Görgü Kuralları

Görgü Kuralları (Vaaz)

Toplum yaşayışını belirleyen yazılı kurallar olduğu gibi yazılı olmayan kurallar vardır ki, toplumda yaşam bulan bizler için olmazsa olmazlarımızdandır. Bir toplumda yaşamayı kabul etmiş isek o toplumda bulunan yazılı olmasa bile insanlar arasındaki ilişkileri belirleyen kurallara uymak mecburiyetindeyiz. Bu davranış şekli hem insan olmamızın bir gerekliliği, hem de birlikteliğimizin kaçınılmaz tezahürüdür. İşte toplumda bulunan, yazılı olmayan, insanlar arasındaki ilişkileri düzenleyen, toplum düzeninin ahenk içerisinde devam etmesini sağlayan kurallara görgü kuralları demekteyiz.

Sosyal hayatta düzen getiren önemli görgü kuralları vardır. Bu kurallar “Adab-ı Muaşeret” olarak adlandırılmaktadır. Kelime anlamı olarak Adab-ı Muaşeret, toplum içinde çeşitli kesimlerin birbirlerine karşı takınmaları gereken medeni ve ahlaki davranış tarzları ile bu hususlarda gerekli olan pratik bilgiler olarak tarif edilmektedir.[1]

Toplum hayatımızda oluşturmuş olduğumuz görgü kurallarımız Yüce Dinimizin getirmiş olduğu o eşsiz ahlaki ilkeler ile özümüzden getirdiğimiz o nadide kültürümüzün birlikteliğinin tezahürü olarak şekillenmiştir. Bu sebeple Toplumumuzda bulunan görgü kuralları insanın insanca yaşamasına katkı sağlamakta, toplumun huzur ve refahını artırmaktadır.

Yaşam bulduğumuz çevremizde oluşturmuş olduğumuz görgü kurallarına bütün insanların harfiyen uyması mümkün değildir. Bununla birlikte görgü kurallarının nesilden nesile en doğru bir şekilde aktarılması için mutlaka bazılarımızın bu görgü kurallarını en ince ayrıntısıyla hayatına aktarmak gerekmektedir. Kur’an-ı Kerim’de bildirilen bir ayette bildirilenleri bu manada da düşünebiliriz.Yüce Rabbimiz şöyle buyurmaktadır.

وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَأُوْلَـئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ

“Sizden, hayra çağıran, iyiliği emreden ve kötülükten men eden bir topluluk bulunsun. İşte kurtuluşa erenler onlardır.”[2] Yüce rabbimiz içimizde iyiliği emreden kötülükten men eden insanların mutlaka bulunması gerekliliğini bizlere bildirmektedir. Bu sebeple toplumuzda görgü kurallarına artık kimse riayet etmiyor diyerek görgü kurallarını terk edemeyiz. Hatta önemli olan insanların yapmayı terk ettiği güzel şeyleri yaşatmak adına uğraşta bulunmaktır. Kur’an-ı Kerimde bir başka ayette ise Allah-u Teala (c.c.) çirkin şeylerin inananlar arasında yayılmasına sebep olanlar için dünya ve ahiret sıkıntısı olduğunu şöyle bildirmektedir.

إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَن تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ

“İnananlar arasında çirkin şeylerin yayılmasını arzulayan kimseler için dünyada da ahrette de çetin bir ceza vardır. Allah bilir, siz bilmezsiniz.”[3]

Görgü kurallarını ana başlıklar altında zikretmeden önce bir başka hususu da sizlerle paylaşmak isterim. Toplum yapısı farklılık arz eder. Kimimiz şehirde doğmuş orda yetişmiş insanlar olabilmekte, kimimiz ise köyden kente göç etmiş daha sosyal hayatla adaptasyonumuzu gerçekleştirememiş olabilmekteyiz. Kimimizin eğitim seviyesi yüksek, kimimiz az okumuş olabilmekte, kimimizin kültür seviyesi çok yüksekken kimimiz daha az kültürümüzden haberdar olabilmekteyiz. İşte bu veya daha birçok sebepten dolayı görgü kurallarına herkesin harfiyen uymasını beklememiz çok doğru olmayacaktır. Önemli olan toplum olarak iyiye doğru gelişmemizde ortak noktaları bulmamızdır. Bu sebeple görgü kurallarını hayatımıza aktarmak ne kadar önemli ise, görgü kurallarını hayatına aktarmamış insanlara karşı müsamahalı yaklaşmamız o kadar önemlidir.

Vaazımızın bu kısmında ana başlıklarıyla görgü kurallarını sizlere aktarmaya çalışacağız. Yüce Rabbim en güzel davranışları hayatımıza aktarmayı, insanların ve Rabbimizin bizden memnun olacağı bir yaşam geçirmeyi bizlere nasip etsin.

Selamlaşmak

İnsanlar arasında muhabbeti artıran en temel hususların başında selamlaşmak gelmektedir. Nitekim bir selam ile tanıştığımız ve kendisiyle ahbaplık yaptığımız nice insanlar olmuştur. Bu sebeple yaşadığımız toplumda büyük küçük demeden herkesle selamlaşmayı arzu etmeliyiz. Sevgili Peygamberimiz küçük büyük demeden onlarla selamlaşırdı. Kuran-ı Kerimde şöyle buyrulmaktadır.

“Size bir selâm verildiği zaman, ondan daha güzeliyle veya aynı selamla karşılık verin. Şüphesiz Allah her şeyin hesabını gereği gibi yapandır.”[4] “Ey iman edenler! Kendi evlerinizden başka evlere, geldiğinizi hissettirip (izin alıp) ev sahiplerine selam vermeden girmeyin...”[5]

Kendi Evinin Dışındaki Evlere İzin Almadan Girmemek

Yaşadığımız toplumda kendimize nasıl davranılmasını istiyorsak, bizlerde diğer insanlara karşı öyle davranmalıyız. İzin alınmadan evimize girenlerden elbette hoşnut olmayız. Bu sebeple Yüce Rabbimizin koymuş olduğu şu düsturu hayatımıza aktarmalı, bizden yana rahatsızlık verecek bir davranışta bulunmamalıyız. Allah-u Teala Hazretleri şöyle buyurmaktadır.

“Ey iman edenler, evlerinizden başka evlere, yakınlık kurup (izin almadan) ve (ev halkına) selam vermeden girmeyin. Bu sizin için daha hayırlıdır; umulur ki öğüt alıp düşünürsünüz. Eğer orada kimseyi bulamazsanız, size izin verilinceye kadar artık oraya girmeyin; ve eğer "Dönün" denirse, siz de dönün, bu sizin için daha temizdir. Allah yaptıklarınızı bilendir. İçinde oturulmayan ve sizin için bir meta (yarar) bulunan evlere girmenizde bir sakınca yoktur. Allah, açığa vurduklarınızı da, sakladıklarınızı da bilir.”[6]

Yürüyüş ve Konuşma Adabı

Yürüyüş ve konuşma, insanoğlunun iç yapısının nasıl olduğu hakkında ipucu veren iki önemli husustur. Yürüyüşün kibirli olması insanlar arasında beğenilmeyen ve Allah katında da yasaklanan bir davranış şeklidir. Konuşmak ise, insanlarla ilişkimizde en önemli iletişim aracıdır. Nitekim konuşarak analaşır, konuşarak dertlerimizi çözme yoluna gideriz. Konuşma iyi olursa muhatabımızın bize karşı davranışı da o nispette iyi olacaktır. “Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır” atasözü konumuzu ne kadar da güzel özetlemektedir. İslam Dinide inananları yürüyüşte adaplı davranmaya ve tatlı dilli olmaya teşvik etmiş, kibirden, yalandan, iftiradan vb. gibi her türlü kötü sözlerden uzat durmayı emretmiştir.

“Küçümseyerek surat asıp insanlardan yüz çevirme ve yeryüzünde böbürlenerek yürüme! Çünkü Allah hiçbir kibirleneni, övüngeni sevmez. Yürüyüşünde orta bir yol tut, sesinden de (yüksek perdeleri) eksilt. Çünkü, seslerin en çirkin olanı gerçekten eşeklerin sesidir.”[7]

“Ey iman edenler! Yapmayacağınız şeyleri niçin söylüyorsunuz?”[8]

“Güzel söz ve bağışlama, arkasından incitme gelen sadakadan daha iyidir. Allah zengindir, acelesi de yoktur.”[9]

“Ey iman edenler! Allah’a karşı gelmekten sakının ve doğru söz söyleyin ki Allah sizin işlerinizi düzeltsin ve günahlarınızı bağışlasın. Kim Allah’a ve Resulüne itaat ederse, muhakkak büyük bir başarıya ulaşmıştır.”[10]

Yeme ve İçme Adabı

Yaşam bulduğumuz bu hayatta yaşamımızı devam ettirmenin temel yolu bedeni ihtiyaçlarımızı karşılamak gelmektedir. Bedeni ihtiyaçlarımızı karşılamamızın en önemli yol ise yemek ve içmektir. Yeme ve içmek hususunda Yüce Rabbimizin bizden istemiş olduğu emir ve yasaklar vardır. Bu hususlar ile ilgili bildirilmiş ayetlerden bazıları şunlardır.

“Yiyin için fakat israf etmeyin. Çünkü o, israf edenleri sevmez.”[11] “Ey peygamberler! Temiz şeylerden yiyiniz ve iyi ameller işleyiniz. Doğrusu ben, sizin yaptığınız şeyleri tamamen bilirim.”[12] “Size rızık olarak verdiğimiz şeylerin temiz ve helal olanlarından yiyin. Bu konuda aşırı da gitmeyin, yoksa üzerinize gazabım iner. Gazabım da kimin üzerine inerse o muhakkak helak olmuş demektir.”[13]

Mütevazı Olmak

“Sakın onlardan bazı sınıflara verdiğimiz dünya malına göz dikme, onlardan dolayı üzülme ve müminlere alçak gönüllü ol.”[14] “(Ey Muhammed!) O ihlâslı ve mütevazi insanları müjdele!”[15]

“Rahmân'ın(has) kulları onlardır ki, yeryüzünde tevazu ile yürürler ve kendini bilmez kimseler onlara laf attığında (incitmeksizin) "Selam!" derler (geçerler);”[16]

Alay Etmemek

“Ey müminler! Bir topluluk diğer bir topluluğu alaya almasın. Belki de onlar, kendilerinden daha iyidirler. Kadınlar da kadınları alaya almasınlar. Belki onlar kendilerinden daha iyidirler. Kendi kendinizi ayıplamayın, birbirinizi kötü lakaplarla çağırmayın. İmandan sonra fâsıklık ne kötü bir isimdir! Kim de tevbe etmezse işte onlar zalimlerdir.”[17]

Ayeti Kerimenin de bizlere aktardığı gibi hangi gayeyle ne sebeple olursa olsun alay etmek insana, hele hele bir Müslüman’a yakışmayacak bir davranıştır.

İyilikte Bulunmak

Ahlaken en üstün meziyetlerin başında iyilik gelmektedir. İyi bir insan olmak, dünyadan ayrıldıktan sonra iyiler arasında anılmak, elde edeceğimiz en kıymetli hazinedir. Yüce Rabbimizde bizlerden iyi bir kul olmamızı, kendimize, ailemize, topluma ve bütün insanlığa karşı iyilik yapmamız istemektedir. Konumuzla ilgili Yüce Allah (c.c.) şöyle buyurmaktadır.

“İyilikle kötülük eşit olmaz. Sen, en güzel olan bir tarzda (kötülüğü) uzaklaştır; o zaman, (görürsün ki) seninle onun arasında düşmanlık bulunan kimse, sanki sıcak bir dost(un) oluvermiştir.”[18]

“İman edip iyi davranışlarda bulunanlara, içinden ırmaklar akan cennetler olduğunu müjdele!”[19]

“Hayır, kim (güzel davranış ve) iyilikte bulunarak kendisini Allah'a teslim ederse, artık onun Rabbi katında ecri vardır. Onlar için korku yoktur ve onlar mahzun olmayacaklardır.”[20] “Sizden; hayra çağıran, iyiliği (marufu) emreden ve kötülükten (münkerden) sakındıran bir topluluk bulunsun. Kurtuluşa erenler işte bunlardır.”[21]

“Onlar,...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın