din eğtm 5.hft

TÜRKİYE’DE DİN EĞİTİMİNİN TARİHSEL SÜRECİ

Osmanlı Devleti’nin son yüzyılında eğitim sektöründe ana hatlarıyla üç çeşit okul bulunmaktadır. Bunlar; medrese, mektep (okul) ve yabancı okullardır.

Medrese en eski ve din eğitimi ağırlıklı bir eğitim kurumudur. Osmanlı’da orta ve yüksek öğretim düzeyinde eğitim gerçekleştiren kurumlar olan medreseler, özellikle 18. yüzyıldan sonra hızlı değişimle birlikte devletin ve toplumun ihtiyaç duyduğu insanı yetiştirmede yetersiz kalmış ve giderek zayıflamıştır.

Mektep Batılı anlamda bir eğitim kurumu olan ve Cumhuriyet dönemi okullarının esasını teşkil eden mekteplerde eğitim din ağırlıklı değildir ve seküler dersler (matematik, fen, tarih vb.) ön plandadır. Bu okullarda İslam’la ilgili olarak genelde “İlmihal” ve “Tecvid” adlarında dersler okutulmuştur.

Yabancı okullar1856 yılında çıkarılan Islahat Fermanı ile gayrimüslim vatandaşlara özel okullarını açabilme imkânı tanınmıştır. Yine bu dönemde güçlü olan İngiltere, ABD, Fransa, Almanya vb. devletlerin desteği ile Osmanlı topraklarında yabancı eğitim kurumları da açılmıştır. Böylece Osmanlı devletinin son yüzyılı içinde oluşan bu üç farklı eğitim kurumu, eğitim anlayışları ve dünyaya bakışları birbirinden farklı üç çeşit insan yetişmesine ve toplumsal bütünlüğün sarsılmasına neden olmuştur.

1913 yılında İmam Hatip yetiştirmek üzere açılan ve daha sonra “Medresetü‐l Vaizin” ile birleştirilerek “Medresetü‐l İrşad” adını alan “Medresetü‐l Himmeti ve Hutaba” bugünkü İmam Hatip Liseleri’nin kökü olarak kabul edilir.

Cumhuriyet döneminde İlahiyat Fakültelerinin temelini oluşturan Osmanlı Devleti’nin son dönemindeki kurum ise, 1 Eylül 1900 tarihinde İstanbul'da açılan Dârülfünûn‐ı Şâhâne'deki Ulûm‐i Âliye‐i Dîniyye Şubesi’dir. Dört yıl süreli bu şubede tefsir, hadis ve usulü, fıkıh ve usulü, kelâm ve târîh‐i dîn‐i İslâm dersleri okutulmuştur. 1908 Meşrutiyeti'nden sonra büyük ölçüde değişikliğe uğrayan Dârülfünûn‐ı Şâhâne, 1913 yılından itibaren İstanbul Dârülfünunu'na dönüştürülmüş, Ulûm‐i Âliye‐i Dîniyye Şubesi'nin adı da Ulûm‐i Şer'iyye olarak değiştirilmiştir.

1923‐1946 YILLARI ARASINDA (TEK PARTİ) DİN EĞİTİMİ ve ÖĞRETİMİ

1. İmam Hatip Mektepleri ve Yüksek Din Öğretimi

3 Mart 1924 te “Tevhid‐i Tedrisat Kanunu” (Öğretim birliği kanunu) ile ülke genelindeki tüm eğitim ve öğretim kurumları, bütçeleriyle birlikte Maarif Vekaleti’ne (Milli Eğitim Bakanlığı’na) bağlanmıştır. Bu kanunla eğitim sistemi içerisinde din eğitimine son verilmemiş, dini ve seküler eğitimin modern okul çatısı ve anlayışı içerisinde verilmesi öngörülmüştür. Din görevlisi yetiştirmek üzere İmam‐Hatip Okulları ve yüsek din uzmanı yetişirmek üzere İstanbul’a İlahiyat Fakültesi açıılması kararlaştırlmıştı.. Bütün medreselerin kapatımasıla birlikte Tevhid‐i Tedrisatı 4. maddesi gereği 29 yerde İmam Hatip mektebi ve yine aynı madde gereği Darülfünuna bağlı bir İlahiyat Fakültesi açılmıştı.

Cumhuriyet tek parti döeminde (1923‐1946) din eğtimi uygulamaları açısndan bir çok sorun yaşanmıştı. İmam ve Hatip Mekteplerinin açılışlarından daha birinci yılı sonunda 5 tanesi kapatılmış, 2 ayrı yerde yenileri açılmıştı. 2. yılı sonunda 8 tanesi kapatılmış, 2 ayrı yerde yenileri açılmıştı. 3. yılı, yani 1925‐26 öğretim yııı sonunda ise, İstanbul ve Kütahya'da bulunanları dışında bütün imam ve Hatip Mektepleri kapatlımıştı. Bu iki yerdeki İmam ve Hatip Mektebi de, 1929‐1930 öğretim yılında "öğrenci bulamamaları gerekçsiyle kapatılmıştı. Bu okulları mezunlarına hiçbir şekilde istikbal vaat edilmemesi, yani resmî bir görev verilmemesi, 4 yılı bir ortaokul seviyesinde tutulması lise kısımları açılmamasıve bundan dolayı mezunlarına yüksek tahsil imkânı sağlanamamış olması gibi nedenler öğrenci ilgisizliğini doğurmuşur. Böylece din görevlileri yetiştiren İmam Hatip mekteplerinin 1930 yılında kapatımasının ardından 1949 yılında

Açılan imam hatip kurslarına kadar Milli Eğtim Bakanlığı bünyesinde din göevlisi yetişirmeye yönelik ortaöğretim düzeyinde herhangi bir okul kalmamıştı.

İstanbul Darülfünun’a 1924 yılında yüksek din uzmanları yetişirmek üzere İlahiyat Fakültesi kurulmuşur.İstanbul Darüfünunu 31 Mayıs1933'te çıkarılan bir kanunla kapatılarak yerine İstanbul Üiversitesi kurulunca İlahiyat Fakültesi de ortaöğretim kurumlarından din derslerinin kaldırılması Diyanet işleri teşkilâtında kadro bulunamaması ve sonuç olarak mezunlarının istihdam edilememesi gibi sebeplerle kapatılmış, yerine öğrencisi olmayan İlâhiyat Tetkikleri Enstitüsü açılmı ştı.

Okullardaki Din Dersleri

1924 tarihli "İlk Mekteplerin Müfredat Programıyla ilkokul öğretim süresi 6 yıldan 5 yıla indirilmiştir.Kur'an‐ı Kerim ve Din dersleri 2, 3, 4 ve 5. sınıflarda haftada ikişer saat,

lise birinci devresinin 1. ve 2. senelerinde (bugünkü ilköğretim 6 ve 7. sınıflar) Din Bilgisi" adıyla birer saat din derslerine yer verilmiştir. Lise ikinci devre programında ise din derslerine hiçbir sınıfta yer ayrılmamıştır.

1926 yılında Müfredat yeniden değiştirilmiş din dersi 3. sınıftan itibaren haftada birer saat olarak yer almıştır. Şehir ilkokullarındaki din dersleri 1927‐1928 eğitim‐öğretim yılından itibaren, 3, 4 ve 5. sınıflarda birer Saat, 1930 senesine gelindiğinde ise, arzu eden öğrencilere Perşembe günleri öğleden sonra yarım saat okutulması öngörülmüştür.

Din öğretimi 1933’ten itibaren (1939’a kadar köy okulları hariç) öğretimin hiçbir kademesinde 1949 yılına kadar yer almamıştır.

1946‐1980 YILLARI ARASINDA DİN EĞİTİMİ ve ÖĞRETİMİ

Okullardaki Din Dersleri

1946 yılında TBMM'de Öğretim Birliği Kanunu'nun ruhuna dönüş çabalarından olarak, okullarda Fransız örneğine uygun "Muhasebat‐i Ahlakiye" dersinin konulabileceği kararlaştırılmıştır.

1948 tarihinde ilkokulların 4. ve 5. sınıflarına isteğe bağlı olarak program dışı Din Bilgisi dersi konulmuş ve 1949 öğretim yılından itibaren de öğretimi başlamış 1950 eğitim‐öğretim yılından itibaren de program içine alınmıştır.

Ortaokulların 1 ve 2. sınıflarında 1956 yılında isteğe bağlı olarak din derslerine yer verilmiş, bu ders 1967‐ 1968 öğretim yılından itibaren liselerin 1 ve 2. sınıflarına da isteğe bağlılık kaydına uyulmak şartıyla konulmuştur. Ortaokulların 3. sınıfına ve liselerin 3. sınıfına ise 1976‐1977 yıllarında yaygınlaştırılmıştır. Ayrıca 1949’dan beri seçmeli olan din derslerine karşılık 1974 yılında ilkokul 4. sınıftan liselerin 10. sınıfına kadar program içerisinde haftada birer saat zorunlu ahlak bilgisi dersi konulmuştur.

1946‐1980 Arası İmam Hatip Okulları ve Yüksek Din Öğretimi

CHP meclis grubunun 10 Şubat 1948 tarihli toplantısında din görevlisi ihtiyacını karşılamak üzere MEB’na bağlı kurslar açılması ve buraya ortaokul mezunlarından askerliğini yapmış kimseler alınması suretiyle memleket ihtiyacını karşılamak üzere din hizmetlerini yürütecek elemanların yetiştirilmesi benimsenmiştir.

15 Ocak 1949 tarihinde önce İstanbul ve Ankara, daha sonra da Afyon, İzmir, Isparta, Kayseri, Kastamonu, Adana, Trabzon ve Urfa’da 10 ay süreli İmam Hatip Kursları açılmıştır.

13 Ekim 1951 tarih ve 601 sayılı kararla İmam Hatip Okulu açılmasına karar verilmiştir. Bu doğrultuda Adana, Ankara, Isparta, İstanbul Kayseri, Konya ve Maraş'ta yedi adet İmam Hatip Okulu açılmış ve bunlar 17 Ekim 1951 tarihinde eğitim ve öğretime başlamışlardır.1958'e kadar sayıları 19 olmuş 1970 yılında 72’ye ulaşmıştır.

12 Mart 1971 askeri müdahalesi sonrasında 1972’de yayımlanan yönetmelikle orta kısımları kaldırılmıştır. Karar ilgili yönetmelikte “İmam Hatip Okulu, ortaokul üzerine dört yıllık eğitim veren bir meslek okuludur.

1973 tarihli 1739 sayılı yasayla İmam Hatip Okulları İmam Hatip Liselerine dönüştürülmüş ve üniversiteye geçişte kendi alanı sınırlandırılması kaldırılmış üniversitelere girmeleri sağlanmıştır. Yasanın 32. maddesi şu şekildedir:

“ İmam Hatip Liseleri, İmamlık, Hatiplik ve Kur’an Kursu öğreticiliği gibi dini hizmetlerin yerine getirilmesi ile görevli elemanları yetiştirmek üzere Milli Eğitim Bakanlığınca açılan, ortaöğretim sistemi içinde hem mesleğe, hem yükseköğretime hazırlayıcı programlar uygulayan öğretim kurumlarıdır.”

1974 tarihinde kurulan CHP‐MSP koalisyon hükümeti aynı yıl İmam Hatip liselerinin 1972’de kapatılan orta kısımlarını yeniden açmıştır.1980 yılına kadar sayıları 374’e ulaşmıştır.

1948 yılında CHP TBMM’ne İlahiyat Fakültesi açılması hususunda teklif sunmuş, mecliste 4 Haziran 1949 tarihinde kabul edilen kanunla Ankara Üniversitesi’ne bağlı İlahiyat Fakültesi

açılmasına karar verilmiştir.

1959 yılında ilk Yüksek İslam Enstitüsü İstanbulda açılmıştır.İstanbul’dan sonra sırasıyla Konya, Kayseri, İzmir, Erzurum, Bursa, Samsun ve Yozgat’ta açılmıştır.

Ankara’daki İlahiyat Fakültesi ve sekiz Yüksek İslam Enstitüsünden başka Erzurum’da 1971 yılında Atatürk Üniversitesi’ne bağlı beş yıl öğretim süreli İslami İlimler Fakültesi de açılmıştır. Yüksek İslam Enstitüleri lisansüstü öğretim yaptıramıyorlardı. Erzurum’daki bu fakülte lisansüstü öğretim imkânı da sağlayarak önemli bir boşluğu doldurmuştur.

1980’DEN GÜNÜMÜZE DİN EĞİTİMİ ve ÖĞRETİMİ

Okullardaki Din Dersleri

12 Eylül 1980 Askeri İhtilal sonrası oluşan askeri yönetim; Okullarda isteğe bağlı olarak yer alan din dersi ve zorunlu ahlak bilgisi dersi birleştirilerek ilk ve orta dereceli okullarda “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi” adıyla zorunlu olarak okutulması öngörülmüştür. Ayrıca okullarda din dersinin yerini belirten bu düzenleme 1982 Anayasası’nın 24. maddesinde de zikredilmiştir. Diğer bir ifade ile din dersi en üst düzey hukuki metin olan anayasaya konularak zorunlu hale getirilm...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın