Hadis 11.Hafta

HADİS 11. HAFTA
Mevzû‘ Hadîs
Söylemediği veya yapmadığı halde Hz.Peygamber’e (sav) nispet edilen söz ve islerle ilgili haberdir. Bu tür bir habere hadîs denmesinin sebebi, uydurma da olsa, seklen bir sened ve metne sahib olması ile, uyduranın onun hadîs olduğunu iddia etmesidir.

a) Tarihçe

Medîne’ye iki mil uzaklıkta Benû Leys kabilesine ait bir mahalle vardı. Bir adam cahiliye döneminde onlardan kız istemis ancak kabile vermemisti. İste bu zat, üzerinde güzel bir elbise ile tekrardan onlara geldi ve “bu elbiseyi bana Rasûlullah (s.a.) giydirdi, mallarınız ve canlarınız hususunda hüküm vermemi emretti” dedi. Daha sonra da sevdiği kadının evine gitti. Bunun üzerine mahalleliler haber salıp durumu sorunca Rasûlullah (s.a) söyle buyurdu: “ALLAH’ın düsmanı yalan söylemis!”. Hz. Peygamber hemen bir adam gönderdi ve ona sunu emretti: “Zannetmiyorum ama sağ bulursan boynunu vur; ölü bulursan da cesedini yak”.

Rasûlullah’ın (s.a.) gönderdiği adam (yalancının yanına) geldiğinde onu, engerek yılanı tarafından sokulup ta ölmüs vaziyette buldu. Bunun üzerine cesedini ateste yaktı. Hz. Peygamber’in “Kim bilerek benim adıma yalan uydurursa cehennemdeki yerine hazırlansın” hadisinin söylenme sebebi (sebeb-i vürûdu) bu olaydır.

Hz. Osman’ın sehid edilmesiyle baslayıp Hz.Ali’nin sehid edilmesiyle derinlesen siyası ihtilaflarda tarafların cahil ve, belki de art niyetli mensuplarının kendilerini övmek, muhaliflerini yermek maksadıyla bu tür haberler üretmeye basladıkları anlasılmaktadır.

Hadis uydurma faaliyeti 3. ve 4. halifenin sehid edilmesinden sonraki zamanlarda baslamıs, ancak ellili yıllarda yaygınlık kazanmıstı. Günümüze kadar devam eden bu faaliyet, hadis önemli sayıldığı sürece devam edecektir.

b) Uydurma Sebepleri

1.İslâm Düsmanlığı:

Müslümanlığın kısa zamanda yayılmasıyla bazı kimseler maddi ve manevi zararlara uğramıstı. Bunların müslümanlığa karsı açıktan yapabilecekleri fazla bir sey yoktu. Kur’an-ı Kerîm’e karsı da, bir kitap içinde toplandığı için, böyle bir imkânları kalmamıstı. Bunun için dinin ikinci önemli kaynağına zarar vererek emellerine ulasmaya giristiler. Zındîk denen bu kimselerden bazıları yakalanmıs, cezalandırılacaklarında bu islerini itiraf etmislerdi.

Abdülkerim b. Ebu’l-Avcâ’ (ö. 160/776) Halife Mehdî zamanında hadis uydurduğu tespit edildiği için asılmak üzereyken söyle dediği nakledilir: “Dininizde helali haram haramı da helal göstermek üzere dört bin hadis uydurdum”

Muhammed b. Sa‘îd el-Esedî, kendi sapık inancını ve peygamberlik iddiasını desteklemek için Hz. Peygamber’e isnad ederek su hadisi uydurmustur: “Muhammed b. Sa‘îd el-Esedî’nin Humeyd’den, onun da Enes’ten rivayet ettiğine göre Nebî (s.a.) söyle buyurmustur: “Ben peygamberlerin sonuncusuyum, artık benden sonra peygamber gelmeyecektir. Ancak ALLAH dilerse o baska”Halife Ebû Ca‘fer el-Mansûr tarafından öldürtülmüştür.

Beyân b. Sem‘ân el-Mehdî adında birisi Hicrî 100. yıldan sonra Irak’ta ortaya çıkmıs ve Hz. Ali’nin Tanrı olduğunu yaymaya çalısarak buna dair hadisler uydurmustur.

2. Irk ve Mezhep Yanlılığı:

Kendi ırkını veya mezhebini övmek, düsman gördüğü ırk veya mezhepleri yermek için de hadis uydurulmustur. Bu maksatla Arapların, İranlıların, Türklerin, Zencilerin ve bazı mezhep büyüklerinin lehine ve/veya aleyhine uydurulmus hadisler vardır. Fıkıh mezheplerinin müntesiplerinin kendi imamlarını övmek ve ötekileri yermek için uydurdukları su hadis misal verilebilir: “Ümmetim içerisinde Muhammed b. İdrîs (es-Sâfiî) denilen biri çıkacaktır ki onun ümmetime vereceği zarar İblîs’ten daha çok olacaktır. Yine ümmetim içerisinde Ebû Hanîfe denilen bir adam çıkacaktır ki o ümmetimin mesalesidir”

3. Maddi Yarar Elde Etme Hırsı:

Yöneticilere yaranmak yahut halkın ilgisini çekerek onlardan maddi menfaat elde etme için de hadis uydurulduğu görülmektedir. Bu hususta kâss (çoğulu kussâs) denen hikayeci vaizler çok faal olmuslardır. Ahmed b. Hanbel ile Yahya b. Maîn Bir gün bu iki büyük hadis âlimi Bağdat’ta Rusâfe mescidinde bulunuyorlardı. Namazdan sonra kürsüye çıkan bir kıssacı vaiz senedinde Ahmed b. Hanbel ve Yahya b. Maîn’in adının geçtiği ve “Her kim ‘Lâ ilâhe illallah’ derse ALLAH bu sözün her kelimesinden gagası altından tüyü mercandan bir kus yaratır” diye baslayan uzunca bir haber rivayet etti. Bunun üzerine Ahmed ile Yahya hayretle birbirlerine baktılar ve böyle bir hadis naklettin mi diye birbirlerine sordular. Her biri o âna kadar böyle bir hadis duymadıklarını,

ifade ettiler. Kıssacı vaiz konusmasını bitirince bahsisleri topladı, sonra da diğer bahsislerin gelmesini beklemeye basladı.

--Yahya : “Bu hadisi sana kim rivayet etti? Bu Ahmed b. Hanbel ben de Yahya b. Maîn’im. Böyle bir sözü Hz. Peygamber’e ait olduğunu asla duymadık. Eğer mutlaka yalan söyleyeceksen bari bizim adımızı bu ise karıstırma” dedi. Bunun üzerine vaiz ona: “Sen Yahya b. Maîn misin?” diye sordu. Yahya “Evet” deyince,

--Vaiz: “Çoktan beridir Yahya b. Maîn’in ahmak olduğunu isitirdim, bunun böyle olduğunu simdi daha iyi anladım” dedi.

--Yahya “Benim ahmak olduğumu nasıl anladın?” diye sosunca

--Vaiz: “Sanki sizden baska dünyada Yahya b. Maîn ve Ahmed b. Hanbel yok mu? Ben adı Yahya b. Maîn ve Ahmed b. Hanbel olan onyedi kisiden hadis yazdım” dedi.

Pazarda meyvesini, sebzesini, kavununu, karpuzunu satamayanlar da halkın bunlara rağbetini artırmak için elindeki malı öven hadisler uydurmuslardır. Nar, karpuz, üzüm, ekmek, tuz, pirinç, patlıcan, et gibi yiyecekler hakkında uydurulan hadisler bunun örneklerini teskil eder.

Öte yandan idarecilerden dünyalık elde etmek amacıyla hadis uydurulmasına da su olay misal verilebilir: Gıyas b. İbrahim, Halife Mehdî’nin yanına bir is için girdiği zaman

onun güvercin uçurduğunu ve yarıstırdığını görünce su hadisi uydurmustur: “Ok, deve, at ve kus yarıslarından baskası için, yarıs tertip etmek suretiyle ödül alınmaz”. Halife Mehdî, bu sözden memnun olmus ve Gıyas’a hatırı sayılır miktarda para (on bin dirhem) vermistir. Daha sonra hadisin makbul seklinin aslında bulunmayan “kus” kelimesini, Gıyas’ın kendisinin ilave

ettiğini anlayınca “Senin su kafan varya, tam bir yalancı kafasıdır” diyerek onu huzurundan kovmus ve hadis uydurmaya sebep olduğu için de güvercinlerin kesilmesini emretmistir.

4. İslâm’a Hizmet Arzusu:

Bazı cahil dindarlar ise halkı kötülüklerden uzaklastırıp iyiliklere yöneltmek maksadıyla hadis uydurmuslardır. Hâlbuki bunun için Kur’an-ı Kerîm ve sahih hadisler yeterlidir. Aynı maksatla her surenin faziletini belirten hadisler de uydurulmustur.

Bu düsünce ile hadis uyduranlar din için en tehlikeli sınıflardan birisini olusturmuslardır. Çünkü bunlar, halkın sevip saydığı, hareketlerini örnek aldığı kisilerdi.

Bu arada lehte hadis uydurmayı caiz gören bir anlayıstan da söz etmek gerekmektedir. Hadis uydurmayı yasaklayan hadisteki “aleyye” kelimesini “aleyhimde” diye yorumlayıp lehte uydurulacakların bu yasak kapsamına girmeyeceğini iddia edenler de bu iste etkili olmuslardır.

Zühde ve takva ehli olarak geçinen ve fakat hadîs-i serifi ruh ve manasından haberi olamayan bir çok cahil, Hz. Peygamber’in sahih hadisleriyle sabit olan belli ibadetleri yeterli bulmamıs olacaklar ki, uygulanmak istendiği zaman yapılması mümkün olmayacak kadar çok ibadet formülleri hazırlamıslardır. Bu formüllerin birbirine benzeyen pek çok tarafları vardır. Kim falan gün su kadar rekat namaz kılar ve her rekatta su sureleri bu kadar defa okursa, ona ahirette ödül olarak sunlar verilecektir…
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın