İSLAM FELSEFESİ
13.HAFTA

İBN ARABİ
•   HAYATI VE ŞAHSİYETİ
•    USLUBU
•    DÜŞÜNCE TARİHİNE YAKLAŞIMI
•    İSLAM DÜŞÜNCE TARİHİNE YAKLAŞIMI
•    VARLIK GÖRÜŞÜ
•    İLAHİ İSİMLER TEORİSİ: ESMA VE SIFAT
•    AYAN-I SABİTE
•    ZAMAN VE MEKAN
•    NEFİS VE İNSAN GÖRÜŞÜ
•    BİLGİ TEORİSİ
•    İBN ARABİ’YE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER
•    TESİRLERİ
•    ESERLERİ 
Hayatı ve Şahsiyeti
   Mürsiye 1165; Dımeşk 1240
   Şeyhu’l-ekber, Muhyiddin, Ekberiye
   Dini ilimler eğitimi, manevi üstatlar veliler eşliğinde seyr u süluk
   Vahdet-i vücud
   Felsefi tasavvuf
   Doğuya yolculuk
   Anadolu yolculuğu
Üslubu
   Eserlerinin zihinsel ürünler değil ilahi imla olduğunu belirtir
   Kitaplarındaki düzensizlik ilham ve keşflerle yazılmasından kaynaklanır
   Çelişkiler üzerinden yazma
   Nispetlerle düşünme ve telif
Genel Düşünce Tarihine Dair Görüşleri
   Genel düşünce tarihi nebilerin kabiliyetleri ve ümmetlerine nispetlerinin şekillerinden ibarettir
   Her nebide hakikatin belli bir yönü tecelli eder
   İslam öncesindeki dönemde hakikat tam değildi
   Sebepleri: 1. Metafizik doğa bilimleri üzerinden yapılıyordu; mücerred manalar tam tecelli etmemişti, ümmetlerin metafizik olarak buna kabiliyeti yoktu
   2. Metafizik bütün ümmet tarafından değil ümmet içindeki belirli fertler tarafından yapılıyordu; Tecelli külli ve tam değildi
   Önceki düşünürler de hakikatin bir açıdan temsilcisidir
   İslam son din ve tam şeriat olduğundan dolayı, düşünce tarihinin kendisinden önceki dönemlerini de kapsar
   Sonraki öncekini kapsadığından dolayı, öncekilerin ilimlerini tercüme etme ve alımlama aynı zamanda İslam ümmetine mahsus bir özelliktir

Genel Düşünce Tarihi İçindeki yeri
   İbn Arabi düşüncesinin kavramsal yapısı İbn Sinacı ve Yeni-Eflatuncu olmakla birlikte, İbn Arabi bu kavramsal yapıya yeni bir terminolojik hüviyet kazandırmıştır




İslam Düşüncesi Tarihine Dair Görüşleri
   Kendisini muhakkik sufiler zümresi içinde görür
   Diğer sınıflar: felasife, fakihler ve kelamcılardır
   Muhakkik sufiler nebevi yolu takip ederler, filozoflar kendi akıllarına dayanırlar
   Eşari geleneğini tevarüs etmiş olmakla birlikte bu geleneğin kelamcılarına eleştiriler
   İbn Sina Metafiziği Vahdet-i vücud düşüncesine kavramsal arka plan sağlamıştır
   Muhakkik sufiler zümresi, tasavufun bir bilim haline gelme sürecini ifade eder
   İlahi isimler teorisinin tümeller problemiyle, ayan-ı sabite teorisinin kelamdaki madum tartışmalarıyla ilgisi vardır
   Birden ancak bir çıkar, bir neden mevcut oldukça nedenlisini gerektirir gibi bazı felsefi ilkeler vahdet-i vücud düşüncesine temel teşkil etmiştir
 
Varlık Görüşü
   Mutlak Varlık ve mutlak hakikat: Tanrı
   Mutlak varlıkta iki yön: Ehadiyet ve Vahidiyet
   Oluşun ve mevcutların çıkışının ilkesi: Vahidiyet ve Bilinmeyi istemek
   Mevcutların ilkeleri: ayan-ı sabite
   Mevcutların bağlı olduğu tümel ilkeler: ilahi isimler
   Çokluk felsefede olduğu gibi suretlerle değil varlıktaki tecellinin derecelenmesi/taayyünü ile ortaya çıkar
Varlık Mertebeleri
   La taayyun mertebesi: Ehadiyet ve İlahi zatın biricikliği mertebesi > Burada henüz çokluk yoktur, sadece İlahi zatın biricikliği vardır
   Eleştirisi: Aristo ve Meşşai filozoflarda varlığın buradaki aslına intikal edilmez. Onlarda söz konusu edilen mevcuttur varlık değil
   İbn Arabi’nin vurguladığı bu  nokta onun bir ontolojist veya kozmolojist olmadığını alemle Tanrı arasında ontolojik bir fark gözettiğini ortaya çıkarır
   Taayyun-ı evvel mertebesi: ayan-ı sabite
   Taayyun-ı sani: Mevcutlar

   Zatı gereği varlık: Mutlak varlık > Tanrı
   Tanrı ile mevcut olan > Arş, kürsi ve semavat-ı ula
   Üçüncü şey: varlık ve yoklukla nitelenmeyen şeydir, alem bundan ortaya çıkar > ilahi isimler, hakikat-i muhammediye gibi isimlerle anılır [felsefedeki imkana tekabül eder]

   Varlığın Batından Zahire Çıkma Süreci
   Mutlak Varlık
   Maddeden soyutlanmış mevcut: ruhani mufarık akıllar
   Mekansal mevcut: cirimler ve cisimler
   Tabiatı itibariyle bir yerde bulunan mevcut: arazlar
   İbn Arabi aynı çerçevede başka tasnifler de yapar

İlahi İsimler Teorisi: Esma ve Sıfat
   İlahi isimler alemin var oluşunun sebebidir
   Tanrı’nın sıfatlarından en önemlisi hayat sıfatıdır. HAYAT hareketin sebebidir > Hareket tecelliyata neden olur > Vücud hayatla nitelenmiştir > Hayy olduğundan dolayı kendi zatını idrak eder: İLİM > İlim sıfatı İRADE ve KUDRET sıfatını beraberinde getirir > bunlar ise İŞİTME, GÖRME, KELAM VE TEKVİN sıfatlarını gerektirir.
   Bütün ilahi isimler hayat sıfatına, hayat sıfatı Allah ismine, Allah ismi de İlahi zat’a döner
   İlahi Zatın bir olması yanında İlahi isimlerin çokluğu, oluşun/kesretin sebebidir
   Ilahi sıfatlar birer nispet ve izafetten ibarettir. Mümkünler alemindeki farklılıkları ortaya çıkaran bu nispetlerdir
   İlahi zat sıfatlarla, sıfatlar isimlerle, isimler de nesnelerle zahir olur
   Mevcutlar ilahi isimlerin tezahür alanıdır: Mevcutları bilmek demek ilahi isimleri bilmek demektir

Ayan-ı Sabite
   Ayn: Hakikat, zat, cevher ve mahiyet
   Sübut: akli, zihni varlık
   Ayn-ı sabite: mahiyetlerin Tanrı’nın ilmindeki varlığı > alemdeki şeylerin asılları, ilkörnekleri
   Ayn-ı sabite’nin duyulurlar alemine çıkmasının nedeni: feyz-i mukaddes
   Feyz-i mukaddes: Hakk’ın varlığının aleme tenezzülü/dereceler halinde inişi > mahiyetlere varlık giydirilmesi
   Ayan-ı sabitelerin bulunduğu alem: alem-i sübut, ilm-i ilahi, hazret-i ilmiye
   Bu alem mutlak gayb alemi ile şehadet alemi arasında bir yönüyle gayba diğer yönüyle şehadet alemine bakan bir yüze sahiptir
   Sabit aynların idealardan ya da faal akıldaki tümel akli suretlerden farkı:
   1. Bunlar tümel değil tikel suretlerdir
   2. sabit aynlar Hakk’ın taayyünleridir; Hakk kendi zatını düşünürken buradaki aynlar da O’nu düşünür

Nefis Görüşü
   Nefs-i  natıka külli nefse iştirak ederek yitmez
   Düşünen nefs bedene tamamen zıttır ve rahmanın nefesini teşkil eder
   Yetkinliği varlığın birliği ve kendisinin de bu birliğin parçası olduğunu idraktir

İnsan Görüşü
   İnsan alemin özüdür, yaratılışın gayesidir
   İnsandan murat da insan-ı kamildir
   İnsan-ı kamil mutlak anlamda hakikat-i muhammediyeye tekabül eder
   İnsan Tanrı’nın ilminde ilk, varlıkta son ve gayedir. Bu açıdan diğer varlıkların varoluşunun nedeni ve kendisine yöneldiği gayedir. İnsanın yöneldiği gaye de mutlak varlıktır
   Tanrı bütün sıfatlarıyla insanda tecelli eder
Bilgi Teorisi
   Varlığın hakikati fikir ve nazarla değil keşif ve müşahedeyle bilinir
   Müşahede tecellileri idraktır
   Hakikatler zat tecellisini idrakle kazanılır
   Eşyanın hakikatine dair bilgi ayn-ı sabiteyle ilişkilidir, hakikatleri bilmek  bu tikel ilkörneklerin bilgisini elde etmektir

   İlimler
   Akli ilimler: felasife
   Ahval ilimler: ehl-i tecarüb ve kesb
   Sırlar ilmi: nebiler ve veliler

İbn Arabi’ye yöneltilen eleştiriler
   Tasavvuf içindeki tenkitler: Simnani, Cili, İmam Rabbani > vücud mu şuhud mu daha ileri bir mertebedir, Hakk’a mutlak varlık denilir mi, ilim maluma tabi midir gibi konular..
   Tenkitlerin kaynağı: Kabul edilen bir hakikatin isimlendirmesiyle ilgili sorunlar
   Kelam ve fıkıh merkezli tenkitler: İbn Teymiye, Bikai, Ali el-Kari, el-Halebi, İbnu’l-Ehdel
   Tenkitlerin kaynağı: Usul ve ilke farklılıkları

Tesirleri
   Sadruddin Konevi: Tasavvufun İbn Arabi geleneği içerisinde bir metafizik, bir ilim haline gelmesi
   Fusus şarihleri: Afifuddin et-tilimsani, Fahreddin Iraki, Saiduddin Fergani, Müeyyiduddin Cendi, Abdurrezzak Kaşani, Davud Kayseri, Molla Fenari vd.
   Ekberiye: Vahdet-i vücud öğretisini temele alan tasavvufi akım
   Osmanlı düşüncesi şiirden, felsefeye, süsleme sanatlarına, mimariye kadar vahdet-i vücud düşüncesinin izlerini taşır

Eserleri
   Temel eserleri
   Futuhat-ı mekkiye
   Fususu’l-hikem
   Tedbiratu’l-ilahiyye
   Tercümanu’l-eşvak



[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın