Kuran ve Sünnet Bütünlüğü

KUR’AN VE SÜNNET BÜTÜNLÜĞÜ

Sabri AKPOLAT

I- Konunun Plânı

A- Kur’an nedir ?
B- Sünnet nedir ?
C- Sünnetin Dindeki Yeri ve Önemi.
1- Kur’an’dan Delil
2- Sünnetten Delil
3- Sahabenin Sünnete Karşı Tutumu
4- Aklî Delil
D- Hz. Peygamber’in Kur’an’ı Tebliğ ve Tefsir Görevi.
E- Kur’an’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri
1-Kur’an’ın Hükümlerine Parelel Hükümler Getiren Sünnet
2-Kur’an’ın Hükümlerini Açıklayan Sünnet
3-Kur’an’da Yer Almayan Konularda Müstakil Hüküm Koyan Sünnet
F- Günümüzde Hadise Bakış Tarzı
G- Hadisler Konusunda Oluşturulmaya Çalışılan Tereddütler
1-“Kur’an’da Herşey Var Hadise Gerek Yok” İddiası
2-“Kur’an Korunduğu Halde Hadisler Korunmamıştır” İddiası
3- “Kur’an Yazıldığı Halde Sünnet Yazılmamıştır “İddiası

II- Konunun Açılımı ve İşlenişi

İşleyeceğimiz konu tefsir usulü ve hadis usulünü doğrudan ilgilendirmektedir. Bu konunun vaazda işlenmesi genellikle zordur. Cemaati sıkmadan ve onların anlayabileceği bir üslupla konu işlenmediği takdirde, hem konuşma ilgi çekmeyecek hem de arzu edilen netice elde edilemeyecektir. Bu sebeple, vaazın, kısa kısa mesaj verilip, sonra da çokca örneklendirilmesi uygun olur.
Konumuza öncelikle Kur’anı tarif ederek başlayabiliriz. Daha sonra sünnetin tarifini yapar, Kur’an’la sünnet arasındaki farkı belirtmeye çalışırız.
Sünnetin dindeki yeri ve önemini öncelikle Kur’an’dan delillendirerek anlatmaya çalışırız. Konumuzu sünnetten, ashabın uygulamalarından örnekler sunarak ve akli deliller getirerek genişletmeye çalışırız. Bu bölümde, özlü sözlerimizi bol bol örneklerle desteklemeye çalışmalıyız.
Hz. Peygamberin Kur’an ile ilk muhatap olan, ilk muallim, ilk mübelliğ ve ilk müfessir ve Kur’anı en iyi anlayan kişi olduğunu vurgulayacağımız bu bölümde, bir çok dini hükmün farziyyeti Kur’an’da bildirilirken, uygulamalarla ilgili şartlar, sebepler, maniler, kurallar, detaylar ve yapılması gereken şekillerin sünnetle belirlendiğini örneklerle anlatmalıyız. Mesela, Kur’an namazın sadece kılınmasını emreder. Namazla ilgili diğer hükümleren tamamı sünnetle koyulmuştur. Oruç, hacc, zekat, kurban, alışveriş ve hadlerle ilgili hükümler; yeminler, mahkeme davaları ve muâmelata dair hükümlerin hepsi namaz gibidir. Bunların detayını ve yapılması gereken şeklini Kur’an’da bulmak mümkün değildir. Bütün bu hakikatler ortada iken, sünnetin korunmamış olduğunu ve Kur’an varken başka bir şeye ihtiyaç olmadığını söylemek doğru olabilir mi ? Ortada namaz, oruç vb.diye bir şey kalır mı ?
Sünnet olmadan Kur’an’ı doğru anlayıp, ahkâmını hayatımızda tatbik mümkün değildir. Bu durumu iyi bilen İslam düşmanları, doğrudan doğruya Kur’an’a saldırmaktan bir netice alamayacaklarını bildiklerinden; Hz. Peygamber’in ve O’nun sünnetinin dindeki yerini sarsmaya, hadisler üzerinde şüphe uyandırmaya çalışmaktadırlar. Oryantalistlerin oluşturmaya çalıştıkları şüpheler İslam aleminde benimsenip savunulmaya başlanmış, “ Aramızda Kur’an varken sünnete gerek yoktur”, “ Sünnetin tedvini geç başlamıştır”, “ Dolayısıyla hadislerin bir çoğu kaybolmuştur.” “Zaten hadislerin sübutu zannidir. Onlarla amel etmek caiz olmaz” gibi iddialar ortaya atılmıştır. Bu sebeple, inananların oyuna gelmemeleri, Hz. Peygamber’in önderliğine ve Onun sünnetinin rehberliğine sımsıkı sarılmaları gerekmektedir.
Ayrıca sünnet, birbirini hiç görmedikleri halde, müslümanlar arasında davranış, duygu, anlayış, tavır ve düşünce birliği sağlayan önemli bir unsurdur. Sünnetin tahrifi ve sünnete olan itimadın sarsılması, müslümanlar arasında var olan bütün bu birliklerin ortadan kalkması sonucunu da doğuracaktır.

III- Konunun Özet Sunumu

Dinin kaynağı olan Kur’an ve sünnet, hem muhteva hem de birbirini tamamlama açısından iç içedirler. Zira çeşitli naslarla kanun koyarken Kur’an’ın yöneldiği manalara baktığımız zaman ahkamdan aynı mana ve maksatların sünnette de bulunduğunu görürüz.
Sünnet, Kur’an’ın anlaşılmasında birinci derece kaynak olduğu gibi şerî hükümlerde de Kur’an’a eşit bir delildir. Kur’an’la hadisin derecelenişi, itibarîdir. Kitapla sünnet, hüccet olma açısından eşittirler.
Kur’an ve sünneti birbirinden ayırmak mümkün değildir. Zira Yüce Allah, dini hükümlerin ilk yarısını Kur’an’da belirtmiş, ikinci yarısını ise elçisinin sünneti ile tamamlamıştır. Ayrıca Kur’an’da kapalı olan ahkamı sünnet tefsir etmiştir. Öte yandan Kur’an hükümlerinin tamamının uygulanması doğrudan elçi kanalıyla gerçekleşmiştir. Bunlara ilaveten, Kur’an’ın sustuğu sahalarda hüküm koyma yetkisi sünnete bırakılmıştır. Sünnet hem Kur’an gibi müstakil hüküm koyar hem de Kur’an’daki bir asla dayanarak kıyas, ictihad ve ilhak yoluyla yeni hükümler istinbat eder.
İbn Hazm’ın dediği gibi, “ Allah Resulüne ait söz, fiil, iş, takrir ve işaretlerin tümü, Kur’an’ın tefsiridir.”
Söz, fiil ve takrirden ibaret olan sünnet, aynı zamanda, ilahî vahyin iki kısmından birini teşkil eder; diğer kısmı Kur’an-ı Kerimdir. Sünneti Kur’an’dan ayıran en büyük özellik, lafzen vahyedilmiş olmamasıdır. Sünnetin lafızları Kur’an lafızları gibi mûciz değildir; bu lafızlara ve manalarına hakkıyla vakıf olanlarca manen rivayet edilmesi caizdir; okunması ibadet hükmünde sayılmaz. Kur’an Hz. Peygambere vahyedilmiş Allah kelamıdır. Sünnet ise, Hz. Peygambere vahyedilmiş peygamber kelamıdır. Sünnet, ferdî ve sosyal hayatımızı düzenleyen, Hz. Peygamberin davranışlarının bütününü teşkil eder ve Kur’anın bir açılımıdır. Müslüman sünnetten müstağnî kalamaz. Bu itibarla sünnetin doğru anlaşılması ve yorumlanması büyük önem arzeder.

IV- Konu İşlenirken Başvurulacak Bazı Ayetler

1-Hz. Peygamber’e İtaatin Lüzumunu İfade Eden Ayetler:
قُلْ اِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونى يُحْبِبْكُمُ اللّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَحيمٌ قُلْ اَطِيعُوا اللّهَ وَالرَّسُولَ فَاِنْ تَوَلَّوْا فَاِنَّ اللّهَ لَا يُحِبُّ الْكَافِرينَ
“De ki: Eğer Allah'ı seviyorsanız bana uyunuz ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Allah son derece bağışlayıcı ve esirgeyicidir. De ki: Allah'a ve Resûlü'ne itaat edin. Eğer yüz çevirirlerse bilsinler ki Allah kâfirleri sevmez.”
Nisa, 4/59,80; Maide,5/92;Ahzab, 33/21,36; Haşr,59/7
2-Hz. Muhammed’in İlk Mübelliğ, İlk Muallim ve İlk Müfessir Olduğunu Beyan Eden Ayetler:
يَا اَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا اُنْزِلَ اِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَاِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ اِنَّ اللّهَ لَا يَهْدِى الْقَوْمَ الْكَافِرينَ
“Ey Resûl! Rabbinden sana indirileni tebliğ et. Eğer bunu yapmazsan O'nun elçiliğini yapmamış olursun. Allah seni insanlardan koruyacaktır. Doğrusu Allah, kâfirler topluluğuna rehberlik etmez.”
ayrıca bkz. Nahl,16/44

V- Konu İşlenirken Başvurulacak Bazı Hadisler

وَعَنْ العِرْباضِ بنِ سارِيةَ رضِىَ اللّهُ عنهُ قال: صَلَّى بِنَا رَسولُ اللّهِ ذَاتَ يَوْمٍ ثُمَّ أقْبَلَ عَلَيْنَا بِوَجْهِهِ فَوَعَظَنَا موْعِظَةً بَلِيغَةً ذَرَفتْ مِنْهَا العُيونُ وَوَجِلَتْ مِنْهَا القُلُوبُ، فَقالَ رَجُلٌ: ياَ رسُولَ اللّهِ كَأنَّ هَذِهِ مَوْعِظَةُ مُوَدِّعٍ فََمَاذَا تَعْهَدُ إلَيْنَا؟ فقَالَ أُوصِيكُمْ بِتَقْوَى اللّهِ تَعالَى وَالسَّمْعِ وَالطّاَعَةِ وَإنْ كَانَ عَبْداً حَبَشِيّاً فَإنَّهُ مَنْ يَعِشْ مِنْكُمْ بَعْدِى فَسَيَرَى اِخْتِلاَفاً كَثِيراً، فَعَلَيْكُمْ بِسُنَّتِي وَسُنَّةِ الْخُلَفاَءِ الْمَهْدِيِّينَ الرَّاشِدِينَ تَمَسَّكُوا بِهاَ وَعَضُّوا عَلَيْهاَ بِالنَّواجِذِ، وَإياَّكُمْ وَمُحْدَثاتُ الأُمُورِ، فَإِنَّ كُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ، وَكُلُّ بِدْعَةٍ ضَلالَةٌ
İrbâd İbnu Sâriye (ra) dedi ki: "Bir gün Resûlullah (a.s) bize namaz kıldırdı. Sonra yüzünü cemaate çevirerek çok beliğ, çok mânidar bir vaazda bulundu. Öyle ki dinleyenlerin gözleri yaşla, kalpleri de heyecanla doldu. Cemaatten biri: "Ey Allah'ın Resûlü, sanki bu, bir veda konuşmasıdır, bize ne tavsiye ediyorsunuz?" dedi. "Size, buyurdu, Allah'a karşı takvada bulunmanızı, başınızda Habeşli bir köle olsa bile emirlerini dinleyip itaat etmenizi tavsiye ederim. Zira, sizden hayatta kalanlar benden sonra nice ihtilaflar görecek. Öyle ise size sünnetimi ve hidayet üzere olan Hülefâ-i Râşidîn'in sünnetini hatırlatırım, bunlara uyun ve dört elle sarılın. Sonradan çıkarılan şeylere karşı da son derece dikkatli ve uyanık olun. Zira (sünnette bulunana zıt olarak) her yeni çıkarılan şey bir bid'attır, her bid'at de dalalettir, sapıklıktır."
عن مالك أنهُ بلغَهُ أنَّ النَّبِىَّ قالَ: تَرَكْتُ فِيكُمْ أمْرَيْنِ لَنْ تَضِلُّوا ما تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا: كِتَابَ اللّهِ تَعالَى، وَسُنّةَ رَسُولِهِ
İmam Malik'e ulaştığına göre, Hz. Peygamber (as) şunu söylemiştir: "Size iki şey bırakıyorum. Bunlara uyduğunuz müddetce asla sapıtmayacaksınız: Allah'ın Kitab'ı ve Resûlünün sünneti.
حدثنا عَبْدُ الوَهّابِ بنُ نَجْدَةَ أخبرنا أبو عَمْرِو بنِ كَثِيرِ بنِ دِينَارٍ عنْ حَرِيز ابنِ عُثْمانَ عنْ عَبْدِ الرّحْمَنِ بنِ أبِي عَوْفٍ عنِ المِقْدَامِ بنِ مَعْدِ يكَرِبَ عنْ رَسُولِ الله صلى الله عليه وسلم أنّهُ قالَ: "ألاَ إنّي أُوتِيتُ الْكِتَابَ وَمِثْلَهُ مَعَهُ ألاَ يُوشِكُ رَجُلٌ شَبْعَانُ عَلَى أرِيكَتِهِ يَقُولُ: عَلَيْكُمْ بِهَذَا الْقُرْآنِ فَمَا وَجَدْتُمْ فِيهِ مِنْ حَلاَلٍ فَأَحِلّوهُ وَمَا وَجَدْتُمْ فِيهِ مِنْ حَرَا...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın