9.HAFTA – ZAYIF HADİS ÇEŞİTLERİ
* Mursel, Munkatı, Mu‘dal, Mu‘allak, Mudelles…
MERDÛD HADÎSLER >zayıf ve mevzû’ diye ikiye ayrılırlar.
1- Zayıf Hadîs: “sahîh hadisin niteliklerini taşımayan hadistir.
* Zayıf Hadîs çeşitleri > Mursel, Munkatı, Mu‘dal, Mu‘allak.
a)Mursel Hadîs:
* Tabiinin doğrudan >Hz.Peygamber'den naklettiği hadistir.
* Bu hadisin senedinde >sahabi ravisiyle birlikte ravilerin duşmuş olma ihtimali vardır.
* Hasan-ı Basri’nin mürsel rivayetleri >çok zayıf bulunurken, Said ibnu’l- Museyyeb’in bu rivayetleri makbul sayıldı.
* Sahabi mürseli: Bir sahabinin başka sahabiden öğrendiği, ancak rivayet ederken bu sahabinin ismini vermeden doğrudan Hz. Peygamber’den rivayet ettiği veya Hz. Peygamber’le ilgili olup da bizzat görme ve duyma imkânı bulunmayan, dolayısıyla başka birinden öğrenmiş olması gereken bir olay hakkında naklettiği hadistir.
* Bu tür hadisler >zayıf sayılmaz. Çünkü sahabelerin hepsi adildir.
Bu hadislere şu örnekleri verebiliriz:
*”Bize Saîd rivayet edip dedi ki, bize Huşeym, Câbir’den, o da, eş-Ş'a’bî’den (naklen rivayet etti ki), o şöyle demiş: Resûlullah şöyle buyurmuş…
> Yorum: eş'Şa’bî, tâbiûndandır. Dolayısıyla bu sözü Hz.Peygamber’den duyup kendisini nakleden birileri olmalıdır. Bunu veya bunları söylemediği için hadisi murseldir.
*“Bize Ebû Bekr b. Ebî Şeybe, Ebû Kureyb ve İbn Numeyr rivayet edip dediler ki, bize İbn Fudayl, Umâre’den, o da Ebû Zur’a’dan (naklen) rivayet etti ki, o şöyle demiş: Ben Ebû Hureyre’yi şöyle derken işitmiştim; Cibrîl Hz. Peygamber’e gelip şöyle demiş…
> Yorum: Bu hadis sahabi murseldir. Çünkü Ebû Hureyre Hz. Hatice’nin zamanına kavuşmamıştı. Bu haberi muhtemelen Hz. Peygamber’den ki, bu durumda, tabii olarak, şahabı murseli olmaz' veya daha önce ondan öğrenmiş olan bir sahabiden duymuştu.
b)Munkatı Hadîs:
* Senedinde sahabeden sonra >bir veya peş peşe olmayarak, birkaç ravi atlanmış olan hadîstir.
* Senedde ismi verilmeden >“bir adam”, “bir kadın”, “bir hoca” gibi bir ifadeyle yani mubhem olarak zikredilen ravi de atlanmış sayılır.
> Zikredilmeyen, atlanan bu ravi veya ravilerin durumu >bilinmediği için munkatı’ hadis zayıftır.
Bu hadise şu örneği verebiliriz:
* Bize Ebû Bekr b. Ebî Şeybe rivayet edip (dedi ki), bize Yûnus b. Muhammed rivayet edip (dedi ki), bize Leys b. Sa’d... Bize yine Ebû Bekr b. Ebî Şeybe rivayet edip (dedi ki), bize Davud b. Abdillah el'Ca’ferî, Abdulaziz b. Muhammed’den, onlar (yani Leys ile Abdulaziz) birlikte Yezîd b. Abdillah b. Usâme b. el'Hâd’dan, o, el'Velîd b. Ebi’l'Velîd’den, o, Osman b. Abdillah b. Surâka el'Adevî’den, o da Ömer ibnu’l'Hattâb’dan (naklen) rivayet etti ki, o şöyle demiş: Ben Resûlullah’ı şöyle buyururken işitmiştim…
> Yorum: Bu hadis munkatı’dır. Çünkü Osman b. Abdillah, ana tarafından dedesi olan Hz.Ömer’den hadis semâ etmemiştir. Dolayısıyla aralarında, bu hadisi ona nakleden en az 1 ravi olmalıdır.
c)Mu‘dal Hadîs:
* Senedinde peş peşe >2 veya daha fazla ravi atlanmış olan hadistir. Bu hadisin zayıflık sebebi bir önceki gibidir. Ancak bunda zayıflık daha fazladır.
Bu hadislere şu örnekleri verebiliriz:
* Bana Mâlik’den rivayet etti ki, ona ulaşmış ki Resûlullah şöyle buyurmuş…
> Yorum: İmam Mâlik, 3. nesil olan etbâu’t'tabiînden olduğuna göre senedde en az iki ravi düşmüştür.
d)Mu‘allak Hadîs:
* Senedinin müellif tarafı, >bir veya birkaç ravisi atlanmış gibi eksik olan hadîstir. el'Buhârî’nin el¬Câmiu’s-Sahîhinde bu hadisler çoktur.
Bu tür hadislere şu örnekleri verebiliriz:
* Behz, babasından, o, dedesinden, o da Hz.Peygamber’den (naklen) demiş ki, o şöyle buyurmuş…
> Yorum: el'Buhârî’nin doğum tarihi 194 olduğuna göre bu hadisi ya Behz’in hadislerinin yazılı olduğu ama kendisinin muteber bir öğrenme yoluyla elde edemediği bir kitaptan almıştı, dolayısıyla zikredebileceği başka raviler yoktur, ya da onu Behz’den kendisine gelinceye kadar rivayet eden raviler vardı ama onları, ölçülerine uymadıkları için zikretmemiştir.
* Bana Mâlik’den rivayet etti ki, Muaz b. Cebel şöyle demiş: (Yemen’e görevli olarak giderken) ayağımı özengiye koyduğumda Resûlullah’ın bana tavsiye ettiği son şey şu oldu…
> Yorum: Bu hadis, onu kitabına alan İmam Mâlik, hadisi kendisinden aldığı hocasını veya kitabını zikretmediği için muallakdır. Bu hadise, senedinde sahabeden sonra muhtemelen bir ravi düştüğü için munkatı’ da denebilir.
e)Mudelles Hadîs:
* Bir kusuru veya, hoş görülmeyen bir özelliği >gizlenerek onun bulunmadığını zannettirecek şekilde rivayet edilen hadîstir. Hadisi bu şekilde rivayet etmeye ise tedlîs denir.
9
* Tedlîsu’l¬isnâd: Gizlenmek istenen kusur, senedde >ravi atlanmış olduğu halde bunu belli etmemeye çalışmaktır.
* Muteber bir yolla aldığını belirten kesin bir ifade kullanma yerine >“ falandan naklen” veya “falan şöyle dedi” gibi kapalı bir ifade kullanır.
* Tedlîsu’ş-Şuyûh: Gizlenmek istenen husus, hocanın meşhurluğu veya zayıflığı ise…
* Tedlîsu’l'isnad ile tedlîsu’ş-Şuyûhun çeşitleri >hoşgörüyle karşılanmış ve bunu yapanların adaleti cerh edilmemiştir. Çünkü bunu yapan, açık ifade yerine ihtimalli ifade kullanmakta, böylece yalan söylemiştir.
* Tedlis yapan ravinin, sıka olsa da, >“an” ve “kale” gibi, kesinlik ifade etmeyen edâ sîgaları kullanarak yaptığı rivayetler munkatı’sayılmıştır.
* Mudelles hadisin bazı çeşitleri, >senedinden ravi düşmesi veya ravisinin adalet eksikliği sebebiyle zaîftır.
Örn: ...Bize Sufyân, ez'Zührî’den, o da Enes’den (naklen) rivayet etti ki, Hz.Peygamber, Safiyye’nin düğününde hurma ve kavuttan ziyafet verdi.
> Yorum: Sufyan, bu rivayette tedlis yapmıştır. Bu hadisi hocası ez'Zührî’den doğrudan almamıştır. Hadisin makbul şekli şöyledir: ...Bize Sufyân rivayet edip dedi ki, bize Vâil b. Dâvûd, oğlu Bekr b. Vâil’den, o, ez-Zührî’den, o da Enes b. Mâlik’den naklen rivayet etti ki...
* Bana Mâlik’den, o, Sevr b. Zeyd ed'Dîlî’den, o da Abdullah b. Abbâs’dan naklen rivayet etti ki...
> Yorum: Bu senedlerde Sevr ile Abdullah arasında İkrime’nin bulunduğu, Mâlik’in onu hazfederek tedlîs¬i tesviye yaptığı söylenir.
* İshak b. Râşid’den, o, ez-Zührî’den...
> Yorum: İshak’ın, ez-Zührî’den rivayetlerinin vicâde yoluyla olduğu ve tedlis yaptığı söylenir.
10. HAFTA – ZAYIF HADİS ÇEŞİTLERİ
* Mu‘allel-Muzdarib-Maklûb-Şâzz(Mahfûz)-Munker(Ma‘rûf)-Metrûk
f)Mu‘allel Hadis:
* Uzman âlimlerin >fark edebileceği ve sahihliğe zarar veren gizli bir kusuru (illeti) bulunan hadîstir.
* Bu hadislerde, mevkûf olanın >merfû, munkatı’/mursel olanın muttasıl olarak veya bunların tersi şeklinde, birbiriyle karıştırılarak kusurlar bulunabilir. Buna göre illetler hem senedlerde, hem metinlerde olabilir.
* Bazı alimler, bütün rivayetleri toplayıp >sened ve metinlerini karşılaştırarak incelemekle hadisin illetli olup olmadığını ortaya koymuşlardır. Ali ibnu’l-Medînî. Ahmed b. Hanbel, Dârimî, Buhârî, Ebû Hâtim er-Râzî, Tirmizî ve Dârekutnî’yi zikredebiliriz.
* Hadisin muallel olması, ravisinin >zabt ve, adalet niteliklerinin eksikliğini veya yokluğunu gösterir.
Bu hadise şu örneği verebiliriz:
* ...Abdullah b. Mesûd demiş ki, Resûlullah sav şöyle buyurmuş: “Uğursuzluk anlayışı şirkten bir çeşittir. Bizden kimse yoktur ki (bu anlayış ona bulaşmış olmasın!). Ancak Allah bunu tevekkülle giderir!”.
> Yorum: Bu hadisin; “Bizden hiç kimse yoktur ki...” kısmının, Hz.Peygamber’in değil, Abdullah b. Mes’ûd’un sözü olduğu söylenir.
*...Musa b. Ukbe’den, o, Ebû İshak’dan, o, Ebû Burde’den, o da babasından naklen rivayet etti ki, Resûlullah sav şöyle buyurmuş...
> Yorum: Bu hadisin senedi mualleldir. Ebû Burde hadisi, diğer rivayetlerinde genel olarak görülen yolun ki, buna câdde denir. Aksine, babasından değil, el-Eğar el-Muzenî’den nakleder.
* Muallel hadisler konusunda eserler: 1-Kitabu’l-İlel ve Ma’rifeti’r-Ricâl, Ahmed b. Hanbel, I-II
2-Kitabu’l-İlel, İbn Ebî Hâtim er-Râzî, Mısır, 1343, I-II. 3-Şerhu İleli’t-Tirmizî, İbn Recep el-Hanbelî, Bağdad.
g)Muzdarip Hadis
* Birbirlerine zıt olmakla beraber birini diğerine >tercih imkânı bulunmayan hadîslerden birine verilen isimdir.
* Senedde görülebilen bu tür zıtlıklardan bazısı >hadisin sahihliğine zarar vermeyebilir.
Örnekler:
…Şeybân'dan, o, Ebû İshak'dan, o, İkrime'den, o da İbn Abbas’dan naklen rivayet etti ki, o şöyle demiş: Ebû Bekr es-Sıddîk, Resûlullah sav demiş ki; “İhtiyarladığını görüyorum?”. Şöyle buyurmuş: “Beni Hûd, Vâkıa, Amme yetesâelûn ve İze’şş-şemsu küvviret sureleri ihtiyarlattı!”
…Bize Ebu'l-Ahvas rivayet edip dedi ki, bize Ebû İshak, İkrime'den, naklen rivayet etti ki, o şöyle demiş: Ebû Bekr es-Sıddîk –Allah ondan razı olsun!- şöyle demiş..
> Yorum: Bu hadisin senedi muzdaribtir. Hadis birinci senede göre İbn Abbâs'ın rivayeti/musnedidir. İkinci senede göre ise, munkatı' olmasının yanında Hz. Ebû Bekr'in rivayeti/musnedidir. Birini tercih imkânı da yoktur.
h)Maklûb Hadis
* Sened veya metnindeki kelime veya cümlelerde >takdîm-tehîrler, başkalarıyla değiştirmeler yapılmış olan hadîstir.
* Meşhur örneği, Bağdad’lı hadisçilerin >Buhârî’yi (ö.256) denemek için yaptıklarıdır.
Metni maklûb hadise örnekler;
...sol elinin verdiğini sağ eli bilmeyecek kadar...
> Bu hadisin makbul şekli şöyledir: ...sağ elinin verdiğini sol eli bilmeyecek kadar...
...size bir şeyi yasakladığımda ise, gücünüz yettiğince ondan uzak durun.
> Maklûb olan bu hadisin makbul şekli şöyledir: ...dolayısıyla size emrettiğim şeyi gücünüz yettiğince yapın...
...size bir iş emrettiğimde ise onu gücünü...
[
Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın
