Eğitim ve din eğitimi

EĞİTİM VE DİN EĞİTİMİ

A. Eğitim ve Tarifi

Tarih boyunca, gerek doğu gerekse batı dünyasında yaşamış, insanın ve insanlığın problemlerine çare aramış bilginler ve filozoflar, insanın eğitimi üzerinde de kafa yormuş, konu ile ilgili çeşitli görüşler ortaya koymuşlardır. Hatta topluma yön veren, hukuk, gelenek, görenek gibi sosyal kurumlarla ilahi kaynaktan gelen dinler de bu hususta bir takım emir ve tavsiyelerle insanlara ışık tutmuşlardır. Konu ayrı ayrı ve çeşitli metodlarla bile olsa ele alınmış, tarih boyunca insana önemini hissettirmiştir. Bir insan ailesi yaşamaya, bir ana baba çocuğunu sevmeye başladığı andan itibaren eğitim denen olayın doğduğu da şüphesizdir.[1] Bunun için toplum birimlerinin en küçüğü olarak aileler, veya büyük insan toplulukları olarak milletler, bu konuya ilgisiz kalamamış az veya çok konu ile ilgilenmişlerdir.

Eğitim faaliyeti, öncelikle, mahiyetinin karmaşıklığı ve gayelerinin kesin olmayışı ile dikkati çeker. Birçok meslekler, sözgelimi doktorlar, mühendisler, avukatlar, denizciler ulaşmak istedikleri gayeyi tanımlama problemi ile sürekli meşgul değillerdir. Halbuki öğretmen, ulaşmak istediği sonuçla hergün meşguldür. Zamana ve yere göre değişen bu "ne yapmaya çalışıyorum?" sorusu, ondan, bir eğitim felsefesi kurmasını ve bundan daha güç olan, kurduğu bu felsefe ile yetinmemesini, ortaya koyduğu cevabın hiç bir zaman son cevap olmadığını kabul etmesini ister.[2] Çünkü eğitim insanın gerek yetenekleri, gerekse sosyal uyumu itibariyle elde edebileceği son noktalara kadar, belli bir süreç içinde, her gün, bir önceki günden daha ileri noktaya ulaşmasını ister. Böylece belirli aşamalar kaydetmesi suretiyle bir halden diğer bir hale geçmesini bekler.

Ferde, güzel ahlâk verip kötü davranışlarını yok etme manasına eğitimin mümkün olup olmadığı hususunda da düşünceler ayrılmış, bazıları ferdin yaşama şekli, kabiliyet ve istidatlarını doğuştan beraberinde getirdiğini, bunlarda hiçbir gayretin değişiklik meydana getiremeyeceğini, dolayısıyla çocuğu eğitme konusunda, gösterilecek faaliyetlerin kubbe üzerinde ceviz durdurmaya çalışmaktan öteye gitmeyeceğini iddia etmişlerdir. Diğer bir kısmı ise, çocuğun zihnini bir bal mumuna benzetmiş, ona istenilen her şeklin verilebileceğini ileri sürmüşlerdir. Bunlardan birincisine kötümser görüş, ikicisine ise iyimser görüş denir.[3]

Eğitim konusu ile ilgilenenler araştırma sonuçlarına ve mensubu bulundukları felsefî sisteme uygun bir eğitim anlayışını savunmuşlar ve bunun dayanaklarını tesbit etmişlerdir. Böylece değişik eğitim tarifleri, metodları ve prensipleri ortaya çıkmıştır. Eğitimde ferdiyetçiliği, hürriyetçiliği, natüralistliği, gelişmeciliği savunanlar olduğu gibi idealistliği, toplumculuğu, otoriterliği, eğitim görüşlerinin temeli olarak kabul edenler de çıkmıştır. [4]

Eğitim üç temel unsura dayanır. Bilim, sağduyu, sevgi.

Bu üç unsur eğitime yön verir. Eğitim faaliyetlerini genişletir, geliştirir veya sınırlar. Bunlardan birini görmezlikten gelmek, sistemde aksamalar meydana getirir. Bunlara zamanlama şartı ilave edilebilir.

Eğitimi sadece bilimsel veriler çerçevesinde ele almak eğitimcinin, özellikle anne-babanın duygusallıklarını ve zekasını inkar etmek anlamına gelir. Özellikle uygulamada önümüze çıkan, tercihler yapma ve dengeler kurma konusunda sağduyunun hatta "eğitimci önsezisi"nin çok büyük önemi vardır. Eğitim faaliyeti böyle bir imkandan mahrum bırakılmamalıdır.

Ünlü Amerikalı psikolog Martin Seligman'ın "Öğrenilmiş Çaresizlik" adındaki çalışması sezgi konusunda ilgi çekici araştırma sonuçlarına dayanır. Seligman yaptığı bir deneyde üç ayrı kutuya üç köpek koymuş, birinci ve ikinci kutuya elektrik şoku vermiştir. Birinci kutuda köpeğin uzanabileceği bir yere de bir düğme koymuş. Şok yiyen köpek sağa sola koşuşarak bu acıdan kurtulma yollarını aramış, sonunda düğmeyi bularak kurtulmuştur. İkinci kutuya ise düğme konmamış. Ancak dışardan birisi müdahale edip elektriği kesmesi ile köpek acıdan kurtarılmaya alıştırılmıştır. Üçüncü kutuya ise elektrik şoku verilmemiştir. Bu şekilde köpekler bir çok kere deneylerden geçirilmiştir.

Daha sonra köpekler başka kutulara alınmış. Bu kutulara bu sefer alttan gene elektrik şoku verilmiştir. Kutularda da köpeklerin sıçrayıp çıkabilecekleri ve böylece akımdan korunabilecekleri yüksek ve düz bir tünek yapılmıştır. Şok verildiğinde birinci köpek duvarlarda akımı kesecek bir düğme aramış, bulamayınca sıçrayıp tüneğe çıkmıştır. İkinci köpek, hiçbir şey yapmadan dışardan birilerinin akımı kesmesini beklemiştir. Üçüncü köpek ise, şoku tadar tadmaz sıçrayıp tahta tüneğin üstüne çıkmıştır.

Sonuçta hiçbir eğitim almayan köpeğin doğal dürtü ve tepkileri, kendisini kurtarmaya yettiği, eğitim yoluyla doğal dürtü ve tepkileri bozulmuş veya yanlış şartlandırılmış köpeklerin ise öncelikle eğitimlerinin, gereği olan davranışı yaptıkları, eğitimlerinin doğal dürtüleri geri planda bıraktığı çıkış yolu bulamayınca doğal dürtülerine başvurdukları tesbit edilmiştir.[5]

Eğitim faaliyetlerinde de eğitimcinin doğal dürtü, tepki ve sezgilerinin önemli yeri vardır. Eğitimci eğitimin her aşamasında buna başvurmalıdır. Buna "eğitimci önsezisi" denir. Her anne baba bu önseziye sahibtir.

Eğitimcinin duygusallığı ve zekasını öne çıkararak bilimsel verileri bir kenara itmek doğru değildir. Bu da eğitimcinin uzmanlık ve ustalığını bir kenara bırakarak onun özel sezgilerini öne çıkartmak hatta abartmak olur. Onun için eğitim olayında her ikisinin yeri ve sınırları tayin edilerek işe girişilmelidir.

Üçüncü unsur olan sevgi, her türlü duygusallık ve zekanın ve bütün bilimsel araştırmaların ötesinde bir unsurdur. Bütün eğitim faaliyetlerinde vazgeçilmez bir öğedir. Eğitimde başarı; çalışma, azim, kararlılık, sabır gibi unsurlarla temin edilebilir. Bütün bu hasletler ise, ancak sevgi varsa var olurlar. Öyle ise, eğitimin temeli sevgidir. Sevginin üstüne oturtulan bilgi, sezgi, akıl ve tutarlı davranışlar hepsi bir bütün olarak eğitimi meydana getirir.

Eğitimin, muhakkak bir felsefî sistemin uzantısı olarak düşünülmesi ve bu felsefî perspektifin eğitim olayında vazgeçilmez bir şart kabul edilmesi[6] ve asıl felsefe ile bir bütünlük içinde ortaya konmasının gerekli olduğu yaklaşımından dolayı düşünür ve filozoflar kendi felsefî perspektiflerine göre eğitim olayını ele almışlar, böylece eğitimin problemlerine birçok ve çeşitli çözüm teklifleri ortaya çıkmıştır. Bu çeşitlilik eğitim tariflerinde de farklılıklar meydana getirmiştir. Eğitim öncelikle "bireyin yeteneklerini belli bir süreç içinde ulaşabileceği en uç noktalara kadar geliştirmek" şeklinde tarif dilmiştir. Bu tarif bazılarına göre eksik olarak değerlendirilmiştir. Bunlara göre eğitimin bir diğer görevi de, sosyal uyumu sağlamaktır. Bu da toplumsal değerlerin ferde kazandırılması, böylece onun toplumun bir üyesi olmasını temin etmekle gerçekleşmektedir. Bundan dolayı "bireysel yeteneklerin toplumsal değerlere ters düşmeyecek ve birbirlerini tamamlayacak bir denge içinde geliştirilip ferde kazandırılmasıdır" diye yapılan bir tarif, bu görüşe göre eğitimin eksiksiz tarifi olmaktadır. Bu tarifler genel hatları ile iki grupta toplanabilir:

1. Eğitimi psikolojik bir yaklaşımla bireysel yatkınlıkları geliştirme süreci olarak görenler, Gustave Le Bon, William James, Kant, Hamdi Yazır. v.b. gibi.

2. Eğitimi, kişide bireysel yatkınlıkların, sosyal ve fiziksel yapıya uygun olarak geliştirilmesi olarak düşünenler.Stuart Mili, James Mill, Durkheim v.b. gibi.

Gustave Le Bon, "Eğitim şuurluyu (iradîyi) şuursuz (tabiî) hale getirme çabasıdır."

William James, "Kazanılmış alışkanlıklarla faaliyet ve yönelişlerinin düzenlenmesidir."

Kant, "Her fertte istidatlı olduğu yetkinliği geliştirmektir." [7]

Prof. Jeffreys: "Kişisel gelişimin gıdasıdır." [8]

Hamdi Yazır, "Bir şeyi tedricen kemaline ulaştırmaktır." [9] diye tarif ederler.

Stuart Mili, "Tabiatımızın mükemmelliğine yaklaşmak için, gerek kendimizin ve gerekse diğer insanların, bizim için yaptıkları şeylerin tümüdür." der ve eğitimi, zeka ve irademiz üzerinde, tabiat ve diğer insanların etkisi olarak tarif eder. James Mili, "İnsanı hem kendisi hem de diğer insanlar için mutluluk vasıtası yapmaktır."

Durkheim, "Yetişkin nesillerin, henüz sosyal hayata intibak edecek kadar olgunlaşmamış olan genç nesiller üzerinde yaptıkları etkidir." diye tarif ederler.

Whitehead ise, "Hayatın yalın gerçeklerinin ötesine uzanan nitelikli bir hayatın elde edilme yöntemi" olarak tarif eder.[10]

Bütün bu ayrı görüş ve düşünceleri telif ederek eğitimi şöyle tarif edebiliriz.

Eğitim, fertte doğuştan gelen yetenekleri geliştiren, insanların bilgi ve görgülerinde geçerli saydığımız şeyleri yeni nesillere nakleden ve ilerde kaydedilecek tekamülü hazırlama iddiasında bulunan en üstün görüş yüceliğini kazandırma isteğine denir. [11]

B. Eğitimin Amaçları ve Önemi

Eğitimin fert ve toplum açısından önemi maddeler halinde şöylece sıralanabilir:

1- İnsan tarihi bir varlıktır. Bu husus onu hay...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın