilanı ve bunun tanınmasını sağlamaya yönelik olarak yoğunlaştırdı.

Bu uzlaşının bir yansıması olarak Mısır, Gazze’ye geçişleri sağlayan Refah sınır kapısını daha fazla açık tutar hale gelmiş, böylece İsrail’in 2007 sonrasında Hamas’a silah kaçırılmasını engelleme iddiasıyla uyguladığı abluka bir nebze olsun yumuşamıştı. Hamas ve Fetih bir uzlaşı hükümeti üzerinde anlaşsalar da, kurulacak hükümette başbakanın ve bakanların kimler olacağı noktasındaki fikir ayrılıkları zaman içerisinde ortaya çıktı. Bu yazının yazıldığı tarihte başbakanlık sorunu çözülmemişti, belki de bu konu uzlaşmazlık noktası olarak yeniden ayrışmalara sebep olacak ve kısa süre içinde her iki tarafın da üzerinde anlaşabileceği bir ismin başkanlığında hükümet kurulacak.

Taraflar arasında uzlaşmazlık noktası olarak son dönemde ön plana çıkan konu Fetih’in başbakanlık için Selam Fayyad’ı aday göstermesi oldu. Halen Fetih kontrolündeki Batı Şeria’daki hükümetin başında bulunan Fayyad uluslararası alanda tanınan bir isim. Eski bir Dünya Bankası uzmanı olan Feyyad, onu destekleyenler tarafından Filistinliler’e uygulanan ablukanın kaldırılmasında etkili olabilecek bir figür, ekonomik kalkınma için gerekli dış desteği sağlayabilecek güvenilir bir isim olarak gösteriliyor. Ayrıca ABD ve diğer ülkelerdeki bağlantıları dolayısıyla, Eylül ayında ilan edilmesi planlanan Filistin devletinin tanınması için doğru bir seçim olduğu belirtiliyor. Fetih yetkilileri, kendilerinin uluslararası bilinirliği olan bir ismi tercih ettiklerini ve bu ismin görevinin Gazze’ye uygulanan ablukayı sona erdirmek olduğunu, yeni başbakanın Batı Şeria’ya da abluka uygulanmasına neden olacak bir isim olmaması gerektiğini söylüyorlardı.

Hamas’ın kendisine karşı çıkmasının altında yatan temel nedenler, Fayyad’ın Başbakan olarak görev yaptığı dönemde İsrail’le Gazze’ye uyguladığı ablukayla işbirliği yaptığı iddiası, bazı Hamas mensuplarının tutuklanmaları ve işkence görmeleri, uyguladığı ekonomik politikaların destek görmediği ve halk tabanında yeterince karşılık bulmadığı iddiaları şeklinde özetlenebilir. Hamas yetkilileri açıklamalarında, Kahire’de yapılan anlaşma gereği, netameli konuların her iki tarafın uzlaşısı ile çözülmesi üzerinde söz birliğine varıldığını ve bu nedenle de hükümet kurulurken de tarafların bir diğerine bir isim dayatmaya kalkmaması gerektiğini dile getiriyorlardı.

Kahire’de tarafların bir araya gelerek yeni hükümeti açıklamaları beklenirken, başbakanın ismi üzerindeki anlaşmazlık sonrasında Türkiye de devreye girerek Abbas ve Mişal’i Ankara’ya davet etti. Her iki liderle ayrı ayrı yapılan görüşmelerde hem hükümeti kurma süreci hem de Filistinliler ile İsrailliler arasında başlayamayan görüşmeler ele alındı. Hükümet kurma sürecinde karşılaşılan bu zorluklar gösteriyor ki, mevcut şartlar Fetih ve Hamas’ı bir uzlaşıya itse de, bunu sürdürmek o kadar kolay olmayacak. Ortadoğu’da yaşanan gelişmeler halkın taleplerine ilelebet ilgisiz kalınamayacağını bir kez daha gösterdi. BM tarafından tanınması planlanan bir Filistin Devleti’nin ilan edilebilmesi için önce içerideki birlik sorunu çözülmeli. Aksi takdirde bu proje ölü doğmuş bir proje olacak. Abbas devlet ilanı projesine ciddi anlamda siyasi yatırım yaptı. Bu noktadan geri dönmesi pek mümkün olmayacak. Hamas da, karşı karşıya kaldığı izolasyonu kırmak için bir şans elde etti. Hamas yöneticilerinin bu durumun bilincinde hareket etmeleri gerekiyor. Ulusal birlik hükümeti üzerinde anlaşıldığı duyurulduğunda, Türkiye dâhil pek çok ülke barış için öncelikli olarak atılması gereken adımın atıldığını açıkladı. Bölge ülkelerin desteğini alan bu momentumun kaybedilmesi, Filistinliler için yeni sıkıntılardan başka bir şey getirmeyecek.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın