Ağaçlı Denemeler

DİLLERİ VAR BİZİM DİLE BENZEMEZ

Ağaçların dilini çözmeyi isterdim...

"Her olağan nesnede tansıklı öyküler gizlidir." der, Flaubert. Dinlemeye değer öykülerin başında ağaçlarınki gelir. Ağaç naza çekmez kendini, anlatmaya hazırdır içinden geçeni. Bizimle ilişkiye girmeye görsün, susturamazsınız. İnsanlarla konuşayım, arkadaşlık edeyim der- durur da, karşılık görmedi mi başka sırdaş bulur kendine. Şairlere kulak verirsek, rüzgârladır ağaçların su sızmaz dostluğu.

"Dilinden anlayan olsun ağaç neler söyler!
Esince bâd-i saba her varak haber söyler."
Halil Nihat Boztepe

İnsanlar gibi ağaçların da dilleri sayısızdır. Ne kadar ağaç varsa o kadar "ağaç dili" vardır. Okumasını bilmek gerekir ağaçları. Gerçek şu ki nesnelerin dilini bilmediği gibi ağacın dilini de bilmez insan. Her gün yanından gelip geçtiği, dokunduğu; meyvesini koparıp yediği, altında gölgelendiği ağaç ne söyler, bundan habersizdir. Yok yok, haksızlık etmeyelim... Nesnelerin kabuğunu geçip içini görebilen bilgeler az değildir. Nesnelere, ağaçlara "ulu bir nazar'la bakan, onların iç sesini duyan ve söyleyen ozanlar vardır. Kâinat kitabını tefsir etmek zor değildir onlara. Bir ozanın ağaçla söyleşmesine şaşmamak gerekir bu yüzden.

Dede Korkut Kitabı'nda, Salur Kazan'ın oğlu Uruz, ağaca asılmak üzere getirildiği vakit, "Kon meni bu kaba ağacıla söyleşeyim" der ve başlar ağaçla konuşmaya:

"Ağaç ağaç derisem sana arlanma ağaç
Mekke ile Medinenün kapısı ağaç
Musa Kelimün asası ağaç
Büyük büyük suların köprüsü ağaç
Kara kara denizlerin gemisi ağaç
Â½âh-ı Merdan Ali'nün Düldülünün eyeri ağaç
Zülfîkar'un kınıyılan kabzası ağaç
Eğer erdür, eğer avratdur korhusu ağaç
Başın ala bakar olsam başsuz ağaç
Dibün ala bakar olsam dipsüz ağaç
Meni sana asarlar götürme gil ağaç
Götürecek olunsan yiğitligüm seni tutsun ağaç
Bizim elde gerek idün ağaç
Kara hindu kullanma buyurayıdum Seni pare pare doğrayalındın ağaç."

Ağaçların duymadığını, hissetmediğini düşünmeyin sakın. Acı çeker, üzülür, neşelenir, mutlu olur ağaçlar da. Kimi çiçeğiyle, meyvesiyle kimi yüzüyle dışa vurur içindekini. Çokluk yüzleriyle konuşur ağaçlar. Derdini, tasasını, yalnızlıktan çatlayışını, sevinçten uçacak gibi oluşunu yüzünden okuyalım ister. Bu yüzden kiminin yüzü pütürlüdür, yamru yumrudur; güleçtir kimininki, ışıltılıdır.

Öykülerini yüzlerinde biriktirir ağaçlar. Her ağacın hesaba gelmez öyküsü vardır. Ağaç yüzlerinden okunan, insanın da öyküsüdür bir bakıma, insanın ağaçla kol kola yürüyen öyküsü.. Sevginin de, ihanetin de en koyusunu insandan görmüştür bir ağaç. İnsan unutur, fakat ağaç unutmaz. Yaşadığı her zorlu kış, her taze bahar, her kurak yaz bir çizgi bırakır ağacın yüzünde. Bir yarık, bir oyuk ve çentikler, balta izleri... Yıllar, on yıllar, yüzyıllar toplamıdır ağaç yüzlerindeki çizgiler, takvimler geçididir.

Ağaçlar da konuşur insanlar gibi.. .Düşünür, hisseder ve ağlar... Sevinir ve uçar mutluluktan.

"Ağaçlar çiçekler de
Sever, düşünür, acı çeker
Değişik bir ülke gibi
Gez dinle bahçeyi
Ağaçlar çiçekler de
İçini dökmek için
Öğrenir dillerini
Açar, göz verir
Hüzünle yaprak döker
Sevileri geçti mi..."
Necati Cumalı

Siz dillerini çözmek için bir adım gittiniz de ağaçlar cevap vermedi mi? Gönülsüzdür ağaç, küsmez, gücenmez. Ne denli ihanet etseniz de açar kollarını, dinler sizi. Eh, der, eyvallah der istediğiniz neyse. Efsanedir, ama kim bilir, doğruluğu vardır belki de. Meyve vermemeyi adet edinmiş bir ağacı korkuturlar. Birisi eline bir balta alır, sallayarak "Keseyim mi?" deyip ağaca hücum eder. Diğer birisi meyve vereceğini, bu defalık bağışlanmasını rica eder. Bu hücum, üç defa tekrar edilir. Sonra bir ceza niyetine ağacın gövdesine, gövde genişlesin diye bir iki çizik atılır. Affedilir ağaç...

Korkutmak yerine sevmek, neşelendirmek ağaçları, daha tesirli bir yoldur belki. Japon imparatoru Huen Sung, ağaçlara öylesine bağlıymış ki, kuşlar gelip de yapraklarını didiklemesinler diye, ağaç dallarına çıngıraklar astırırmış. İmparator, bahar kendini gösterince de çiçekleri neşelendirmek için, yanlarında saray mızıkacılarına konserler verdirilmiş.

Ağaçların öyküleri bitmez. Sembol denizidir ağaçlar. Şirazlı Sadi der ki: .

"Berk i dırahtan-ı sebz der nazar-ı huşyâr

Her varakî defterîst marifet-i girdigâr" (Anlayışlı nazarlar için ağaçların herbir yaprağı, Tanrı marifetini ihtiva eden bir defterdir.)

Hayâli Bey, Divan'ında çiçekleri ağız, yapraklan dil şeklinde düşünerek ağaçların, hâl diliyle Hakk'ı zikrettiklerini söyler. Dünya bir hikmet kitabı, ağaçlar da kudret kaleminin yazdığı sayfalardır.

Tek tek baktınız mı ağaçlara, hepsinin dilinde ayrı bir şarkı... Giysileri gibi, anlamları da bin bir renk... Çınar, "ekmediğin yerde biter", bu yüzden "ehl-i mezelleftir. Meyve vermediğinden "tehî-dest"tir. Yapraklarını döktüğünde dünya nimetlerinden el etek çekmiş bir abdal olur. Eli andırır yaprakları, güneşe çevirince yüzünü dua eden insandır. Rüzgarda kıpırdayan yapraklarıyla, sevdiğini görünce titreyen aşığa benzer.

Servi, sevgilinin boyudur ince, uzun... Kimi de "elif harfidir, "bir"liğin sembolüdür.. Ayaklarından su akar her dâim, sular ki zâlim... Zincire vurmuştur serviyi, divâne aşıklar gibi. Mevsimlere meydan okur servi, sabit kademdir; aşk yolunda kararlıdır. Vız gelir ona dünyanın sevinci de kederi de...

Badem ağacıysa çiçek açmış haliyle ihtiyarlığı, yeşil yaprakları ve meyvesiyle gençliği akla getirir. O bahar ki ihtiyarı genç eyler.. Bunu badem gösterir en güzel.

Derler ki ağaçlar secde eder Kadir gecesinde ve Hıdrellez (Hızırilyas) gecesinde... Ağaçlara gönül düşmüş şairlerden biri Arif Nihat Asya'dır. Der ki: "Bir ağaç ki "ağaç" deyip geçmek adet olmuş"

"Kendisi renkten, ışıktan, kokudan
Bir demet olmuş
Cenneti anlatan
Bir ayet olmuş."

Japonların ve Çinlilerin ağaç sevgisini bilmeyen yoktur. Japon yazıtlarından birinde şöyle bir uyarı yer alırmış: "Bu ağaçtan tek bir dal koparanın parmağı kesilecektir."

Çinliler çam ağacını pek severlermiş. Çam'da ululuğun simgesini görürmüş Çinliler. Çam'ı, her şeyi anlayıp ağzını açmayan yaşlı bir bilgeye benzetirlermiş. Söğüdü uzun boylu bir kadını anımsattığından, erik ağacını sevdalı halinden ötürü severlermiş. Japonlarsa beyaz çiçeklerle donanmış portakal ağacını seyretmeye doyamazlarmış.

Adı ne olursa olsun, her ağacın söylediği var.
"Garip bir su kenarından iki ağaç Genç, dinç, anaç...
Diyecekleri bir şey var; var varsa da
Söylemez, susarlar hep -ölü ya da sağ"
Ahmet Muhip Dranas

Ah! Ağaçların dilini çözmek isterdim.

Dolandım durdum nicedir ağaçlar arasında. Ağaç şiirlerini okudum yüzlerine karşı. Ve gördüm, kelimelere ihtiyaç duymuyor onlar bizim gibi. Kendi sözcükleri var yapraktan, budaktan, çiçekten... Kendi cümleleri, dizeleri var. Muhtaç değiller kelimelerin yardımına. Baktıkça ağaçlara, yüzlerini okşadıkça, dallarına sarıldıkça anladım: Sonsuz bir evren ağaçlar, kocaman bir sözlük dallarında, konuşup duruyorlar. .

"Neyleyip etmeli .
Ağaçça dilini
Sökmeli!"
Bedri Rahmi Eyüboğlu

Ali ÇOLAK
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın