> Forum > ๑۩۞۩๑ İlim Dünyası Online Dergi Dünyası ๑۩۞۩๑ > Mostar Aylık Kültür ve Aktüalite Dergisi > Diğer Yazılar > Bir yiğitleme olarak insan
Sayfa: [1]   Aşağı git
  Yazdır  
Gönderen Konu: Bir yiğitleme olarak insan  (Okunma Sayısı 1053 defa)
18 Haziran 2012, 18:09:52
Safiye Gül

Çevrimdışı Çevrimdışı

Mesaj Sayısı: 15.436


« : 18 Haziran 2012, 18:09:52 »



BİR YİĞİTLEME OLARAK İNSAN
Berat DEMİRCİ • 47. Sayı / DİĞER YAZILAR


Bilinmek arzusu, yaratıcının aslî özelliğidir. Varlıklar, bilinmesi gerekenden bir işaret, bir haberdir. İnsan ise haber olduğu gibi, bilinmek arzusu da taşır; bilinmek ister. Bunun içindir ki, hayat sonrasına yolculanırken, başucunda bekleyen yakınlarına “Nasıl bilirsiniz?” suali yöneltilir. Bazen gümbür gümbür “İyi biliriz!” cevabı verilir; bazen cevap, ölüye değil de müşterek kaderimize karşı kısık sesli, loş bir nezaket ve boyun eğme görünümündedir. Bilinmek önemlidir, insana yakışan ise iyi bilinmektir. İyi bilinmek, eylediğinin iyi bilinmek niyeti ile tahakkuku ile mümkündür.

İnsan bilinmek ister ve bilinmek arzusuyla eyler. Ama “kim tarafından bilinmeyi arzular?” sualinin tek cevabı yoktur. Verilen her cevap, bilinmek isteyenin değil, “tarafından bilinmeyi arzu ettiği” şahsiyetin yüceliğinin hüccetidir. Mecnun’un Leyla için mecnun olduğunu Leyla bilmedikten sonra, halk Mecnun demiş ne çıkar. Leyla “Bu benim mecnunum!” deyip, Mecnun’u bilirse, Mecnunun arzusu gerçekleşir. Mecnun’un bilinmesi Leyla iledir; halk-ı âlem bilse de olur, bilmese de.

BEYLİK VERİN ERDEMLİDİR CİNS AT VERİN HÜNERLİDİR

Herhangi bir hakikate “Eskilerin hikâyeleri” demek, kendilerini zamanın hâkimi sayanların süregelen taktiklerindendir. Dede Korkut hikâyeleri, Oğuzlar’ın hayatlarını yansıtır. Fakat hikâyelerin artık eskilerde kaldığını, günümüz dünyasında yalnızca tarihçileri, edebiyatçıları ilgilendirdiğini söylemek kültürel intihardır. Dirse Han Oğlu Boğaç Hikâyesi’ndeki ad koyma merasimi, hem eskidir, hem de hikâyedir, ama biyolojik varlığın sosyal şahsiyet hâline geliş süreci açısından önemli bir hakikati ifade eder. Oğlancık, deve ile dövüştürülmek üzere yetiştirilmiş azgın boğayı yıkınca kendisine beylik, at ve daha önemlisi ad verilir. Hikâyemizde, erdemli olmak ile hünerli olmak ölçülerinin “Beylik” ve “Cins at” sahibi olmayla bağlanışı, muhteşemdir. Bey olmak, insana ve tabiata irade sahibi olarak katılmaktır, tasarrufta bulunmaktır; “Cins at” sahibi olmak ise kendince hareket etme özgünlüğüne ve özgürlüğüne hak kazanmaktır. Erdemli olanla bey olanın aynîleşmediği anda, beylik eşkıyalığa dönüşür. “Beyler azmış yolundan, bilmez yoksul hâlinden/Hayvan, canavar gibi otlamağa dalmıştır” diyen şairimiz, böyle bir zamanı ve hâli anlatır.

Sağlığında namına yiğitleme (koçaklama) söylenmeyene, arkasından ağıt da yakılmaz. İnsan gerçek kıymetini bu dünyadan ayrıldığında bulur, bu yüzden halkın şahitliği önemlidir. Günümüzde kişiye Dede Korkut hikâyesinde olduğu gibi, bir hüner gösterince ad konulmaz, ama öldükten sonra “hünerini nasıl kullandığına göre” anılır. “Anılmanın nasıllığı”, “adının ne olduğu”ndan daha önemlidir. Boğaç Han, babasına gerçekten asi olsaydı ve öldürülseydi, onun azgın boğayı yıkma hünerinin hiçbir anlamı kalmaz, hünerini yanlış kullandığı için de nefretle anılırdı.

KOCAKLAMA VE SÖZ

“Ağacın eyisi özünden olur
Yiğidin eyisi sözünden olur
El için ağlayan gözünden olur
Ağlama hey gözün yaşın sevdiğim!"

Yiğit, yani koçak; ancak bu kadar tarif edilir. Ağacın özü, insanın sözü vardır; insanın özü sözdür. Sözünün eri olmak, koçak olmanın başıdır. Koçak; sözün doğrusunu, güzelini, iyisini söyleyecek; doğru, güzel ve iyi konusunda “söz verecek”tir. “Söz vermek!” değil, neyin sözünü ve kime verdiğiniz önemlidir.

İnsan olmak, söz vermekle başlar; çoğu insan verdiği sözü ya unutur, ya da unutmuş gibi davranır. Koçak kişi sözünü unutmayandır ve her insan koçaklığa namzettir. “Sözüne sadakat” derecesi, kişinin yiğitlik rütbesini belirler, öyle ise koçaklık da mertebe mertebedir. “Yiğidin başı daima belâlı gerektir!” derler ya; boşu boşuna değil… Koçak, “belâ”lı adamdır, çünkü “kalu-belâ”yı unutmaz. Her şeyin başı da, yiğitliğin başı da bu “belâ” kelimesidir; belâ, yani evet… Demek ki, “söz verme”nin de varlık katında (ontolojik) bir dayanağı vardır. İnsan birilerine, meşrûiyetini o “ilk ahid”den almayan bir söz verdiyse, hukuk dilinde verilen söz butlandır. O cinsten söz vermek bir ayıp, o sözü tutmak da ikinci ayıptır.

Başının “belâ”sını hatırlamayandan yiğit olmaz… Adına koçaklama yakılsa bile, ilk ahdine sâdık olmayanın yiğitliği sahih değildir.

KİRALIK AĞLAYICILAR VE SİYASETEN AĞLAMAK

Her ölünün arkasından ağıt yakılmaz, ağıt yiğide yaraşır. Hâli vakti yerinde olup da, arkasından kimsenin derinden “ah vah” etmediği adamlar dünya değiştirdiğinde, varisleri mahcup olmamak için nevvâh veya nevvâhe kiralarlarmış. Demek ki, “kiralık ağlayıcılık” diye bir meslek varmış. Şems-i Tebrizi’nin Makalât’ında geçtiğine göre, varlığına en ufak bir tereddüt kalmaz. Varisler bir nevvah kiralamışlar, adamcağız da cemaati etkilemek maksadıyla, ölen kişi hakkında “âlim miydi, fakirleri kollar mıydı?” gibi sorular sorup da müsbet cevap alamayınca, “Ey gafil gelip gafil giden zavallı!” diye başlayan bir mersiye söyleyerek ağlamaya başlamış. Bana sorarsanız etkili olmuştur, çünkü nevvah profesyonel ama desteksiz de atmıyor. Cemaat; gafil gelip, gafil gidenlere üzülmüştür, evdeki kadınlardan ise ağlama sesleri gelmiş olmalıdır.

Köy düğünlerinde yakın zamanlara kadar seyirlik oyunlar sergilenirdi; her biri de ibretâmiz şeylerdi. Köylüler “Makalât” okuyacak değiller, ama en azından bazı köyler ve köylüler nevvâhlık nedir bilirler ve mizahını üretirler. Nevvâhlarla ilgili olanı aynıyla şöyleydi:

(Oyunbazlar sahnede yerini alır.

Birkaç kişi cemaat rolündedir ve ölenin oğluyla bakışmamak için gözlerini yere dikmişlerdir. Mahdum bey, hiç üzüntü alâmeti göstermeyen cemaate ters ters bakmaktadır. Kimse aldırmayınca içlerinden birini gözüne kestirir, böğrüne dürter ve:

-Ulan cıbıl, sen daha yedi sene önce bizim evde bir helva yememiş miydin?

Diyerek çıkışır. Hâzırûna merhum pederinin yedi senelik helva nevinden iyiliklerini hatırlatmaya çalışır. Kimse tınmadığı gibi, adam arkasını döner dönmez birbirlerine bakarak dilleriyle dişlerinin arasında kaba sayılabilecek sözler söylerler. Güya adamcağız duymuyordur, ama seyirciler kahkahalarla gülmektedir. Tam tiyatro. Birden kapıdan paçaları nispeten düzgün iki kişi girer ve ağanın oğluyla bir şeyler konuşurlar. Nevvâhtırlar ve pazarlık etmişlerdir. Herkes de duyar, beş yüz liraya anlaşırlar.

İki nevvâh ortaya çıkıp öyle ağlar, öyle ağıtlar yakarlar ki, sanırsınız ki ölen kendi babalarıdır. Kendilerini yerden yere atarlar, göğüslerini yırtarlar. Rahmetliyi melek mertebesine yükseltirler.

Ağlama faslı bittikten sonra mevtayı sırtlar, şöyle bir dolaştırırlar mezara gömüyormuş gibi, kaldırır yere atarlar “Sağlam gömün geri dönmesin!” gibi sözler, el hareketleri, jest ve mimikler herkesi güldürür. Defin işi de bitmiştir ve nevvâhlar, ağanın oğlundan paralarını isterler. Ağanın oğlu, nevvâhın avucuna birşeyler kıstırır.

Nevvâh avucuna nefretle bakar. Çünkü beş yüzü şöyle dursun, yüz lira bile değildir. Ağanın oğlu yeleğin cebinden zorla çıkardığı bozuk paraları vermiştir.

Cemaat henüz dağılmamıştır. Nevvâhlar bu kez onlara dönüp, az önce methettikleri merhumu, yerden yere vururlar; ne namertliği kalır, ne nekesliği... İşlerini bitirerek cemaate şapka uzatırlar ve cemaat şapkayı parayla doldurur. Oyun alkışlarla biter).

Paranteze aldığım ve kırk yıldır unutmadığım bu temâşâ, nevvâhların vahının eyvahının bu faniden göçen kişiye hiçbir faydası olamayacağını pek güzel ve arifâne işlemiştir; aslı koçak olmayana nevvâh neylesin. Nevvâhları bir nevi reklamcı sayın, mesleklerini icra ettiklerini düşünün. Günümüzde ise nevvâhlık masumiyetini kaybetmiş, özellikle bir kesimin âlâ becerdiği bir meslek hâline getirilmiştir. Ölenin kişiliği hiç önemli değildir, “bizden olsun da ölü olsun!” çirkinliğiyle, hem cenaze sahibi, hem ölen kişi istismar edilir. Bir de cinayete kurban gitmiş ise modern nevvâhlar kolları sıvar. Ceset soğumadan katili ve kimliğini tespit ederler; cenaze cenaze olmaktan çıkar, bir kişiyi de değil fail olarak tayin edilen bir kesimi telin mitingine dönüşür; “kahrolsun” nidaları ekranlara kin sıçratır. Orada da kalmaz, bu ölüseverlik ertesi yıllara sarkar, her yıldönümünde ölüm bahanesiyle saldırganlık artırılarak devam ettirilir, kan davası ilkelliğine dönüşür. Faili ve olayın gerçek yüzü belli olsa bile “ölüseverler” eylem koymaya(!) devam ederler; hatta gerçek katillerin avukatlığını üstlenirler. Çünkü kandan ve kinden oy koparma imkânının elden çıkma tehlikesi vardır.

Ucunda ölüm vardır; gelimli gidimli dünyanın, gelen ve giden sakinleriyiz. Siyasî ya da değil, bütün cinayetlere, ölenin adresini sormadan üzülmüş; toprağa düşenine “toprağı bol olsun” demeyi ihmal etmemiş, merhumuna da rahmet dilemişimdir. Ama bu siyasî cinayetler, başkalarını suçlama, hedef gösterme hâline dönüşünce ölen kişinin yüzü, kişiliği kayboluyor, yerini de siyasî nevvâhların iğrenç çehresi alıyor. Ölen kişi koçak bile olsa, arkasından ağıt yakan nevvâh siyasî bir namert ise, ağıt ağıt olmaktan çıkar, samimiyetsiz bir istismar vesikası hâline gelir. Asıl üzülünecek tarafı da, ölünün ailesinin ve yakınlarının “benim ölümü istismar etmeyin!” tavrını sergilemek yerine, ölünün şöhretini ranta çevirmeyi tercih etmesidir. Öldürenle ağlayanın aynı olduğu konusunda ister istemez derin şüpheler oluşur; benim ise şüphem dahi yoktur.

Ağıtını nevvâhın, koçaklığını nevvâhın koştuğu zoraki yiğidin payına da korkarım “eyvah!” düşer.

ŞÖHRET AFETTİR?

Bilinmek arzusu erdemle örtüşmüyorsa, afete dönüşür, bu yüzden “şöhret afettir!” Şöhrete ulaşan kişi, bu afetle baş edemezse altında kalır ve “Desinler hastalığı” başlar. Bana cömert desinler diye sarfeder, yiğit desinler diye savaşır,...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın
Bu Sayfayi Paylas
Facebook'a Ekle
Kayıtlı

Müslüman
Anahtar Kelime
*****
Offline Pasif

Mesajlar: 132.042


View Profile
Re: Bir yiğitleme olarak insan
« Posted on: 28 Mart 2024, 19:18:17 »

 
      uyari
Allah-ın (c.c) Selamı Rahmeti ve Ruhu Revani Nuru Muhammed (a.s.v) Efendimizin şefaati Siz Din Kardeşlerimizin Üzerine Olsun.İlimdünyamıza hoşgeldiniz. Ben din kardeşiniz olarak ilim & bilim sitemizden sınırsız bir şekilde yararlanebilmeniz için sitemize üye olmanızı ve bu 3 günlük dünyada ilimdaş kardeşlerinize sitemize üye olarak destek olmanızı tavsiye ederim. Neden sizde bu ilim feyzinden nasibinizi almayasınız ki ? Haydi din kardeşim sende üye ol !.

giris  kayit
Anahtar Kelimeler: Bir yiğitleme olarak insan rüya tabiri,Bir yiğitleme olarak insan mekke canlı, Bir yiğitleme olarak insan kabe canlı yayın, Bir yiğitleme olarak insan Üç boyutlu kuran oku Bir yiğitleme olarak insan kuran ı kerim, Bir yiğitleme olarak insan peygamber kıssaları,Bir yiğitleme olarak insan ilitam ders soruları, Bir yiğitleme olarak insanönlisans arapça,
Logged
Sayfa: [1]   Yukarı git
  Yazdır  
 
Gitmek istediğiniz yer:  

TinyPortal v1.0 beta 4 © Bloc
|harita|Site Map|Sitemap|Arşiv|Wap|Wap2|Wap Forum|urllist.txt|XML|urllist.php|Rss|GoogleTagged|
|Sitemap1|Sitema2|Sitemap3|Sitema4|Sitema5|urllist|
Powered by SMF 1.1.21 | SMF © 2006-2009, Simple Machines
islami Theme By Tema Alıntı değildir Renkli Theme tabanı kullanılmıştır burak kardeşime teşekkürler... &
Enes