Kronik bronşit ve sigara

Kronik bronşit ve sigara

Ocak 2008 28.SAYI

Kronik bronşit; birbirini izleyen iki yıl ve her yıl içinde üç ay süreyle başka bir neden olmaksızın, aşırı yapışkan sıvı artışı sonucu öksürük ve balgam çıkarma ile karakterize edilen bir akciğer hastalığıdır. Kronik bronşit oluşumundaki en önemli etken sigaradır. Sigara içenlerin % 50’sinde kronik bronşit gelişir. Sigaranın etkileri, sigara içiminin yoğunluğu ve içme süresi ile yakından ilişkilidir. Kronik bronşit sıklığı sigara içenlerde içmeyenlere oranla 15-20 kat fazladır. Çünkü sigara içen duyarlı kişilerde solunumdaki gerileme belirgindir.

Öksürük ve balgam çıkarma, sigara içenlerde içmeyenlere göre dikkate değer ölçüde bir artış gösterir. Burada içilen sigaranın toplam sayısının yanı sıra solunan zehirli gaz ve parçacık içeriğinin akciğerdeki dağılımı ve toplam miktarı da önemlidir. Ana hava yollarında öksürük veya dışarı çıkarılan hava akımında sınırlanmaya neden olan birikim, solunan parçacıklar nedeniyle oluşur. Sigara, akciğerlerde fonksiyon bozukluğuna da neden olur ve bronşların aşırı çalışmasına yol açmaktadır. Sigarayı bırakmanın hem akciğer kapasitesi hem de solunum fonksiyonlarının geri dönüşü açısından son derece yararlı olduğu bir gerçek. Bunun yanı sıra bir tek sigara içimi bile hava yolları direncinde artışa yol açar.

Hava kirliliği de kronik bronşit sebebi

Mesleki ve kimyasal tozlar ile, hava kirliliği de kronik bronşit oluşumunda önemli role sahip. Kronik bronşit özellikle endüstriyel gazların, kimyasal dumanların ve bitkisel tozların yoğun olarak bulunduğu meslek gruplarının çalışanlarında sık görülür. Bu meslek grupları kömür ve ağır maden işçiliği, metal işçiliği, kağıt imalatı, çimento ve tekstil işçiliği olarak sıralanabilir. Hava kirliliğinin belirgin olduğu yerlerde oturanlarda kronik bronşit sıklığı daha yüksektir.

Çocukluk döneminde geçirilen akut solunum yolu enfeksiyonları da kronik bronşit oluşumuna zemin hazırlar. Özellikle 2 yaşından önce geçirilen bronşit veya küçük bronşların iltihabı kalıcı anormal akciğer fonksiyonuna neden olabilir. İleri yaşlarda sigara içiminin de eklenmesiyle kronik bronşit gelişiminde önemli bir risk faktörü görülebilir.

Kronik bronşitte meydana gelen değişiklikler geri dönüşümlü olup, daha çok büyük bronşlarda görülmektedir. Bronşlarda kalın ve yapışkan bir salgı vardır ve enfeksiyon eklenmesiyle salgı cerahatli bir karakter kazanır. Bronşlardaki salgı bezlerinin genişlemesi temel özelliktir. Bu genişleme sayı ve büyüklük artışıyla oluşmaktadır. Kronik bronşitli hastalarda bronşiyal salgılamada artış görülmektedir. Bunun yanında kronik bronşitte anormal titrek tüylerin sayısında artış vardır. Salgı nedeni ile oluşan tıkaçlar yer yer solunum yollarının ve hava keseciklerinin kapanmasına ve zamanla bronş elastik yapısının kaybı ile küçük bronşların genişlemesine yol açmaktadır.

Sigara, içerdiği çok sayıda ajanla birlikte bronş-küçük bronş duvarını ve akciğer hücrelerini etkilemektedir. Hastalarda genellikle uzun süreli sigara içme öyküsü ve sıklıkla da sabahları belirgin olan öksürük şikayeti mevcuttur. Başlangıçta rahatsız edici olmayan öksürük, genellikle sabahları şiddetlenir ve gece boyu alt solunum yollarında biriken salgılar sabah öksürükle atıldıktan sonra kısmen rahatlama olur. İlerleyen yıllarda hastalığın belirginleşmesiyle şikayetler şiddetlenir. Balgam başlangıçta az miktarda, yapışkan kıvamdadır. Rengi beyaz veya saydam iken enfeksiyonların eklenmesiyle sarı-yeşil renk ve cerahatli karakter kazanır. Kronikleşme ile birlikte balgamın yapışkanlık durumu ve günlük miktarı artar. Zamanla hastalığın ilerlemesiyle tabloya bronşların ani kasılması ve solunum darlığı eklenir. Hastalar 40-50 yaşlarında belirgin olarak deride mavimsi-mor renk görülmesi ve genellikle şişman olduklarından “mavi şişmanlar” adını alırlar. Şişman, kısa boylu ve tıknaz görünümdedirler.

Kronik bronşitin başlangıcında fizik muayene ve göğüs kafesi dış görünümü normaldir. Kronik sigara kullanımına bağlı parmak, dudak ve bıyıklarda sarı renk değişikliği gözlenebilir. Zamanla tablonun ağırlaşmasıyla solunum zorluğu ve fiziksel güç sarf etmede azalma meydana gelir. İleri zamanlarda göğüs ön-arka çapında artma, göğüs kafesi hareketlerinde azalma tespit edilir. Dinlemede ise solunum seslerinde azalma ve soluk verme zamanında uzama dikkati çeker. Tıkanma mevcutsa hışırtılı solunum duyulabilir. Erken dönemde kalp grafisi normaldir. İlerlemiş kronik bronşitte oksijen azlığına bağlı kalp ritim bozuklukları ortaya çıkabilir.

Balgamın kültür incelemeleri yapılıp mikrobun cinsi belirlenebilir. Kronik bronşitte akciğer grafisinde belirli bulgu yoktur. Ancak kronik bronşitlilerde akciğer damarlarındaki tansiyonun yükselmesine bağlı olarak ileri evrelerde kalp ve akciğer atardamarları belirgindir. Kronik bronşitin klasik değerlendirilmesinde tomografi ve MR gibi tetkiklere ihtiyaç yoktur.

Tedavi için sigarayı bırakmak şart

Kronik bronşit ilerleyici seyirli bir hastalık olduğu için tedavinin amacı, belirtileri azaltmak, solunumun kötüleşmesini önleyerek yaşam kalitesini artırmak ve yaşam süresini uzatmaktır. En önemli basamak sigaranın bırakılması ve iç/dış ortam kirliliğinin kontrolünü içerir. Hangi safhada olursa olsun sigara aniden ve bir defada bırakılmalıdır.

Sigara dumanı ile temas da önlenmelidir. Sigaranın bırakılması ile bir aylık sürede bile öksürük ve balgam çıkarma semptomları azalmaktadır. Sigaranın bırakılması ile oluşan gerginlik, endişe, konsantrasyon güçlüğü ve sinirlilik hali nikotin yoksunluğuna bağlanmaktadır. Bu durum nikotin tedavisi ile düzeltilebilir. Tedavi süresi 6-8 hafta olup psikolojik terapi ile desteklenmelidir. Çevre kirliliği, havadaki tahriş edici toz ve gazlara maruz kalınması, çalışma ortamındaki toz, kimyasal dumanlar ve endüstriyel gazlarla temas hali mevcut şikayetlerin artmasına neden olacağından kirliliğin kontrolü gereklidir. Hastalık ilerlediğinde bronş genişleticiler, iltihap giderici ajanlar, balgam yumuşatıcı ve atıcılar ve ileri safhalarda kalp problemleri eklendiğinde idrar söktürücüler, kalbi koruyucu ilaçlar ve uzun süreli oksijen uygulaması tedaviye eklenir.

EMSEY TIP MERKEZİ
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın